Ihesi: Elorrio, Txantxibiri txantxibiri...


2006ko abenduaren 17an
Zure babesik gabe independetzia ezinezkoa zaigu

Monumentu multzo historiko-artistiko izendatua da Elorrioko hirigunea. Hiri barruan galtzea nahikoa da denboran atzera egiteko. Gaur egun asko dira Elorrioren edertasunak erakartzen dituen turistak, baina aspaldiko kontua omen da hori. XX. mende hasierara arte nekazaritzatik bizi zen herria, baina turismoa heldu zen eta bainuetxeei esker arrakasta lortu zuen. Ospe handiko bainuetxe bi zeuden herrian. Horiek desagertu zirenean, Bilbo inguruko familia aberatsentzako udako zein atsedenerako herri bihurtu zen.


Udalatxera goaz

Mendiz inguratuta dago Elorrio: Intxorta (797m), Udalatx (1092m), Memaia (669m), Amitar, Santa Mañazar (679m) eta Erdella (660m) dira bere zaindari. Udalatxen barrenean sortzen den Zumelegi errekak zeharkatzen du Elorrio. Udalatx edota Udalaitz, bertara begira dauden begien arabera ditu bi izen. Batzuentzako haitzez jantzitako mendia dugu eta beste batzuentzako hatxez jantzitakoa. Izan ere Gipuzkoa, Araba eta Bizkaiaren artean dago mendi ezagun hau. Tontorrera heltzeko bide bat baino gehiago daude, baina Kanpazarreko lepotik hasten den bidea ez da horren luzea eta ondo markatuta dago. Hori bai, maldan gora ibiliko gara bide osoan zehar. Kanpazarretik hego ekialderantz doan pista hartu behar da (seinalizatuta dago) eta harrobia pasatu ondoren hegoalderantz doan bidea hartu behar da. Ikuspegia ederra da tontorretik. Kanpazarretik bertatik Besaiderako bidea ere hasten da eta baita Intxortarako bidea ere.

Bestelako ibilaldi txikiak egiteko aukera ere badago Elorrio inguruetan. Argiñetako nekropolia dagoen Zenita auzoan, adibidez, jende asko ibiltzen da paseoan. Bainuetxe ospetsua zegoen lehenago Zenitan, gaur egun ikastetxea dena. Sulfuro ura erabiltzen zuten bainuetxean (uratsa herri hizkeran) eta bertan dago oraindik ere iturburua. Argiñetatik gora Mendrakara helduko gara (herrigunetik kilometro pare batera). Bertan dago Santo Tomas ermita eta han ere badira zenbait hilobi. Ikuspegia ere ederra da han.


Erdi Aroa

Historiaurreko edota erromatar garaiko aztarna esanguratsurik ez dago Elorrion, baina bai Erdi Arokoak. Aipatutako Argiñetako nekropolia dugu horren adibide, edota Etxebarriako San Agustin erromatar aurreko monasterioa. 1053. urtean eraiki zuten berau. Hala ere, badirudi aurretik ere beste eraikinen bat bazela bertan. Monasterioak hainbat aldaketa izan ditu urte hauetan guztietan. Eraikin erromaniko bihurtuko dute lehenengo eta eliza gotiko gerora.


Lantza zorrotzak

1468. urtean oinaztarren eta ganboatarren borrokaren lekuko izan zen Elorrio. Ibarratarrak eta Martzanatarrak bat egin ezinik aritu ziren eta historiako gatazkarik gogorrenetarikoa izan zen. Garai hauetan Elorrioko lantzak ere ezagunak ziren. Lizarrez egiten zituzten eta Elorrioko mendietan eta mugako herrietan (Elgeta, adibidez) hainbat lizar zeuden horretarako landatuta. Baserritarrek eta lantzagileek bat egiten zuten lanbide honetan. Felipe II. ren ejerzitoarentzako gune garrantzitsu moduan agertzen da agirietan. Lisboaraino ere heldu omen ziren Elorrioko lantzak.


Urrezko garaia

Elorrioko urrezko garaia XV-XVIII. mendera bitartekoa da (1630. urtean egin zuten bat Etxebarriako San Agustinek Elorriorekin). Santa Maria eliza eraiki zuten (Gaurko Sortzez Garbia) eta harresitik kanpora atera zituzten errebal edota auzoak. Oihalgile eta lantzagile trebeen herri izatetik burdinarekin negozioak egiten zituen herri izatera pasatu zen. Orduan sartu zen diruaren ondorio dira Elorrioko eraikin zein etxe ederrak: 20tik gora jauregi eta 69 armarri. Garai bateko jauregi eta jauntxo etxeak ikastetxeak, etxebizitzak edota negozioak dira gaur egun. Kurtzeak, elizak eta ermitak ere ugariak dira.


Sortzez Garbia eliza

Sortzez Garbia eliza handiaren (Bizkaiko handiena baita) begiradapean sekretu asko gordetzen ditu hiriguneak. Hiria edo uria baita Elorrio. Elizako bertako erretaula ere ezaguna da edota kanpandorrea. Basilika zen 1959an eta bertan dago Balendin Berri Otxoaren omenezko aldarea ere. Bizkaiko saindu bakarra da berau. 1988ko ekainaren 19an egin zuen saindu Juan Pablo II.a aita sainduak. Zilarrezko kutxatilaren barruan daude sainduaren gorpuzkinak. Udaletxearen aurrean dago eliza, Gernikako arbola plazan, hain zuzen ere. Elizatik hurbil dago errebonbiloaren irudia ere.

Argiñetako nekropolia
Elgetarako bidean, herritik irten orduko, ezkerrera hartu behar da Argiñetara heltzeko. «Harginen lekua» da Argiñeta. Bertan harearrizko hilobi kristauak topatu zituzten eta hortik omen dator izena. 711. urtean Guadaleteko batailaren ostean arabiarrengandik ihesi zetozen bisigodoak Elorrioraino heldu ziren eta, antza denez, Argiñetan egin zituzten eurentzako hilobiak. Zati bitan eginda daude hilobiak: Gainaldea triangelu itxurakoa da eta beheko partean harrian landutako hilobia dago. San Adrian ermitaren aurrealdean daude hilobiok. Gaur egun 23 daude Argiñetan eta euretako bat bikoitza da. Latinezko inskripzioak ere badira hilobi batzuetan eta horietako baten arabera, 893. urte ingurukoa da hilobi hori. Argiñeta berezi egiten dutenak estelak ere badira. Hauek hilobiak baino zaharragoak dira, kristau aurreko garaikoak.

Don Tellok sortutako uria
Elorrio 1356. urtean sortu zuen Don Tellok Etxebarriako San Agustingo lurretan. Gipuzkoatik Bizkaian sartzeko sarreretako bat zen eta, beraz, borroka garaietan estrategikoa. Lehenengo hesiz inguratu zuten herria eta gero harresiz. Oraindik ere badira orduko harresiaren aztarnak. Harresien barruan kale paralelo bi zeuden eta hauek zeharkatzen zituen hirugarren kale txiki bat ere bai. Kale bakoitzaren amaieran ate bat zegoen. Guztira sei ate ziren eta hauetako gehienak desagertu diren arren, bakarren bat gelditzen da. Don Tello plazan dago horren adibideetako bat, Arezpakotzaga jauregiaren ondoan.


Azkenak
2025-07-18 | Mara Altuna Díaz
Noelia Sánchez Jenkins, gales irakaslea Patagonian
“Galesak bizirik dirau Patagonian”

Zerk lotzen ditu Galesko muino berdeak eta Patagoniako basamortu hotzak? Bada, hil nahi ez duen hizkuntza batek. Noelia Sánchez Jenkinsen arbasoak 1865ean lehorreratu ziren Patagonian (Argentina). Galesetik iritsi ziren, britainiarrek inposatutako zapalkuntzatik ihesean... [+]


2025-07-18 | Gedar
SAPAri 2,3 milioi emango dizkio Espainiako Industria Ministerioak

Gipuzkoako enpresak hainbat kontratu sinatu ditu Israelgo industria militarrarekin, eta diru publikoa jasotzen du ibilgailu elektriko bat garatzeko, Espainiako Gobernuak finantzatutako proiektu baten bidez.


Massive Attack musika taldeak Gazaren aldeko musikarien aliantza sortu du

Ingalaterrako Massive Attack taldeak artisten arteko aliantza sustatu du, hasi berri diren artistei edo Israelen aldeko erakundeen zentsura pairatzen dutenei babesa emateko.


Euskara, katalana eta galiziera Europar Batasuneko hizkuntza ofizial gisa aitortzea babestu dute hainbat unibertsitatek

Espainiako Gobernuak Europako Batzordeari egindako eskaerari Euskal Herriko, Kataluniako eta Galiziako 28 unibertsitatek babesa eman diote. Salvador Illa Kataluniako Generalitateko presidenteak eta Imanol Pradales lehendakariak eskutitz bat sinatu dute eskaerari babesa... [+]


Aurreakordioa erdietsita, Eskirozko BSH enpresa abenduan itxiko dute

Bilera akigarria izan zuten asteazkenean Eskirozko BSHko lan batzordeko kideek eta multinazional alemaniarraren zuzendaritzako kideek: aurreakordioa lortu zuten UGT, CCOO, ATTIS eta Solidarik (17 ordezkaritik gehiengoa dute 12 kiderekin) eta ez dute mahai gainean jarritakoa... [+]


Bizkaia eta Gipuzkoako hainbat hondartza desagertzeko arriskuan daude

Gaztetape (Getaria) eta Muriola (Barrika) hondartzak 2050. urterako desager daitezke Greenpeaceren txostenaren arabera. Itzurun (Zumaia), Karraspio (Mendexa), Isuntza (Lekeitio) eta Azkorri (Getxo) hondartzek hedaduraren erdia gal dezakete.


Iruñeko espetxeko osasun arreta “urria” dela salatu du Salhaketa Nafarroak

Nafarroako Gobernuak espetxeetako osasun zerbitzuaren eskumena eskuratu zuenetik, baliabideak “indartu” dituzten arren, presoek nabarmendu dute ez diela sobera eragin egunerokoan.


‘Eskumenlagoa’

Hezkuntza Sailak 2025-2026 ikasturtearen antolaketa bigarren hezkuntzako ikastetxe publikoetan ebazpena argitaratu du. Urteroko agiria da, uztail hasierakoa; ikasturte-hasierako ebazpena esaten diogu.

Aurtengoan, hauxe jasotzen du euskarazko bertsioak:... [+]


2025-07-18 | Aiaraldea
Gorrotozko delitu salaketa jarri dute Artziniegan eta Udalak “irain arrazistak” gaitzetsi ditu

Artziniegako Udalak mezua zabaldu du gertatutakoa gaitzesteko eta elkartasuna adierazteko irainak jaso dituzten herritarrei.


2025-07-18 | Elhuyar
Neandertalak San Adriango koban maiz ibili zirela berretsi dute, Aizkorrin

Duela bi urte Aranzadi Zientzia Elkarteak neandertalek egindako harrizko tresna batzuk eta haiek jandako animalien hezurrak aurkitu zituzten San Adriango koban. Horrela jakin zuten neandertalek duela 40.000 urte koba hori erabili zutela. Aurten egin duten indusketa-kanpainan... [+]


2025-07-18 | Sustatu
Fitxategi handien transferentziarako alternatibak (WeTransferrekoa ikusita)

WeTransferren baldintza berri gaiztoen aurrean, alternatibarik? Bai, pare bat, edo bien arteko konbinazioa. Enkriptazioa edo/eta Tori.eus zerbitzu euskalduna erabiltzea.


2025-07-17 | ARGIA
Europan espetxean denbora gehien daraman preso politikoa
40 urteren ostean Georges Abdallah askatuko dute uztailaren 25ean

Georges Ibrahim Abdallah, Frantzian 40 urteko espetxealdia igaro ondoren kaleratuko dute. Palestinaren askatasunaren aldeko militantea, Libanoko Frakzio Armatu Iraultzailearen sortzailea izan zen, eta diplomazialari israeldar eta amerikar bana hiltzeaz akusatu zuten. Inoiz... [+]


2025-07-17 | Piztu Donostia
Ez dakigu ahoa ixten

Azken sei urteotan Piztu Donostia eragile sozialaren talde motorra osatu dugunoi txanda pasatzeko unea iritsi zaigu, mila gai eta beste mila fronte zabalik geratzen diren arren.

Duela sei urte Eneko Goiak, PSOEren laguntzarekin, osaturiko Donostiako Udalak bideratzen zuen... [+]


2025-07-17 | Joan Mari Beloki
Ekialde Hurbila sutan

Ekainaren 13an hasi eta 24an amaitu zena “12 Egunetako Gerra” bezala ezagutuko da aurrerantzean. Gauza harrigarri batzuk gertatu ziren bertan, pentsaezinak ordura arte. Nahiz eta lerro hauek idaztean egun gutxi igaro diren bukatu zenetik, ondorio batzuk atera... [+]


Eguneraketa berriak daude