Enkarterriak gune magikoa dira, ederra. Inguruneak zein bertako biztanleek izaera berezia dute; mapak Bizkaian gaudela dio, baina berehala igartzen da leku desberdina dela hau. Hala adierazten du historiak, eta baita toponimiak ere: Karrantzan, eskualdearen bihotzean, euskararen arrastorik ez duzu sumatuko ia. Hemen euskararik inoiz egin den zalantzan jartzen duenik ere bada. Euskaltzaindiak berak euskaratu gabe ditu bertako leku-izen ofizial gehienak. Eta bitxia bada ere, eskoletan D eredua da nagusi.

Baina utz ditzagun antropologia eta soziolinguistika albo batera, eta ekin diezaiogun txangoari. Karrantzara Bizkaitik edo Kantabriatik joan daiteke. Lehenbiziko bidea laburragoa da, baina bertakoek, zalantzarik gabe, bestea gomendatzen dute. Luzeagoa izanagatik, askoz azkarrago iritsiko zara bertatik joanda.

Bilbo ingurutik abiatuta, A-8 autobidetik joan behar dugu Santanderreranzko bidea aukeratuz beti. Luze gabe izango gara Euskal Herritik kanpo. Laredo inguruan, 173 irteeratik irtengo gara, Colindreserantz. Berehala N-629 errepidetik abiatuko gara, Ampuero eta Limpiaseranzko norantza hautatuz. 15 kilometro egin eta gero, gutxi gorabehera, Gibaja herrixka utziko dugu ezkerretara. Handik 500 metro ingurura, Karrantzarako bidea (CA-150 errepidea) aurkituko dugu, ezkerretara halaber. Bost kilometro gehiago eta Euskal Herrian izango gara berriro. Bagaude Karrantzan.

Herrira sartu bezain laster, eta autoz beti ere, La Cadena eta Molinar auzoak zeharkatuko ditugu eta, luze gabe, Ambasaguasera helduko gara. Karrantzako 3.000 biztanleak 50en bat herritan sakabanatuta bizi dira, eta Ambasaguas da handiena, Kontxaren ostean.

Hain zuzen ere Kontxara jo beharko dugu Ambasaguaseko gasolindegiaren parean dagoen errepidetik abiatuta, eskumarantz. Pare bat kilometro harago dago Karrantzako auzo garrantzitsuena, eta haren erdi-erdian haran osoko udaletxea. Turismo bulegoa ere bai.

Kontxak, hemen, Erromarena egiten du: bertan hasten dira bide gehienak. Guk eskumara utzi behar dugu Lanestosara doana eta, 300 metro aurrerago, Aldeacuevarakoa hartu (BI-4672 errepidea), eskumarantz hori ere. Berehala gora bezain okerrera egingo du bideak, lauzpabost kilometro ibili ostean Aldeacuevara iritsi arte. Azkenik, herriko sarrerako elizaren ondoan utziko dugu autoa, oinezko txangoari behingoz ekiteko.

Herrixkaren erdirantz joango gara, haren izenean ageri den kobazuloa ezkerretara utzita. Inguru horretantxe, Karrantzako bosgarren ibilbide turistikoari ekitear gaudela ohartaraziko gaitu errotulu koloretsu batek. Eta berehala eskumara joko dugu, La Calera del Prado-Arreturasera eramango gaituen zementuzko bidetik.

Laster utziko ditugu atzean Aldeacuevako azken etxeak; bideak belardi eta zuhaitzez osatutako paisaia zeharkatzen du, gora nahiz beheranzko aldapa xumeekin. Tipi-tapa, kilometro batzuk egin eta gero, Cueto de la Presa izeneko ingurura iritsiko gara, mendian bertan jarritako armarri batek adieraziko digunez. Hortik aurrera bideak altzifre sail handi bat zeharkatzen du, zuzen-zuzen.

Altzifreak amaitutakoan, Cotobasero mendirako igoeraren hasiera (GR-123 bidea) adierazten digun egurrezko errotulura helduko gara, gure aurrean haran eder bat ageri dela. Arreturasen gaude, eta akabo zementuzko bidea. Errotuluaren geziari jarraitu behar diogu orain. Kontuz. Zuzen jarraituz gero, altzifre artera sartuko zarete berriz, eta inora ez ailegatzeko arriskua duzue. Bide egokia ezkerrera doana da. Erraz ezagutzen da: zorua hartxintxarrezkoa du, ez dago zuhaitz bakar bat ere, eta dozenaka behi, zaldi eta ardiren artetik igarotzen da. Ibilbide osoko maldarik gogorrena ere badu, bidenabar esateko. Baina ez da oso luzea.

Bide berriak hainbat bihurgune ditu, zeharo zorrotzak gainera. Azkenekora helduta, gutxi gorabehera, La Calera pagadia ikusi ahal izango dugu ezkerrean; eskuman, mendian metro batzuk gora eginez, ibilbideko lehen trikuharria dago: Bernaltakoa. Egiten ari garen ibilbideak Bizkaian monumentu megalitiko gehien daukan ingurua zeharkatzen omen du. Tamalez, gehienak ez daude ondo adierazita, eta adierazita daudenetan ere, negargarri daude errotuluak. Bernaltako trikuharria da, izan ere, erraz aurkitu daitekeen bakarretakoa. Bestela, gehiago ikusiko dituzue testu honi laguntzen dion mapatxoan, mendian bertan baino. Cotobaserokoa deritzona atzemango duzue errazen, bidearen eskuman dagoen muino baten magalean, baina ez da erosoa bertaraino hurbiltzea, belar garaiegiz inguratuta dago eta.

Alderdi arkeologikoaren porrotari jaramonik egin gabe, txangoak aurrera jarraitzen du. Oraindik bide erdia baino gehiago dugu egiteke, baina dagoeneko ez ditugu aipatzeko moduko aldapak igo behar izango berriro. Cotobaserora igotzen ari gara, baina mendi hegia ezkerrean utzita. Pinudi zabal bat zeharkatu ostean aukera edukiko dugu, nahi izanez gero, eskumara jo eta gailurrera igotzeko. Bestela, zuzen segitzea daukagu.

Cotobaseroko gailurrera doan bidetik haraxeago, Karrantzako haranaren ikuspegi zoragarria agertuko zaigu begi-bistan. Hemendik aurrera, beherantz egin beharko dugu ia etengabe. Minutu gutxiren buruan bidegurutze batera iritsiko gara. Ezkerretara, txango osagarri bat egiteko aukera daukagu, mapan ikusiko duzuenez: Presa eta Villanueva de Presa herrietara hurbildu gaitezke, Erdi Aroko galtzada eta guzti.

Eskumara berriz, Aldeacuevara doan bidea dago. Bertatik joanda, eta pare bat kilometro-edo egin eta gero, El Pital auzoko bidegurutzera helduko gara. Ezkerretara jo, eta laster izango zarete ibilbide hasieran. Aldacuevako elizan, alegia. Bertako aparkalekuan egurrezko mahaiak daude, bideak eragindako gosea arintzeko ezin egokiagoak. Zer jan eramanez gero, noski. Trikuharririk ezean, ogitartekoak ez dira txarrak.