Psikosia basoetako jaki preziatua lortzeko


2006ko azaroaren 26an
Batez ere onddobeltzak erakarrita, urtetik urtera gero eta perretxiko zale gehiago batzen dira Ultzama inguruetan (Nafarroa iparraldean). Ez da aurtengo kontua Patxi Perez bertako alkatearen esanetan. Nahiz eta aurtengoa nabarmenagoa izan den. Aurten onddo gehiago izan da eta bisitari kopuruak ere gora egin du nabarmen. Auto pilaketak izan dira mendira bidean, lursailen inbasioa, mendien hondaketa... «Urtean 30 eguneko panorama da hau».

Baina ez bakarrik Ultzaman. Jose Manuel Lekuona Aranzadi Zientzia Elkarteko Mikologia Saileko arduradunak hainbat urte daramatza arlo honetan eta ez du sekula horrelako eromenik ezagutu. «Etxerako kilo pare bat hartzea ondo dago, baina saskiak etengabe bete eta hustea...». 150 kilo hartu dituenik ere bada eta baita negozioa egin dutenak ere. Lekuona Oiartzungoa da eta bere esanetan, inguruko hainbat jatetxe gainezka daude, jende asko joan delako onddoak saldu asmoz.

Erruaren zati bat komunikabideek ere izan dezaketela uste du Lekuonak. «Komunikabideen lana bestelako baloreak transmititzea da; otzara betea baino, mendia nola zaindu behar den erakustea». Dugun altxorra zaintzen ez badugu, gure teilatura harriak botatzen ari garela dio eta hori umetatik landu behar da.

Perretxiko zaleez gain, mundu hori apenas ezagutzen duen hainbat eta hainbat lagun ibili da inguruko mendietan altxor bila. Askok inguruan topatutako dena bildu dute otzaran, gero adituagoa den norbaitek aukeraketa egin dezan. Hori arriskutsua da, norberarentzat eta inguruarentzat. «Perretxikoak biltzera joan aurretik dokumentatu egin behar da, ikasi», azaldu du Lekuonak.


Desagertzeko arriskuan

Perretxiko arriskutsuak apurtzen dabiltzanak ere badira, kuleto faltsua (Amanita muscaria) pozoitsua ikusi eta moztu egiten dutenak. «Hagina zuhaitzak ere toxikoak dira eta hauek mozten hasi behar al dugu?». Elementu horiekin bizitzen ikasi behar dugula dio, ekosisteman euren funtzioa betetzen dutelako. Perretxikoak jaten dituelako barea hil dutenak ere badira eta gero norberak 50 kilo hartu. 6.000 lagun baso berean. «Zenbat eremu zanpatuta!». Arrainekin legez, perretxikoek ere euren zikloa behar dute eta heldu gabeko perretxikoak hartzeak kalte handia egin dezake. Hala ere, heldu gabeko perretxikorik saldu duenik ere bada. Bilerak egiten dabiltza Aranzadi Zientzia Elkartean. Gizakia bakarrik ez, eguraldi aldaketek edota kutsadurak ere arriskuan jarri ditu zenbait espezie eta desagertzeko arriskuan dauden perretxiko mota guztien zerrenda osatzen ari dira uneotan.


3 eta 5 euro artean onddoak hartzeagatik

Egoera ikusita, Parke Mikologikoa sortu gura du Ultzamako Udalak, mendia eta onddo bilketa erregulatzeko. Herritarrak ere kexu ziren aspalditik onddo bilketaren ondorioak ikusita. Hala, 3 eta 5 euro arteko eguneko paseak edota baimenak banatuko dituzte eta martxan jarri gura duten proiektua aurrera eramateko erabiliko dute lortutako dirua. Eguneko bisitarien kopurua mugatua izango da eta hori zehaztea teknikoen esku geratuko da. Bildu daitekeen onddo kopurua ere zainduko dute. Batez ere urte sasoi jakin batzuetan. Patxi Perez Ultzamako alkatearen esanetan onddobeltzaz gain, Ultzaman perretxiko mota asko jaiotzen da, baina jendeak ez ditu ezagutzen. Dibulgazio lanaren bidez, perretxiko zaleak urteko beste sasoietan ere Ultzamara hurbiltzea lortu nahi dute. Mikologo profesionalak ere egongo dira bertan, bilketa ostean perretxikoen inguruko zenbait azalpen emateko -zeintzuk diren jangarriak, zeintzuk ez...- eta perretxiko zaleekin batera ibiliko dira mendian. Halaber, zenbait ikastaro antolatu dituzte heldu zein umeentzako, ikertzaileentzako sarrera bereziak izango dira eta ingurumena errespetatuz mendian jarraitu beharreko gomendioak dakartzan eskuorriak egingo dituzte. Onddobeltzak sortzen ditu arazorik handienak eta orain arte berau izan da Ultzamako arazo nagusia, baina gaztaina biltzaileekin ere azkenaldian zenbait arazo antzeman dituzte. Gaur onddoak, bihar gaztainak eta etzi kamamila? Inguruarekiko errespetu falta dago oinarrian.

Urte bi daramatza Ultzamako Udalak proiektua garatzen. Inguruko udalekin ere izan dira eta interesa agertu dute batek baino gehiagok. Aurtengoa ikusita, Nafarroatik kanpoko zenbait udalek ere arretaz begiratzen diote Ultzamako proiektuari. Dena den, Euskal Herrian kontu berria den arren, Soriako Almazan eskualdean aspaldi hartu zuten onddo bilketa erregulatzeko erabakia.

Nafarroara perretxiko bila joaten diren asko eta asko gipuzkoarrak dira. Hortik dator gipuzkoarren eta nafarren artean erdi broma erdi serio sortu ohi den eztabaida. Perretxiko bilketa erregulatzen badute Nafarroan, Gipuzkoan hondartzako sarrera ere erregulatuko dutela bota du baten batek. Lekuona oiartzuarra izanik adibide garbi batekin isildu gura izan ditu hori diotenak. «Kontxako hondartzara 6.000 nafar joaten badira eta bertatik zakukada hare hartuz gero» zer gertatuko litzateke?

Kontuak kontu, erregulazioa denon onerako izango dela uste du berak, arrantzan eta ehizan egiten den moduan. Ekosistema hondatzen ari gara eta naturarekiko errespetua falta da. Hala ere, ez da erraza izango onddo bilketa erregulatzea. Zerbait egin behar dela argi ikusi arren, bide garbirik ez dute ikusten Aranzadikoek.


Azkenak
Inteligentzia Artifiziala
264 milioi euroren truke, Musken Grok adimen artifiziala Telegrameko erabiltzaileetan instalatuko da

Urtebetean Grok-ek Telegramen ibiltzeko aukera izango du, mezularitza enpresaren 1.000 milioi erabiltzailetan sartuko da eta horren truke 264 milioi dolar jasoko du. Pável Dúrov Telegrameko sortzaile eta jabeak baietsi du operazioa bere kanal ofizialean.


Tortura zantzuak izan arren, Raul Fuentesen kasua ez duela ikertu gogorarazi diote NBEtik Espainiari

1991n atxilotua izan zenean Espainiako Poliziak Bilboko Komisarian torturatu egin zuela salatu zuen Raul Fuentesek. Espainiako auzitegiek ez zuten salaketa aintzat hartu, besteak beste delitua preskribituta zegoelako. Orain, Nazio Batuen Erakundeko Torturaren Aurkako Batzordeak... [+]


2025-05-30 | Sustatu
Euskaraldiak Artazu herritik dakarkigun harribitxia

Sarean jarri dute "Belarribizi eta Ahoprest" laburmetraia, joan den igandean itxi zen 2025eko Euskaraldiaren aitzakiarekin Oskar Alegria zinegileak Artazu herrian udaberri honetan filmatu duen lana. Belarriprest eta ahobizi kontzeptuen gaineko... [+]


Jaurlaritzari “kezka” sortu dio EHUko Medikuntza Fakultateko euskarazko plaza berrien kopurua %60 murrizteak

EHUk, aldiz, azaldu du ezinezkoa dela hitz emandako 40 plaza berriak eskaintzea, ez baitute horretarako baliabiderik. Plaza berrien kopurua pixkanaka areagotzeko asmoa erakutsi du EHUk.


Donostiako Guardetxearen aldeko osoko bilkurako protestan gazte bat atxilotu du Udaltzaingoak

Tentsio uneak bizi ahal izan dira ostegun eguerdian Donostiako Udaletxeko udal batzar aretoan.


AEBek proposatutako su-eten akordioa “aztertzen” ari da Hamas

Proposamenak “hilketek eta goseteak” bere horretan jarraitzea bermatuko duela salatu du Hamasek, baina gehitu du zer erantzun aztertzen ari dela. Israelek proposamena onartu duela jakinarazi dute AEBek.


2025-05-30 | ARGIA
Gizon batek 13 urteko alaba hil du eta bere buruaz beste egin du ondoren, Bilbon

Bilbon, Larraskitu auzoan, familiaren etxean gertatu da. Eztabaida bortitz baten ondoren emakumeak etxetik ihes egin du eta Udaltzaingoari deitu dio. Udaltzainek alabaren eta aitaren gorpuak aurkitu dituzte etxean. Emakumea ospitalera eraman dute zaurien ondorioz.


Herrietako farmaziak despopulatzearen kontrako tresna izan daitezkeela uste du COFNAk

Nafarroako Farmazialarien Elkargo Ofizialak (COFNA) eta Nafarroako Gobernuko Lurralde Kohesiorako Sailak programa bat abiatu dute landa eremuko jendeak behar bezala hartzeko medikazioa.


Bunkerretik ihes egiteko manifestua

Heriotzak Eduardo du izena

  • Egilea: Formol konpainia (eta Ander Lipusen manifestua)
  • Non: Modelo Aretoan, Zarautzen, Literaturia jaialdia
  • Noiz: Maiatzaren 23an.

-------------------------------------------------------------

Bunker batean garatzen da antzezlana... [+]


2025-05-30 | ARGIA
Kerik gabeko eremu gehiago ezarri nahi ditu Espainiako Gobernuak: markesinak, campusak, terrazak...

Espainiako Osasun Ministerioa kerik gabeko eremu berriak ezarriko lituzkeen lege aurreproiektua eratzen ari da eta Hego Euskal Herriko lau lurraldeetan izango luke eragina. Eremu berri horien artean, tabernetako terrazak, unibertsitateetako campusak edo autobus-markesinak ageri... [+]


Bizkaiko Aldundiak Jaurlaritzaren ardurapean utzi du Bilboko itsasadarraren azpiko metroaren lotura egiteko aukera

Bilboko itsasadarraren ertz biak lotzeko ibilgailuentzako tunelaren proiektuagaz batera, Areeta eta Sestao lotuko zituen anezka-tren bat ere iragarri zuen Bizkaiko Foru Aldundiak 2022an. Orain, proiektua gauzatzeko ardura Eusko Jaurlaritzaren mendeko Euskal Trenbide Sareari... [+]


Atxondon hildako langilea “diru-gosearen” biktima izan dela salatu du AHT Gelditu!-k

AHT Gelditu elkartearen esanetan, AHTren obretan asteartean izandako heriotza bezalakoen atzean "esklabotza-baldintzak" eta "tratu arrazista umiliagarri eta iraingarriak" baino ez daude. Atxondoko Udalak gertatutakoa ikertu eta argitzeko eskatu du. AHTko obretan... [+]


2025-05-29 | ARGIA
Segregazioa hezkuntza
Ikastolen Elkartea: “Matrikulazioren kudeaketak ez du segregazioa bukatzeko balio”

Euskal hezkuntza sisteman haur zaurgarriak ondo integratzeko dekretua egin zuen Eusko Jaurlaritza Hezkuntza Sailak 2023ko maiatzean eta gaur haren balorazio oso kritikoa egiten du Ikastolen elkarteak: hark ez du balio izan segregazioa amaitzeko. Hainbat proposamen ere egin... [+]


Eguneraketa berriak daude