Psikosia basoetako jaki preziatua lortzeko


2021eko uztailaren 19an
Batez ere onddobeltzak erakarrita, urtetik urtera gero eta perretxiko zale gehiago batzen dira Ultzama inguruetan (Nafarroa iparraldean). Ez da aurtengo kontua Patxi Perez bertako alkatearen esanetan. Nahiz eta aurtengoa nabarmenagoa izan den. Aurten onddo gehiago izan da eta bisitari kopuruak ere gora egin du nabarmen. Auto pilaketak izan dira mendira bidean, lursailen inbasioa, mendien hondaketa... «Urtean 30 eguneko panorama da hau».

Baina ez bakarrik Ultzaman. Jose Manuel Lekuona Aranzadi Zientzia Elkarteko Mikologia Saileko arduradunak hainbat urte daramatza arlo honetan eta ez du sekula horrelako eromenik ezagutu. «Etxerako kilo pare bat hartzea ondo dago, baina saskiak etengabe bete eta hustea...». 150 kilo hartu dituenik ere bada eta baita negozioa egin dutenak ere. Lekuona Oiartzungoa da eta bere esanetan, inguruko hainbat jatetxe gainezka daude, jende asko joan delako onddoak saldu asmoz.

Erruaren zati bat komunikabideek ere izan dezaketela uste du Lekuonak. «Komunikabideen lana bestelako baloreak transmititzea da; otzara betea baino, mendia nola zaindu behar den erakustea». Dugun altxorra zaintzen ez badugu, gure teilatura harriak botatzen ari garela dio eta hori umetatik landu behar da.

Perretxiko zaleez gain, mundu hori apenas ezagutzen duen hainbat eta hainbat lagun ibili da inguruko mendietan altxor bila. Askok inguruan topatutako dena bildu dute otzaran, gero adituagoa den norbaitek aukeraketa egin dezan. Hori arriskutsua da, norberarentzat eta inguruarentzat. «Perretxikoak biltzera joan aurretik dokumentatu egin behar da, ikasi», azaldu du Lekuonak.


Desagertzeko arriskuan

Perretxiko arriskutsuak apurtzen dabiltzanak ere badira, kuleto faltsua (Amanita muscaria) pozoitsua ikusi eta moztu egiten dutenak. «Hagina zuhaitzak ere toxikoak dira eta hauek mozten hasi behar al dugu?». Elementu horiekin bizitzen ikasi behar dugula dio, ekosisteman euren funtzioa betetzen dutelako. Perretxikoak jaten dituelako barea hil dutenak ere badira eta gero norberak 50 kilo hartu. 6.000 lagun baso berean. «Zenbat eremu zanpatuta!». Arrainekin legez, perretxikoek ere euren zikloa behar dute eta heldu gabeko perretxikoak hartzeak kalte handia egin dezake. Hala ere, heldu gabeko perretxikorik saldu duenik ere bada. Bilerak egiten dabiltza Aranzadi Zientzia Elkartean. Gizakia bakarrik ez, eguraldi aldaketek edota kutsadurak ere arriskuan jarri ditu zenbait espezie eta desagertzeko arriskuan dauden perretxiko mota guztien zerrenda osatzen ari dira uneotan.


3 eta 5 euro artean onddoak hartzeagatik

Egoera ikusita, Parke Mikologikoa sortu gura du Ultzamako Udalak, mendia eta onddo bilketa erregulatzeko. Herritarrak ere kexu ziren aspalditik onddo bilketaren ondorioak ikusita. Hala, 3 eta 5 euro arteko eguneko paseak edota baimenak banatuko dituzte eta martxan jarri gura duten proiektua aurrera eramateko erabiliko dute lortutako dirua. Eguneko bisitarien kopurua mugatua izango da eta hori zehaztea teknikoen esku geratuko da. Bildu daitekeen onddo kopurua ere zainduko dute. Batez ere urte sasoi jakin batzuetan. Patxi Perez Ultzamako alkatearen esanetan onddobeltzaz gain, Ultzaman perretxiko mota asko jaiotzen da, baina jendeak ez ditu ezagutzen. Dibulgazio lanaren bidez, perretxiko zaleak urteko beste sasoietan ere Ultzamara hurbiltzea lortu nahi dute. Mikologo profesionalak ere egongo dira bertan, bilketa ostean perretxikoen inguruko zenbait azalpen emateko -zeintzuk diren jangarriak, zeintzuk ez...- eta perretxiko zaleekin batera ibiliko dira mendian. Halaber, zenbait ikastaro antolatu dituzte heldu zein umeentzako, ikertzaileentzako sarrera bereziak izango dira eta ingurumena errespetatuz mendian jarraitu beharreko gomendioak dakartzan eskuorriak egingo dituzte. Onddobeltzak sortzen ditu arazorik handienak eta orain arte berau izan da Ultzamako arazo nagusia, baina gaztaina biltzaileekin ere azkenaldian zenbait arazo antzeman dituzte. Gaur onddoak, bihar gaztainak eta etzi kamamila? Inguruarekiko errespetu falta dago oinarrian.

Urte bi daramatza Ultzamako Udalak proiektua garatzen. Inguruko udalekin ere izan dira eta interesa agertu dute batek baino gehiagok. Aurtengoa ikusita, Nafarroatik kanpoko zenbait udalek ere arretaz begiratzen diote Ultzamako proiektuari. Dena den, Euskal Herrian kontu berria den arren, Soriako Almazan eskualdean aspaldi hartu zuten onddo bilketa erregulatzeko erabakia.

Nafarroara perretxiko bila joaten diren asko eta asko gipuzkoarrak dira. Hortik dator gipuzkoarren eta nafarren artean erdi broma erdi serio sortu ohi den eztabaida. Perretxiko bilketa erregulatzen badute Nafarroan, Gipuzkoan hondartzako sarrera ere erregulatuko dutela bota du baten batek. Lekuona oiartzuarra izanik adibide garbi batekin isildu gura izan ditu hori diotenak. «Kontxako hondartzara 6.000 nafar joaten badira eta bertatik zakukada hare hartuz gero» zer gertatuko litzateke?

Kontuak kontu, erregulazioa denon onerako izango dela uste du berak, arrantzan eta ehizan egiten den moduan. Ekosistema hondatzen ari gara eta naturarekiko errespetua falta da. Hala ere, ez da erraza izango onddo bilketa erregulatzea. Zerbait egin behar dela argi ikusi arren, bide garbirik ez dute ikusten Aranzadikoek.


Azkenak
Chill Mafia taldeak jotzeari utziko diola iragarri du

Taldeak bere azken lana izango den Agur eta ohore x allá va la despedida lana kaleratu berri du. Oholtzak utzi eta agur bira egingo dutela iragarri du Chill Mafiak hiru urteren ostean. Iruñean abenduaren 25ean egingo dute azken kontzertuetako bat.


Frantziako armadak Baionako eremuan egitekoak dituen obren kalte ekologikoak salatu dituzte

Baionako Zitadelan egitekoak dituzten obrak salatu dituzte CADE ingurumen elkarteen batasunak, Bergeret-22 auzotarren kolektiboak eta Attaque elkarteak, prentsaurreko bidez. 1,5 hektarea oihan moztuko lituzkete; alta, Tokiko Hirigintza Planaren arabera eremu babestu gisa... [+]


2024-09-19 | Gedar
Gomazko beste milaka bala erosiko dituzte Guardia Zibilak eta indar militarrek

Guardia Zibilak 18.000 euro baino gehiago bideratu ditu aurten kautxuzko bolak erostera, "istiluen kontrako" materialaren barruan. Itsas Armadak, berriz, gomazko 1.500 pilota erosiko ditu. Poliziak erabiltzen dituen bitartekoak erregulatzen dituen araudia ez da... [+]


2024-09-18 | Axier Lopez
14 lagun hil dituzte Libanon bigarren leherketa olatuan, oraingoan walkie-talkieak eztandarazi dituzte
Milaka pertsonaren aurkako lehen eraso koordinatu eta indiskriminatuaren ondoren, asteazkenean ehunka walkie-talkiek eztanda egin dute eta 14 pertsona hil eta 450 baino gehiago zauritu dituzte. Hezbollahko iturri batek baieztatu dio Reuters agentziari taldeak erabilitako... [+]

José Manuel Uriagereka. Frantziskotarra Hego Korean
“Koreara joan ginenok euskara ederto kontserbatu dugu”

Bermeon jaioa, frantziskotar eginik Hego Korean egin zuen bizimodurik gehiena, 40 urte. Sasoi batean mutil-koskorretan askok egin zuena egin zuen, komentura bidea hartu. Gero, handik mundura jauzi egin zuen Uriagerekak, bestelako hizkuntza eta kultura arrotzetara.


Bilagailuen urrutiko leherketa masiboa
Milaka zauritu eta hamabi hildako Libanon, Israeli leporatu dioten atentatu indiskriminatuan

Israelek lehergailuak jarri zituen Hezbollahk inportatutako milaka bilagailutan, Reuters agentziak kontsultatutako iturrien arabera. Urriaren 7tik jasandako “segurtasun haustura handiena” izan da, talde armatuaren hitzetan. Erantzun bortitza hitzeman du Hezbollahk,... [+]


2024-09-18 | Jon Alonso
Bosgarren zutabea

Erribera, historian, sekula euskalduna izan ote den; horra hor Nafarroan, duela berrogei urtetik hona, hainbestean behin errepikatzen den eztabaida bizantziarra (eztabaida bizantziarra: eztabaida alferrekoa, zeinean alde bakoitzak ezin baitizkio frogatu bere baieztapenak beste... [+]


2024-09-18 | Castillo Suárez
Aldairak

Etxez aldatzen naizenean, edo, areago, norbait etxetik joaten denean, oroiminak hartzen dizkit burua eta bihotza. Orduan hasten naiz zer gordeko dudan eta zer ez erabakitzen saiatzen. Izan ere, objektu guztiek lotzen gaituzte zerbaitetara, edo norbait ekartzen digute gogora;... [+]


Lurraren altxamenduak

Estatu poliziala kanpora! Abesten dute negar-gasen leherketen artetik. Gaztetxo konprometituak, amatxi militanteak, aurpegi estaliak, edo ez, pailazoak, musikariak, sindikalistak eta politikariak, kaskodun medikuak, laborariak traktore gainean... Landa-eremuan zein hirian,... [+]


Palestinak munduari dakarkiona

Ezaguna da enpresa frantses batzuek (Thales, Airbus, Dassault) aspalditik laguntzen dutela Israel haren ekipamendu militarra osatzen. Disclose elkartearen inkesta baten arabera, berriz, Frantziako Gobernuak berak hornitu dizkio osagai elektronikoak Israeli, Gazako zibilak... [+]


Pentsamendu askeak

Gauzak ez dira horrela, gauzak horrelaxe daude. Esaldi hori iltzaturik geratu zitzaidan Gorka Urbizuren diskoa osorik eta patxadaz entzun nuenean. Uste nuen aurkikuntza itzela egin nuela identifikazio horrekin, inozentea ni! Gerora ohartu naiz, merchandising-erako leloa izateaz... [+]


Indarkeria, endogamia eta baztanga Trebiñun

Trebiñu, VI. mendea. Eremita talde bat Las Gobas kobazuloetan bizitzen hasi zen, eta historiaurretik okupatutako Laño ibaiaren haitzarte hartan kobazulo berriak hondeatu zituzten. Hurrengo mendean kobazuloetako bat nekropoli modura erabiltzen hasi zen bertako... [+]


Eguneraketa berriak daude