Portugalete, 1890, apirilak 10. Getxo eta Portugalete batuko zituen Bizkaiko Zubi Esekia eraikitzen hasi ziren egun honetan. Lehenik 10 metroko sakonerako zuloak egin zituzten, 43 metroko dorreek behar bezalako zimendatzea izan zezaten.

Baina ordurako Alberto Palacio Elissague arkitekto eta injineru bizkaitarrak urte batzuk zeramatzan proiektua prestatzen. Eiffelen dizipuluak garbi zuen helburua: Nerbioi ibaiaren bi bokaleak lotu behar ziren, bidaiariak eta zama eramateko aukerarekin, baina itsasontziei bidea eragotzi gabe. Transbordadoreak, gabarrak, zubi altxagarriak, itsaspekoak... Denetik aztertu zuen. Baina aukera horiek guztiak baztertu eta bere proiektua garatu zuen. Hobe esanda, bere proiektuak, denetara hiru garatu baitzituen kostua merketze aldera, onespena lortu aurretik.

Palacio ez zen izan halako proiektua sortzen lehena: Scientific American aldizkariak 1869an, J.V. Morse injineruak diseinaturik, New York eta Brooklyn arteko Zubi Eseki Transbordadore baten proiektua argitaratu zuen eta 1873an Charles Smith injineruak Middlesbrough eta Port Clarence arteko proiektua pentsatu zuen. Baina, ez bata eta ez bestea, ez ziren 1893ko uztailaren 28a baino lehen gauzatu. Egun horretan inauguratu zen Bizkaikoa eta beraz berau izan zen munduko lehena. Garaiko gizartearen ordezkari nagusiak izan ziren zubiari eskainitako bazkari, meza eta bedeinkapenean. Eta zubiaren oholezko lehen bagoi hura ere garaiko gizartearen isla zen: lehen klaseko bidaiariek estalitako hiru eserleku lerro zituzten; bigarren klasekoek, aldiz, gurdi, merkantzia eta animaliekin banatu behar zuten estali gabeko zatia.

Berehala, seguruenik Palacio eta Eiffelen arteko harremana lagun, nazioarteko ospea lortu zuen zubiak. Etxean praktikotasunak eman zion ospea obra erraldoiari eta apurka Bizkaia industrialaren sinbolo bilakatu zen, 36ko Gerrak zubiaren joan-etorri arrakastatsua eten zuen arte. Hainbat bonbardaketa jasan zituen zubi esekiak kalte larririk izan gabe. Baina 1937ko ekainean, tropa nazionalak iristear zirela, Iparraldeko Gudarosteko Injineruen batailoiak Nerbioi ibaia zeharkatzeko aukera eskain zezaketen baliabide guztiak suntsitzeko agindua jaso zuen, Francoren tropak igaro ez zitezen. Hil horren 17ko goizaldean, zubia lehertu eta bere zeharraga ibaira amildu zen. Bost egun geroago eten zen gerra. Francoren erregimenak hartu zituen bere gain berreraikuntza lanak; 1939an hasi eta 1941ean berriro martxan zen zubia.

Ordutik aurrera gero eta itsasontzi gutxiago eta bidaiari gehiago pasa da bertatik. Joan den uztailaren 8an, Vilnan (Lituania), Munduko Ondarearen Batzordeak Gizateriaren Ondare izendatu du zubia. Inolako elementu apaingarririk gabe jaio zenak horrela jarraitzen du egun, baina gizakiak egindako lanik ederrenetakoa da, gizateriarentzat behintzat.

Arkeologoaren ametsa Howard Carter-ek bete zuen Tutankamon faraoiaren hilobi ukitu gabea aurkitu zuenean, 1922an. Urte batzuk pasa dira ordutik eta, dela aztarnategian sakeatzaileak aspaldi sartu zirelako, dela lehenago industua izan delako, ez dirudi posible horrelakorik berriro gertatzea.

Bada, Héctor Escobedo arkeologoari eta bere lan taldeari antzeko zerbait gertatu berri zaie Guatemalako El Peru-Waka antzinako hiri maian. Taldea piramide baten azpian hasi zen industen, erlojuaren kontra, sakeatzaileei aurre hartu asmoz. Lanean ari zirela, azpian zuten lurra hautsi eta, literalki, bost metro luzeko ganberaren barruan erori ziren. Luxu handiz dekoratutako egoitza da eta Wakako hiria fundatu zuen errege maiaren hilobia dela uste du Escobedok. Waka hiriak garrantzia handia izan zuen kolonizazio aurreko Ertamerikan, egungo Guatemalatik Mexikoraino garatu ziren merkatal bideetako gune nagusienetakoa baitzen.

Erregearen ustezko hilobiaren ondoan beste bat ere topatu dute. Bertan, miniatura sorta ederra zegoen gordeta; miniatura hauetan arropa aberatsez jantzitako emakumeak, pilota jokalariak eta maila ezberdinetako agintariak irudikatu zituzten, besteak beste.