Mexiko, 1562ko uztailaren 8a. Francisco de Ibarrak hiri berri bat fundatu zuen gaur egungo Mexikoren ipar-mendebaldean. Ama durangarra zuen Ibarrak eta hiri berriari Durango ipini zion izena. Mexikoko zati horren konkista urte batzuk lehenago hasi zen, Nuño de Guzman espainiarrak hainbat milaka lagun bildu eta 1529ko abenduaren 21ean espedizioa Mexiko hiriburutik abiatu zuenean.

Culiacan hiria fundatu zuen lehenik, Juan Labastida, Diego de Mendoza eta Diego de Ibarra, Franciscoren anaia, lagun zituela. Kostata baina Guadalajara hiria sortu zuen ondoren Guzmanek, jaioterriaren omenez. Baina Espainiara itzuli behar izan zuen eta Guadalajara beste euskaldun baten eskutan utzi zuen: Juan de Oñate. Bateratsu fundatutako Compostelako alkate, aldiz, Juanen anaia Cristobal de Oñate ipini zuen. Guzman joanda, euskaldunek haren indarkeria baztertu eta konkista baketsuagoari ekin zioten (konkista baketsurik bada, behintzat). Oñate eta Ibarra anaiek iparraldera jo zuten; Zacatecas hiria fundatu zuten, Francisco Urdiñola oiartzuarrarekin batera, eta, aurrerago, aipatutako Durango. Euskaldunek aurrera jarraitu zuten eta egungo Arizona, Colorado, Texas, Kansas, Kalifornia eta Mexiko Berrira (azken hau Juan de Oñateren semeak fundatua) iritsi ziren.

Baina Durango meatze gune garrantzitsuan zegoen kokatua eta berehala hasi zen hiri berriaren loraldia. Bizkaia Berriko Erresumaren hiriburu izan zen. Bizkaia Berriak egungo Zacatecas, Coahuila, Sinaloa, Chihuahua, Sonora eta Durango estatuak hartzen zituen.

Beraz, egun, Durango Mexiko barruko estatu bat da, baita estatu horren hiriburua ere. Ia 1.500.000 biztanle zituen 2000 urtean eta oraindik meatzaritza sektore garrantzitsua bada ere, nekazaritza eta abeltzantzak jan diote apurka nagusitasuna.

Bertan jaio ziren, besteak beste, Doroteo Arango XX. mende hasierako Mexikar Iraultzako buruzagi nagusietakoa (Pancho Villa izenez ezagunagoa) edo Dolores del Rio aktore ezaguna. Eta ez zen Dolores izan Durangotik pasatako aktore bakarra. 1954an White Feather westerna errodatu zuten bertan eta lehen film horrek ondorengo hamarkadatan etorriko ziren beste hainbati zabaldu zizkien Durangoko ateak. «Corredor cinematografico» izeneko kalea eta guzti eraiki zuten westernetako kaleen estiloan eta 120tik gora film egin zituzten bertan.

Gaur Durango ez da dagoeneko zinemaren meca txikia. Baina bere Zinema Jaialdia mantendu du. Eta Euskal Herriko senide nagusiak bezala, azoka handi bat ere badu, urtero, uztailaren 8an, hiriaren fundazioa gogorarazteko egiten dena.

Vespak 60 urte. II. Mundu Gerran Piaggio motoreen inperioak P108 bonbarderoa egitea erabaki zuen. Horrek fabrikak helburu militarra izatea ekarri zuen eta gerra amaitu baino lehen, Piaggio aliatuek suntsitu zuten.

Oro har, Italia guztia geratu zen lur jota gerra amaitu zenean. Garraio merkea behar zuten italiarrek. Piaggio berpiztu eta MP5 prototipoa garatu zuten; Paperino deitu zioten moto berriari Donald ahatearen antza omen zuelako (hala esaten diote Italian pertsonaia honi). Baina porrota izan zen.

Berehala D'Ascanio ingeniari aeronautikoak eredua errebisatu zuen: motorea atzeko gurpilaren gainean kokatu zuen eta aurreko besoa hegazkin baten lur hartzeko trena bailitzan diseinatu zuen. D’Ascanioren aldaketak ikusita Piaggiok esan zuen: «Bello, sembra una vespa!» (Ederra, liztorra dirudi!). Eta Vespa jaio zen.

1946an irten ziren lehen 15 aleak Piaggioren fabrikatik. Hegoaldera iritsi ziren lehen Vespak 6.400 pezetatan saldu zituzten.

Besteak beste, Gregory Peck eta Audrey Hepburn-ek Roman Hollidays filman ikono bihurtu zuten motorra. 60 urtetan, orotara, 140 Vespa modelo egin eta 17 milioi ale saldu dituzte.