Argentinako demokraziaren lehen desagerrarazia

Gaueko 21:00ak ziren Buenos Aires hiriburutik 60 kilometrora dagoen La Platako Udaletxeko Urrezko aretoan Etchecolatzen kontrako epaia irakurri zutenean: hil arteko espetxe zigorra, Diana Teruggi, Patricia dell Orto, Ambrosio de Marco, Nora Formiga, Elena Arce eta Margarita Delgado bahitzeaz, torturatzeaz eta hiltzeaz akusatuta, eta baita Nilda Eloy eta Jorge López bahitzeaz eta torturatzeaz ere. Jaia, ordea, ez zen erabatekoa: Jorge López, akusazioaren lekuko garrantzitsuenetakoa, aurreko egunetik zegoen desagertuta. Gizona agertu ez izana epaiketak eragindako osasun arazoekin lotuta egon zitekeela pentsatu bazen ere, orduak pasa ahala susmo txarra hartu zioten. Asko izan ziren desagerpena Etchecolatzen gertukoen mendekutzat jo zutenak. Hiru hilabeteko epaiketa luzean Etchecolatzek isiltasunari eutsi zion bitartean, etengabekoak izan ziren lekukoek eta beraien familiek jasotako mehatxuak. Izan ere, epaia entzun zuenean gora begiratu eta arrosarioa musukatu zuen polizi buru ohia ez da, berak esan zuen lez, «dirurik eta botererik gabeko agure gizajo bat»: Etchecolatz zapalkuntzaren ideologo nagusienetakoa izan zen. La Platako desagerrarazien seme-alabak elkartzen dituen HIJOS elkarteko Camilo Cagnik adierazi digunez, desagerpena «Etchecolatzen atzean daudenek epaiari emandako erantzuna izan daiteke; egileak Buenos Aireseko polizia eta polizia ohiak izan daitezke. Diktadura bukatu zenetik polizien %70 aldatu dituzte. Egun, non ote daude horiek guztiak? Eta zergatik mantendu zen isilik Etchecolatz? Berak badaki bahitutako hainbat ume non dauden, txostenak non dauden». Ildo beretik dator elkarte horretako Lucía García: «Diktaduran militarrak ez ziren bakarrak izan; asko izan ziren sostengua eman zietenak, konplizeak, Eliza eta alderdi politiko klasikoak barne. Guztiek eraiki zuten orain arte inork ukitu ez duen sarea. Non dago lapurtutako guztia? Epaiketak egin arren, ostu zutenaz ez da berbarik egiten. Beraz, militarrak ez ezik, asko dira egia jakitea nahi ez dutenak». Esaterako, diktaduran zehar, alderdi guztietako ia 1.700 alkatek jarraitu zuten karguan.

Bere burua ikertzaile militante bezala definitzen duen Buenos Aireseko Situaciones taldearen ustez, «Lópezen desagerpena ez da gertaera isolatua. Oraingo honetan auzipetuta daudenak errepresioaren bitartekariak dira, politika genozida gauzatzen zutenak, tortura guneak kudeatzen zituztenak: aurpegi anonimoak dira eta, horrexegatik, egun diktaduraren goi agintariak baino eraginkorragoak. Segurtasun aparatuetan -pribatuetan zein publikoetan- sartuta egoteak ahalbidetzen die eraginkor izatea. Eskuina berpizten ari da eta genoziden kontrako epaiketak direla-eta, politikan aurrera jotzeko aukera aurkitu dute». Bost egun igaro ziren arte, Gobernuak ez zuen tutik ere esan, ziurrenik, desagerpenaren errudun poliziak izan zitezkeelakoan. Egun hartan, Argentinako eta Buenos Aireseko gobernuetako barne ministroek, Aníbal Fernándezek eta León Arslanianek esan zuten «López aurkitzeko ahalegin guztiak» egiten ari zirela. Bestalde, Felipe Solá gobernadoreak Lópezen inguruko edozein informazioren truke 50.000 euroko diru saria eskaini zuen. Arratsaldean, euripean, milaka pertsonek Lópezen berragerpena eskatu zuten, La Platako kaleetan. Harrezkero, ehunka protesta egin dira Argentina osoan azkeneko bi hilabeteotan, baina Lópezen berririk ez dago. Askotan gertatzen den lez, poliki-poliki, gaia hedabideen agendatik kanpo geratu da kasik; La Platako giza eskubideen taldeak biltzen dituen Multisectorial elkartea ez balego, gaia ahaztuta egongo litzateke agian.


Kirchner eta giza eskubideak

Jendearen poza iluntzea eta diktaduraren sare ezkutuak babestea izan litezke bahitzaileen helburuetako bi, baina ezin dugu ahaztu gertaera honek datozen epaiketetan izan dezakeen eragina. Izango al da epaiketa gehiago? Aníbal Fernándezek genoziden kontrako epaiketekin jarraituko dutela ziurtatu zuen eta Camilo Cagnik baietz uste du, «politikan indarrak metatzeko baliagarria zaielako», are gehiago datorren urteko hauteskundeei begira. Gogora dezagun giza eskubideen aldeko politika izan dela Néstor Carlos Kirchner Argentinako presidentearen agintaldiko bizkarrezurra, estatuari zilegitasuna bueltatzeko ezinbesteko osagaia.

Lucía Garcíak egungo egoera laburbildu digu: «Hasierako hipotesiak baztertuta daude; argi dago bahiketa politikoa izan dela, baina ematen du ondorio politikoak bahitzaileek pentsatzen zutena baino harantzago heldu direla eta, egoerak behartuta, dena ahaztea espero dute. Gobernuak, bestalde, zer egin ez du jakin, ez hasieran ezta orain ere». Desagerpenetik hilabete ugari igaro dira eta Buenos Aires probintziako Giza Eskubideen idazkariak, Edgar Binstockek, esateko askorik ez dagoela dio. Egoera larria da Situacionesekoentzat: «Duela hogeita hamar urteko gertaera dirudi»; eta arriskua orduko polarizazioan erortzea dela dio. Inork esan ez badu ere, Lópezen desagerpena militarren mehatxutzat hartuz gero, gobernuak bere politika aldatu eta epaiketa gehiago ez egotea erabaki dezake. Azaroan, manifestazio erraldoiak gogoratu zuen Jorge Julio López, hogeita hamar urte geroago berriro desagertuta.


Azkenak
Intsusaren bigarrena

Joan urteko udaberrian idatzi nuen intsusari eskainitako aurreneko artikulua eta orduan iragarri nuen bezala, testu sorta baten aurrenekoa izan zen. Sendabelar honen emana eta jakintza agortzen ez den iturriaren parekoa dela nioen eta uste dut udaberriro artikulu bat idazteko... [+]


Arrain-zoparako, besterik ezean, itsasoko igela

Amonak sarritan aipatu zidan badela arrain bat, garai batean kostaldeko herrietako sukalde askotan ohikoa zena. Arrain-zopa egiteko bereziki ezaguna omen zen, oso zaporetsua baita labean erreta jateko ere. Beti platerean oroitzen dut, eta beraz, orain gutxira arte oharkabeko... [+]


2024-04-22 | Jakoba Errekondo
Lurra elikatu, guk jan

Lurrari begira jartzea zaila da. Kosta egiten da. Landareekin lan egiten duenak maiz haiek bakarrik ikusten ditu. Etekina, uzta, ekoizpena, mozkina, errebenioa, emana, azken zurienean “porru-hazia” bezalako hitzak dira nagusi lur-langileen hizkuntzan.


2024-04-22 | Garazi Zabaleta
Txaramela
Pasta ekologikoa, ortuko barazki eta espezieekin egina

Duela hamabi urte pasatxo ezagutu zuten elkar Izaskun Urbaneta Ocejok eta Ainara Baguer Gonzalezek, ingurumen hezkuntzako programa batean lanean ari zirela. Garaian, lurretik hurbilago egoteko gogoa zuten biek, teoriatik praktikara pasa eta proiektu bat martxan jartzekoa... [+]


'Cristóbal Balenciaga' telesaila
"Nabaritu dadila euskaldun batzuok euskaldun baten istorioa kontatu dugula"

Cristóbal Balenciaga diseinatzailearen biografia kutsuko fikziozko telesaila egin du Moriarti hirukoteak, Disney+ plataformarentzat. Estreinakoa dute formatu horretan. Aitor Arregi eta Jon Garañorekin egin du hitzordua ARGIAk, Jose Mari Goenaga kanpoan baitzen,... [+]


Eguneraketa berriak daude