Letragileak ezkutuko sortzaileak
Baina, ezer idazten hasi aurretik, doinua jakitea bezain garrantzitsua izan ohi da zeri buruz idatzi asmatzea. Kontu horretan ere, batzuetan musikariak gauzak argi izan ohi ditu eta gaia ematen die, edo, behintzat letragileari azaldu ohi dio zeri buruz aritu nahi duen. Baina askotan, gaia baino garrantzitsuagoa izan ohi da melodiak berak iradokitzen duena. «Niretzat politena musika jaso eta, ez gaia, baina, gutxienez melodia horrek zer iradoki nahi duen jakitea izaten da» dio Joxerra Garziak. Era horretan idatzi zuen Ganbara taldearen Azken muxarraren testamentua ere: musikariek azaldu zioten melodia horrek zer iradokitzen zien (natura, ekologia...) eta horrekin abestia idazteari ekin zion.
Noski, hori bururatzerako buelta asko eman behar zaizkio buruari. Eta buru guztiek berdin funtzionatzen ez dutenez, letragile bakoitzak bere metodologia eduki ohi du lanerako. Garziak, normalean, hitz-jokoekin jokatu ohi du, jolas modura ikusten du letra bat idaztea. Jon Maiak, ordea, ez dio hainbeste begiratzen, lehenengo begiratuan behintzat, hitz-jokoak egiteko aukera horri. Beretzat garrantzitsuena hitzak eta musikak guztiz bat egitea da, entzuleak «hemen ezin zen beste ezer esan» pentsatzeraino. Hala, ez du aldez aurretiko eskema edo egitura jakinik pentsatzen; musikariak emandako melodia mila aldiz entzun ondoren ohartzen da lerro batek zerbait iradokitzen diola. Orduan, lerro horretan melodiak iradokitakoa idazten du, eta hortik aurrera edozein lekutatik jarraitzen du. Horrek dena den, arazo bat ekarri ohi dio: «Kantuak iradokitzen badit, melodiak barruan zerbait sortzen badit lana errazago egiten dut. Barruan motibaziorik sortzen ez badit, zer esan daitekeen argi ikusten ez badut gehiago kostatzen zait».
Dena den, beti kontuan izan behar da letra hori abesti baterako izango dela, jendeak ez duela irakurriko. Garziaren ustez, «abestietan egindako errepikapenei esker ahozko diskurtsoa ulerterrazagoa bihurtzen da, eta, gainera, kondentsazio poetiko guztia ez dugu batera sartu behar. Letragileak entzuleari lana erraztu behar dio ahal duen heinean». Gauza ez da hartzaileak guztia lehenengo entzunaldian ulertzea, diskoa erosten duenak behin eta berriro entzuten baitu abestia, eta entzunaldi bakoitzean gauza berriak aurkitzeak bere xarma badu Jon Maiaren ustez. Gainera, zumaiarraren iritziz, «kontuan hartu behar da musika. Musika bakoitzak baditu bere ezaugarriak: Pop kantu batean, beharbada, letra ere arinagoa behar da, eta rock kantu batean ere ezin zara literaturaren ur sakonetan sartu». Abesti batean ziur asko entzuleak identifikatuko ez dituen baliabideak sartu ohi dira. Maiak aipatzen duenez «entzuleak letra aditzen du, letraren istorioa, letraren esanahia ulertzen du, baina, agian, ez da ohartu zortzi 's' jarraian sartu dituzula hitz horietan eta horregatik dela goxoa entzun duen hori».
Eta, behar denean behar dena esaten duenean, abestia ona dela esan ohi dugu; abeslaria ona dela. Jende gutxi oroitu ohi da, ordea, letragileaz. Batetik, beti itzalean geratu ohi delako, ezkutuko lana delako berea. Eta, bestetik, bere lanaren euskarria CDa delako eta bere lana hainbat CDtan sakabanatuta dagoelako. Beraz, letragintza ez da sarritan langintza bat bezala ikusten. Halaxe dio Maiak: «Zer idatzi du Jon Maiak Riomundoren aurretik? Ez dut ezer idatzi, ez dut ezer kaleratu, baina nire lanik handiena publikatuta dago: nire mundu ikuskera». Koadrilakoek abesten duten horixe, alegia.
Hain berdinak al dira? Zertan ezberdintzen dira? Garziak dioenez, «poema orok eduki behar du intentzio komunikatibo minimo bat. Hala ere, normalean jendearen pentsaeraz kezkatzea baino gehiago izan ohi da gure usteak topera eramatea. Kantatua bada, ordea, erraz ulertzeko modukoa izan behar du; poema batean eman dezakezu kondentsazio poetiko latza; paperean dagoena geldi dago eta zu bueltaka ibil zaitezke. Baina kantatuan, kontua ez da, agian, guztiz ulertuko den letra bat egitea, baina gutxienez lehenengo entzunaldian zerbait eragin behar du».
Bertsoarekin ere badu ezberdintasunik. Jon Maiaren ustez bertsolaritzan gaiaren trataeran askatasun handiagoa lor daiteke; «letragintzan musika jasotzean horrek markatzen dizkizu espazioa eta tonua». Berak nahiago izan ohi du abestientzako hitzak idazten dituenean bertsoaren mugak gainditzea eta esaten denari balioa ematea errima eta neurriaren zehaztasunaren gainetik.
Klimaren aldeko mundu mailako martxak oldar handia hartzen ari ziren 2018tik 2020ra, mundu mailako osasun krisia piztu arte. Hasieran krisi horrek mundua hobera aldaraziko zuelakoan ziren asko, baina oraingoz hasierako itxaropen hari gailendu zaizkio mesfidantza, etsipena eta... [+]
Euskal Herriaren nazio izaera eta burujabetza aldarrikatzeaz gain, "erresistentzia eta borroka antifaxistari gorazarre egitea eta berrespen antifaxista egitea" jarri dute helburuen artean.
Horbel kooperatibaren proiektu bati esker, errefuxiatuen kanpamenduetan bizi diren Saharako hamabi haur hartuko dituzte bi hilabetez Goierriko udalerri horretan. Orkli kooperatibaren Orklidea ekimeneko dirulaguntza jaso du proiektuak.
Osakidetzak berak aitortzen duenez, “komunikazioa tresnarik garrantzitsuenetako bat da jarduera asistentzialean; beraz, zerbitzuaren kalitatea bermatzeko, ezinbestekoa da paziente eta erabiltzaileak erosoen eta seguruen sentitzen diren hizkuntza ofizialean jardutea”.
Aiaraldeko Hizkuntzen Mapa proiektuarekin bat egin dute Amurrioko Amaurre, Zaraobe, Aresketa Ikastola, Mendiko Eskola eta Zabaleko ikastetxeek. Aiaraldeko Euskalgintza Kontseiluarekin elkarlanean udalerrian presente dauden hizkuntzak ikertu dituzte.
Asteazkenean, NATOren goi-bilera hastearekin, aliantzak herrialdeei inposaturiko gastu militarraren aurkako mobilizazioak izan dira Hego Euskal Herriko hiriburuetan. Ostegunean eta ostiralean Iranen eta Palestinaren aurkako gerrak salatuko dituzte.
Hamar urteko epea dute NATOko estatu-kideek helburu hori lortzeko. Espainiak ere sinatu du akordioa, baina, aldi berean, Mark Rutte aliantza atlantikoko idazkari nagusiaren gutun bat eskuratu du Pedro Sánchezek, ustez "malgutasuna" emango liokeena. Donald Trumpek... [+]
Zergatik eskaintzen dira Lanbide Heziketako hainbeste ziklo erdara hutsean EAEn? Zergatik jarraitu behar dituzte ikasketak gaztelaniaz ordura arte D ereduan euskaraz aritu diren ikasle andanak? Lanbide Heziketa euskalduntzeko behingoz plan estrategiko bat gauzatu dezala eskatu... [+]
Mauleko Chaumes gasnategian langile eta CGTko sindikatu ordezkaria izandako gizon baten kontrako lau salaketa dira pausaturik, eta Larraine gaineko Iratiko Txaletetan lankide ukandako bosgarren emakume batek ere gehitu du berea. Uztailaren 3an iraganen da auzia Pauen. Erasoa... [+]
Iazko udazkenean egin zuten sinadura bilketa, eta abenduaren 12an entregatu zituzten atxikimendu guztiak Osakidetzaren Gasteizko zerbitzu zentraletan.
Bai Euskarari ziurtagiria lortzeko interesa agertu duten herriko 42 elkarte eta establezimenduekin Euskararen Mapa osatu dute Urruñan. Euskara «biziago» egiteko pausoak emateko prest liratekeen eragileak identifikatu ondoren, urratsak egiteko laguntza emango zaie,... [+]
Betharram ikastetxearekin lotutako sexu eta bortizkeria kasuak ikertzeko asmoz, Batzorde Ikerketa Independenteko kideek lekukotasunen bilketa abiatu dute
Hilabeteetako protesten ostean, TCC enpresako zuzendaritzak ez du aurrera urratsik egin eta langileek leher egin dute. Greba mugagabera doaz, baita sanferminetako ez ohiko zerbitzuetan ere. “Enpresak erantzukizunez jokatuko balu saihestu litekeen zerbait” dio langile... [+]
Fundazioaren arabera, Aguilar de Codes eta Sorlada artean, Villamayor de Monjardinen, Villlatuertan eta Kasedan ustiatu nahi dute kobrea. Iberian Copper SL izan da Nafarroako Gobernuari lau eremu horietan prospekzioak irekitzeko baimenak eskatu dizkion enpresa.
Hernaniko Txosna Batzordeak azaldu duenez, gutxienez hiru eraso arrazista izan ziren herrian ekainaren 23ko gauean, eta horren harira zabaldutako “bulo eta gezur arrazistak” salatu ditu. Udalak ere adierazpen instituzionala onartu du gertaturikoa gaitzesteko. Amher... [+]