Jan, edan, joka
Aktualitatea ez dut segitzen: Tom Cruise Katty Holmes-ekin ezkondu eta Jack Malone maitemindu zela leitu nuen nonbait, noski, Baionako errugbi taldeak bi partidu jarraian irabazi dituela eta Ahotsak-eko andereak plazaz plaza dabiltzala Irlandako eredua errepikatu beharrez, inork goresten ez duen tregoaren karietara. Euskararen geroaz ere heiagora doloretsuak hauteman ditut, iragan hurbilaz negar anpulu borobilak eta profesionalek bultzatzen dizkiguten plan estrategiko odoltsuen ondorio latzetaz mintzatu zaizkit adiskide batzuk. Hargatik, oro har, errealitate mediatikotik kanpo nago, pisu gutxi eta dentsitate minimokoa naizenez.
Eskerrak Ttakun (h)errenka saileko kideak hor ditudala aldamenean: Angel Iruñetik fede pontifikala kitzikatzen eta Inazio Irungo Mosku auzotik kasik errusieraz horma zikinetako grafittiak laudatzen: zutabeak irenstean, ohetik atera gabe ilustratzen ahal garelako froga. Miarritzeko gau-eskolako egoitza txukunean ginenean, ez zen ordea besterik ezpainez ezpain ibilki: harrapatu dira hirugarren mendeko euskarazko hitzak, ez Txetxenian, ez Georgian, ez Armenian, baizik eta Araban, zazpigarren alabaren bihotzaren gerizan. Putin ez da haserretuko: ttantto bat bederen gure alde.
Miarritzeko gaualdian, egunkariak nik baino zehazkiago arakatzen zituen batek, aurkituriko hitzak zerrendatu zituen izugarri serioski eta irriz lehertu nintzen, polonium ttaka irratiaktiboaren dastatzeko tenorea iritsi balitzaidan bezala. Sokratesen familiakoa ez izanagatik, zernahitarako prest nengoke euskararen biharra segurtatzearren, baldin eta irratiaktibitate piska batek lagunt -eta maita!- gintzakeela sinestea lortzen banu. Ahoa bete txotx xerrent beha geratu nintzen lehen milurtearen hasieran jada euskaldunok jan, edan eta jesus eleak ezagutzen genituela muineratzean.
Denboraz gora abiatzeko makina mentalaren botoia zapatu nuen eta euskaldunak ordukoz bazkaltzaleen biltzar sainduetan horditzen imajinatu nituen: kantak bazterretan, eztabaidak mahaiaren erdigunean eta kontzilio klandestinoak hegietan. Nor saihestu, nor erahil eta nor salba erabaki bezain laster gure arbaso zainartek jesus orroatzen zutela irudikatu nuen, harria bota eta eskua gordez. Garai hartan berdin, hots zuhur horiek mihian zebilenak menturaz «terroristen hizkuntza» harilkatzen zuen. Hariana ez da egundaino eten: jan, edan eta jesus maria josepe auhenka ditzakegu, munduaren malurei malurak gehitzen ari garen uneetan, bereziki.
Euskara idatziaren antzinakotasunak harrotasuna txertatu dit kolkoan, baina nago ez duenez jakintsuak jesus hitza oker kopiatu, jesusen partez, hizkuntzaren logikak joka eskatuko lukeelarik, joka zentzu guztietan, auzoa, etsaia, haurridea, hoberena larrua, ahantzi gabe. Hizkuntzalariak bat etorriko dira nirekin, zorrotz, elkor, itsu eta hotz baldin badaude behintzat ekarpenaren lizuntasunarekiko. Gramatikaren elgea jorratzean morala kristauaren alorra bailitzan, ohorea eta garbitasuna zaintzekoak dira.
Jan, edan, joka: euskaldunen borroka...
Betiko kordoka.
Ahamen.
Marijo Louis paristarra da sortzez, 1977an heldu zen Miarritzera Euskal Herriko borrokek erakarrita. Josetxo Otegi zizurkildarrak 1983an pasa zuen muga Gipuzkoatik Lapurdira, Poliziatik ihesi. AEK-ko irakasle eta ikasle zirela ezagutu zuten elkar. 1986an, GALen atentatuen,... [+]
Ibilbideen serie honetako ezberdinena dirudike Baiona Ttipiak, bere antzinako eraikinei beha jarriz gero: ez blokerik, ez adreilurik, ez maldarik.... herrixkatxo lasai bat da. Aitzitik, Errobi ondoko auzo honen historian barrena eginez gero, konturatuko gara borroka politiko... [+]
Kostako zaizu Adurtza baino auzo zaharragorik aurkitzea Euskal Herrian: aurten 1.000 urte bete ditu, Donemiliagako Goldea dokumentuan ageri denez (ikusi Gakoak honetan Josu Narbartek idatzitako erreportajea horri buruz), eta merezi bezala ospatu dute bertan bizi direnek. Baina... [+]
Euskal Herrian auzo borrokalaririk bada, hori Txantrea da zalantzarik gabe. Herritarrek euren eskuz eraikia (literalki), auzoa defendatzen ikasi dute kalez kale, izan poliziarengandik, izan agintarien utzikeriatik, izan ugazaben diru-gosetik. Baina auzoa hori baino gehiago da,... [+]
Donostiako hirigunetik Urumeak banandua, nekazaritza eremu zabala zen Egia: Nabarrizene, Txurkoene, Mikelaene, Polloene... 70 baserri baino gehiago zeudela uste da. Trenbidearen etorrerak beste destino petral bat ekarri zien lur horiei, ordea: zerbitzuetarako eta... [+]
Ezagutu dezakezu Euskal Herria gure txoko eder eta famatuenak bisitatuta, Instagramerako edo postal baterako argazkiak aterata zure buruari, kostaldeko paisaietan edo monumentu bisitatuenetan irri eginez. Baina ez duzu Euskal Herria guztiz ezagutuko. Horretarako, hobe zenuke... [+]
Bizikleta hartu eta errepidera ateratzeko gogoa. Olatu gainean surf egiteak zein sentsazio eragiten duen probatzeko irrika. Mendirik mendi ibiltzearen plazera sentitzea. Mendian, hainbestean, baina emakumeak ez du erraza izan gizonenak izan diren kirol eremuetan sartzea... [+]
1985. NATOn mantentzearen kontrako manifestazioak egin ziren Hego Euskal Herriko hiriburuetan azaroaren 10ean, tartean Donostian. Milaka lagun irten ziren kalera Koordinadora Antimilitaristaren deiari erantzunez, orduko agintariak karikaturizatzen zituzten mozorroekin. Kanpaina... [+]
Hedabideen artean erakunde publikoek urtero publizitatearen bidez banatzen duten diru-zakua milioika eurotan zenbatu daiteke. Baina sistema garden eta justu baten faltan, medio batzuk argi eta garbi irabazten irteten dira banaketa horretan, eta Eusko Jaurlaritzaren... [+]
Munduko hainbat txoko zeharkartzen dituzten ibaiek, bizirik dauden heinean, euren begirada propioa dute mundua bera ikusteko. Gizakiaren garapenaren testigu isilak dira: hirigintza, gerra, kutsadura, uholdeak... dituzte ikusmiran, baita euren bazterretan etengabe ernetzen diren... [+]
Urtemugak hausnarketarako parada izaten dira. Atzera begira jarri, egindako bideari begiratu eta, oraina ulertuta, geroa pentsatzeko. 2025 honetan, urtemuga biribila bete dugu: Gipuzkoa izenaren idatzizko lehen aipamenetik mila urte bete dira, eta aukera ezin hobea iruditu zaigu... [+]
Euskararen biziberritzeari buruz asko hitz egiten ari azken urteetan eta horren inguruan ari da lanean Euskaltzaindiko talde bat. Talde horretan dago Jon Sarasua ere eta galdetu diogu zeregina zertan den. Galdetu diogu, halaber, udaberrian idatzi zuen Puprilusoko artikulu... [+]
Kontatzen ez dena ez da existitzen. Oso barneratuta daukagu lelo hori, baita informazioa boterea dela eta eragiteko gaitasun handia duela ere. Are gehiago gerra edo gatazketan, batik bat oraindik tresna digitalak asko garatu gabe zeudenean, informazioa ez baitzegoen hain eskura... [+]
Sorkuntzarako, gozamenerako eta aldarrikapenerako espazio moduan dute oholtza musikari askok, baina bere ingurumarietan katramilatzen dira sarri, eta espazio "bortitz" bihurtzen da hegemonikoak ez diren gorputz askorentzat. Presio estetikoa, egiteko modu deserosoak,... [+]
Urtebetetzeek eta urte aldaketek pilaketa bidezko eragina dute: alegia, banaka, gertatzen direnean, nik ez dut ezer sumatzen. Urtebetetzeetan, ondo xamar egin badut segundo batzuez olgatzen naiz (nire baitarako), nire garunaren zati batek ezin dio utzi zoriontzen dutenean... [+]