Badago literaturan hari bat, non irudiak eta hitzak elkartu egiten diren, eta horri deitu izan diote literatur poetikoa edo irudi literarioa. Eta haietan bereziki aztertua izan da emakumearen papera leihoaren aurrean. Garai batean, XV. mendean adibidez, funtsean, emakumea beti barruan eta kanpora begira agertzen zen. Kanpoa beti arriskua zen eta barrua gozotasuna. Baina garai Erromantikoan, emakumea aspertu egiten da barruan. Eta Surrealismo garaian batik bat -Dali dugu erreferentzia horretan- jadanik kanpokoa arriskugarri zena erakargarria bihurtzen da. Gure garaian hori guztia gaindituta dago, ordea. Alderantzizkoa da. Kanpokoa sartu egiten da barrura. Momentu honetan subjektua izatea da kanpoko aldea barneratzea. Eta horri egin nahi izan diot nik kasu ariketa saio-literario honetan. Hori da nire liburuko Kasandrari gertatzen zaiona. Kanpoko guztiak itsutu egiten du.

Abioian doazen bi protagonistak hizketan hasten dira, Erromako aireportuan zer gertatzen den jakin gabe geratzen direlako. Esan nahi dut, denbora-pasa hasten direla bata besteari filmak kontatzen. Baina film horien bitartez beren bizitzaren irakurketa egiten dute, modu berezi batean, egunerokotasuna eta ideia handiak nahastuz.

Ez da saiakera, bere zentzu hertsian. Filmen argumentuak dira garrantzitsuenak. Ez da nobela ere, ezer gertatzen ez delako. Beraz, surrealismoa eta geroko saiakela bat dela esan daiteke.

Fito Rodriguezek (Euskal Idazleen Elkarteko lehendakaria, Hezkuntza Zientziatan doktorea eta EHUko irakaslea) ezohiko idazlanak lantzeko ohitura du. Eta ezohikoa da baita ere Elkar eta Txalaparta argitaletxeen eskutik kaleratu duen Kasandra leihoan, Elkar Fundazioak eratutako Joseba Jaka V. Literatur Bekako sariduna gertatu zena. Nobela eta saioa uztartzen dituen liburua da. Saiakela, egilearen hitzetan.

Troiaren birrinketa aurreikusi zuen Kasandra itsuaren izena -eta neurri batean izana ere- duen emakumea aukeratu du Fito Rodriguezek pertsonaia nagusietako bat izateko. Paris-Islamabad ibilbidea egin beharko lukeen hegazkinean doazen ia europar bakarrak dira Kasandra eta Ihardets euskaldunak. Abioia -zergatik ez dakitela- Erromako aireportuan geldituko da. Bakoitza bere tokian geratzeko eskatzen zaie eta ezusteko egoerak sortzen dien egoneza gainditzeko, batak besteari ikusitako filmak azaltzea erabakitzen dute. Elkarrizketa da pairatzen duten larritasunaz hausnartzeko hautatzen duten bidea. Egoera itogarri horretatik nola irten asmatu ezinik bizi duten tarteko solasean, ordea, elkarren arteko eztabaida pizten duten gai ugari sortuko zaizkie.