Ihesi: Elorrio, Txantxibiri txantxibiri...


2021eko uztailaren 16an
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.

Monumentu multzo historiko-artistiko izendatua da Elorrioko hirigunea. Hiri barruan galtzea nahikoa da denboran atzera egiteko. Gaur egun asko dira Elorrioren edertasunak erakartzen dituen turistak, baina aspaldiko kontua omen da hori. XX. mende hasierara arte nekazaritzatik bizi zen herria, baina turismoa heldu zen eta bainuetxeei esker arrakasta lortu zuen. Ospe handiko bainuetxe bi zeuden herrian. Horiek desagertu zirenean, Bilbo inguruko familia aberatsentzako udako zein atsedenerako herri bihurtu zen.


Udalatxera goaz

Mendiz inguratuta dago Elorrio: Intxorta (797m), Udalatx (1092m), Memaia (669m), Amitar, Santa Mañazar (679m) eta Erdella (660m) dira bere zaindari. Udalatxen barrenean sortzen den Zumelegi errekak zeharkatzen du Elorrio. Udalatx edota Udalaitz, bertara begira dauden begien arabera ditu bi izen. Batzuentzako haitzez jantzitako mendia dugu eta beste batzuentzako hatxez jantzitakoa. Izan ere Gipuzkoa, Araba eta Bizkaiaren artean dago mendi ezagun hau. Tontorrera heltzeko bide bat baino gehiago daude, baina Kanpazarreko lepotik hasten den bidea ez da horren luzea eta ondo markatuta dago. Hori bai, maldan gora ibiliko gara bide osoan zehar. Kanpazarretik hego ekialderantz doan pista hartu behar da (seinalizatuta dago) eta harrobia pasatu ondoren hegoalderantz doan bidea hartu behar da. Ikuspegia ederra da tontorretik. Kanpazarretik bertatik Besaiderako bidea ere hasten da eta baita Intxortarako bidea ere.

Bestelako ibilaldi txikiak egiteko aukera ere badago Elorrio inguruetan. Argiñetako nekropolia dagoen Zenita auzoan, adibidez, jende asko ibiltzen da paseoan. Bainuetxe ospetsua zegoen lehenago Zenitan, gaur egun ikastetxea dena. Sulfuro ura erabiltzen zuten bainuetxean (uratsa herri hizkeran) eta bertan dago oraindik ere iturburua. Argiñetatik gora Mendrakara helduko gara (herrigunetik kilometro pare batera). Bertan dago Santo Tomas ermita eta han ere badira zenbait hilobi. Ikuspegia ere ederra da han.


Erdi Aroa

Historiaurreko edota erromatar garaiko aztarna esanguratsurik ez dago Elorrion, baina bai Erdi Arokoak. Aipatutako Argiñetako nekropolia dugu horren adibide, edota Etxebarriako San Agustin erromatar aurreko monasterioa. 1053. urtean eraiki zuten berau. Hala ere, badirudi aurretik ere beste eraikinen bat bazela bertan. Monasterioak hainbat aldaketa izan ditu urte hauetan guztietan. Eraikin erromaniko bihurtuko dute lehenengo eta eliza gotiko gerora.


Lantza zorrotzak

1468. urtean oinaztarren eta ganboatarren borrokaren lekuko izan zen Elorrio. Ibarratarrak eta Martzanatarrak bat egin ezinik aritu ziren eta historiako gatazkarik gogorrenetarikoa izan zen. Garai hauetan Elorrioko lantzak ere ezagunak ziren. Lizarrez egiten zituzten eta Elorrioko mendietan eta mugako herrietan (Elgeta, adibidez) hainbat lizar zeuden horretarako landatuta. Baserritarrek eta lantzagileek bat egiten zuten lanbide honetan. Felipe II. ren ejerzitoarentzako gune garrantzitsu moduan agertzen da agirietan. Lisboaraino ere heldu omen ziren Elorrioko lantzak.


Urrezko garaia

Elorrioko urrezko garaia XV-XVIII. mendera bitartekoa da (1630. urtean egin zuten bat Etxebarriako San Agustinek Elorriorekin). Santa Maria eliza eraiki zuten (Gaurko Sortzez Garbia) eta harresitik kanpora atera zituzten errebal edota auzoak. Oihalgile eta lantzagile trebeen herri izatetik burdinarekin negozioak egiten zituen herri izatera pasatu zen. Orduan sartu zen diruaren ondorio dira Elorrioko eraikin zein etxe ederrak: 20tik gora jauregi eta 69 armarri. Garai bateko jauregi eta jauntxo etxeak ikastetxeak, etxebizitzak edota negozioak dira gaur egun. Kurtzeak, elizak eta ermitak ere ugariak dira.


Sortzez Garbia eliza

Sortzez Garbia eliza handiaren (Bizkaiko handiena baita) begiradapean sekretu asko gordetzen ditu hiriguneak. Hiria edo uria baita Elorrio. Elizako bertako erretaula ere ezaguna da edota kanpandorrea. Basilika zen 1959an eta bertan dago Balendin Berri Otxoaren omenezko aldarea ere. Bizkaiko saindu bakarra da berau. 1988ko ekainaren 19an egin zuen saindu Juan Pablo II.a aita sainduak. Zilarrezko kutxatilaren barruan daude sainduaren gorpuzkinak. Udaletxearen aurrean dago eliza, Gernikako arbola plazan, hain zuzen ere. Elizatik hurbil dago errebonbiloaren irudia ere.

Argiñetako nekropolia
Elgetarako bidean, herritik irten orduko, ezkerrera hartu behar da Argiñetara heltzeko. «Harginen lekua» da Argiñeta. Bertan harearrizko hilobi kristauak topatu zituzten eta hortik omen dator izena. 711. urtean Guadaleteko batailaren ostean arabiarrengandik ihesi zetozen bisigodoak Elorrioraino heldu ziren eta, antza denez, Argiñetan egin zituzten eurentzako hilobiak. Zati bitan eginda daude hilobiak: Gainaldea triangelu itxurakoa da eta beheko partean harrian landutako hilobia dago. San Adrian ermitaren aurrealdean daude hilobiok. Gaur egun 23 daude Argiñetan eta euretako bat bikoitza da. Latinezko inskripzioak ere badira hilobi batzuetan eta horietako baten arabera, 893. urte ingurukoa da hilobi hori. Argiñeta berezi egiten dutenak estelak ere badira. Hauek hilobiak baino zaharragoak dira, kristau aurreko garaikoak.

Don Tellok sortutako uria
Elorrio 1356. urtean sortu zuen Don Tellok Etxebarriako San Agustingo lurretan. Gipuzkoatik Bizkaian sartzeko sarreretako bat zen eta, beraz, borroka garaietan estrategikoa. Lehenengo hesiz inguratu zuten herria eta gero harresiz. Oraindik ere badira orduko harresiaren aztarnak. Harresien barruan kale paralelo bi zeuden eta hauek zeharkatzen zituen hirugarren kale txiki bat ere bai. Kale bakoitzaren amaieran ate bat zegoen. Guztira sei ate ziren eta hauetako gehienak desagertu diren arren, bakarren bat gelditzen da. Don Tello plazan dago horren adibideetako bat, Arezpakotzaga jauregiaren ondoan.


Azkenak
2024-11-08 | Egurra Ta Kandela
Eusko Jaurlaritzaren ildo estrategikoak

Nekazari eta abeltzainentzat Energia Berriztagarrien Lurralde Plan Sektoriala (EEBB LPS) irakurtzea etsigarria izan bazen –eta izan zen–, ez pentsa askoz alaiagoa izan denik 2023ko uztailean horri jarritako 4.217 alegazio-egileri emandako erantzunen txostena... [+]


Volkswagen: Alemaniako itxierek kezka barreiatu dute Nafarroan

María Chivite lehendakariak esan du kezkatuta dagoela Alemaniatik Volkswagenetik datozen albisteekin, baina aldi berean, konfiantza duela multinazionalak Iruñean duen lantegian, orain arte iragarritako planak betetzen ari direlako.


2024-11-08 | ARGIA
Sindikatuek Confebaski egotzi diote absentismoa arazotzat hartzen duen kanpaina egitea

Sindikatuen ustez, absentismoa ez da arazoa, “baizik eta lan osasunerako araudia errespetatzen ez duen patronala”. Patronalaren jarrera salatzeko baliatu dituzte azaroaren 7an, Bilbon, Confebaskek gai horren inguruan antolatu dituen jardunaldiak.


2024-11-08 | Euskal Irratiak
Iñaki Berhokoirigoin
“Oraingo munduan, iruditzen zaigu kontsumitzailea ere ez dela irabazle”

Ostegun arratsean abiatu da Lurrama, Bidarteko Estian egin den mahai-inguru batekin. Bertan, Korsika eta Euskal Herriaren bilakaera instituzionala jorratu dute. Besteak beste, Peio Dufau diputatua eta Jean René Etxegarai, Euskal Hirigune Elkargoko lehendakaria, bertan... [+]


Oasi bat hiri erdian

Kutixik jaialdia
Non: Intxaurrondoko Kultur Etxean, Donostian.
Noiz: Urriaren 26an.

---------------------------------------------

Donostialdean sortutako musika ekimena da Balio Dute, autogestioa zimendu eta lan-tresna gisa hartuta, "musikariak prekario, bakarti eta... [+]


Ipuinak idazten ikasten: nondik hasi eta zeri jarraitu?

Garazi Arrula (Tafalla, 1987) eta Iñigo Astiz (Iruñea, 1985) gonbidatu ditu Mikel Ayerbek (Azpeitia, 1980) Idazteaz beste euskal literaturari buruzko elkarrizketa-saioetako bigarrenera. Euskal ipuingintza izan da elkarrizketa saio honen gaia, eta gonbidatuen... [+]


2024-11-08 | Leire Ibar
Farmazia enpresen erdiak baino gehiagok adimen artifiziala erabiltzen du

Sendagaien garapena "bizkortzeko, tratamenduak pertsonalizatzeko eta barne-prozesuak optimizatzeko" erabiltzen ari dira adimen artifiziala. Enpresen % 33k erabiltzen du gaixotasunen analisian, eta % 29k sendagaien garapenean eta fabrikazioan.


Karine Jacquemart (Lurramako aurtengo gomita berezia)
“Egungo elikadura- eta nekazaritza-sistemek ez gaituzte autonomo bihurtzen”

Laborantza iraunkor eta herrikoiaren hitzordua den Lurrama azokan izanen da Karine Jacquemart, Frantziako Foodwatch elkarteko zuzendaria. Elikadura-eskubidea herritar orori bermatzeko helburuari tiraka, hainbat ekintza bideratzen dabiltza –herritar mobilizazioak, agintari... [+]


2024-11-08 | Euskal Irratiak
AirBnb motako epe laburreko alokairuen abantaila fiskala murriztu dute Ipar Euskal Herrian

Frantziako Estatuko diputatuak eta senatariak ados jarri dira. Orain arte, alokairu turistiko bat alokatzen zutenek etekinen %50 zergapetik kentzeko aukera zuten, urte osoko alokatzaileek, berriz, %30. Lege proposamenak biak hein berdinera ekarriko ditu, hots, %30era.


2024-11-08 | Irutxuloko Hitza
KASen kontrako elkarretaratze berria egingo du LQNTCDD taldeak datorren astelehenean Donostian

Lo Que No Te Cuentan De Donosti taldeak mobilizazio berri bat antolatu du datorren astelehenean, hilak 11, Amara Berrin, Kaleko Afari Solidarioak banatzen diren ordu eta leku berean. Hiriko hainbat eragile antifaxista eta antirrazista batzen dituen plataformak... [+]


2024-11-08 | Hala Bedi
Errota Zaharra auzo elkartea
“Arrazoi eta interes askok eraman gaituzte oraingo egoerara, baina kaltetuak bizilagun guztiak gara”

Gasteizko Errotako (Koroatze) auzoan izan diren manifestazio "anonimoek" kolokan jarri dute auzokoen arteko elkarbizitza. Azalera atera dituzte ere hauetan parte hartu duten partidu politiko batzuen eta beste kide batzuen izaera faxista eta arrazista.


“Atera ala hil”, Gaza iparralderako Jeneralen doktrina

Israelgo armada urria osoan bereziki gogor aritu da Gazako iparraldean, eta egunotan ere azken urteko erasorik gogorrenak egiten ari da bertan, ehunka pertsona hilda, gehien-gehienak zibilak eta tartean hamarnaka ume. Herritarrei Gazako hegoaldera joateko agindua eman diete... [+]


Bilboko Etxaniz Suhiltzailearen anbulatorioko sexu-transmisiozko infekzioen zentroa “gainezka” dagoela salatu dute

Alfonso Setiey Anitzak elkarteko lehendakariak esan du langile eta informazio falta dagoela, itxaron zerrenda “luzea” dela eta estigmatizazio “handia” dagoela.


Eguneraketa berriak daude