Gizartea
Ingurumena
Politika
Ekonomia
Kultura
Euskara
Feminismoa
Hezkuntza
Nazioartea
Iritzia
osteguna 2025eko maiatzaren 15ean
Lourdes Fernandez: «ARCO azokarik ez legoke galeriarik gabe»
Elkarrizketa taxian hasi beharra ere! Noiz eta non bukatuko dugun ez dakigula, gainera.
Telefonica Fundazioko burua zain eduki behar al duzu?
Horixe egingo dizut: hasi. Tira, bada, hiru emakumezko ditu ARCOk zuzendaritzan: Juana de Aizpuru, Rosina Gomez-Baeza, eta zu zeu...
Eta kasualitatea diozu?
ARCOko zuzendaria aukeratzeko bidean, buruargien ehizan dabilen enpresa batek hartu zizun parte. Horixe gaztigatu didate Euskal Herrian, 'oso neska argia' zarela, alegia.
(Taxitik irten eta Espainiar Antzoki atariko plazan jarri gara. Berehalaxe azaldu da, nondik ez dakigula, Telefonica Fundazioko zuzendaria. Santiago Muñoz. Lekuko izan dugu eta, tartean, solaskide).
Galeristen babesa izan zenuen aukeratu zintuztenean.
Lehengo zuzendariaren babesa ere bai.
Zera adierazi duzu, zure agintaldian ez dela etenik ez jarraipenik izango. Eboluzioa aldarrikatu duzu. Norantz joko duzun jakin nahiko nuke.
Galdera, hala ere, Lourdes: norantz? (Santiago Muñozi itzultzen dio galdera)
32.143 ikusle ekainean, 31.103 uztailean, 32.630 abuztuan. Manifestari dagozkion datuak dira baina zenbateraino da inportante bisitari kopurua arteari dagozkion ekitaldietan? Izan azokak, erakusketak edo bestelakoak.
Eta salmentak? Alegia, zer da inportanteago, bisitariak ala salmentak?
Azkar baino azkarrago erantzun duzu.
Artea elitista izango dela beti zioen oraindik orain Mari Puri Herrerok. Elitista, artelanaren esanahia barneratzeak eskatzen duen esfortzuagatik.
Lourdes, DV galeriako arduradun izan zinen hamar urtean. Maitasun berezia omen diozu hari.
Hala ere, nonbait, Manifestak gehiago lagundu zizun hazten, zailtzen, gogortzen.
Sesioak, eztabaidak, gogortzen lagundu omen zizun.
Gogorra izan zen, nik dakidanez. Trantze txarrak ere bat baino gehiago...
Barruan gelditzen da, hori...
Manifesta dela eta ez dela, egin zizuten kritiken artean, euskal artisten alde egin zenuela, haien defentsa egin zenuela.
Oker egina. Hori ez da egin behar, ala?
...
Grabagailua itzaltzen dudanean...
Oker ez banago, ARCO galeriei begira egina dago, haientzat da. ARCOko zuzendari izendatu zintuztenean, esan dugunez, babestu egin zintuzten galeriek. Morrontzarik ekarriko al dizu horrek?
Galeriek erakusten dituzten lanak benetan al dira artistek beren estudioetan egiten ari direna, ala galerian erakusten duten orduko, beste zer edo zertan ari dira artistak?
Gogoeta bat egina duzu, eta jendaurrean aurkeztua ere bai, Prado museoko zuzendari Migel Zugazarekin batera, artearen eta ikuslearen arteko loturari buruz. Gustura jakingo nuke zer diozun arlo horretan.
Jendea hezteko balio al du arteak?
ARCOk ikuslea hezten du?
Artistak askoz aurrerago doazenean, abangoardia direnean, zer gertatzen da? Zein dira ekimen abangoardistaren arriskuak?
Hori arazoa al da?
Gorabeherak dira artearen historiaren ezaugarri. Zikloak, ez dakit zuzen esan dudan baina. Diotenez, krisi eta trantsizio aldietan egosten dira lanik onenak.
Goian ala behean, non gaude gaur egun?
Zertan dira teknologia «berriak» arte arloan? Diote gaur egun ez dagoela artea ulertzerik teknologia berrien bidez ez bada. Bideoa, net-artea...
Bide horretan hasi berri gara, ala?
Hau da hau! Beti horrela al da Madril honetan?
Zu trankil. Bilera daukat Telefonica Fundazioko zuzendariarekin, baina esango diot itxaroteko.
Telefonica Fundazioko burua zain eduki behar al duzu?
Baliteke bera ni baino beranduago ailegatzea eta guk denbora gehiago izatea elkarrizketa egiteko. Ez dago jakiterik. Hasi egingo gara, behintzat.
Horixe egingo dizut: hasi. Tira, bada, hiru emakumezko ditu ARCOk zuzendaritzan: Juana de Aizpuru, Rosina Gomez-Baeza, eta zu zeu...
Galdera hori egiten didaten bakoitzean berdin erantzuten dut. Ez du esanahi berezirik. Kasualitatea da. Are gehiago esango dizut, Ifema-ko gehienak, zuzendari gehienak, esan nahi dut, emakumezkoak dira. Gara. Fitur-ekoa, adibidez, zumaiarra da, Ana Larrañaga. Hamaika zuzendari gara Ifeman eta horietatik zazpi emakumeak gara.
Eta kasualitatea diozu?
Gure kasuan, ARCOri dagokionez ari naiz, egia da artearen munduan, galerietan eta, gehiago mugitu izan garela emakumeak. Bigarren mailakotzat jotzen diren esparruetan bai, asko dira emakumeak. Kultura eta hezkuntza ministerioetan, adibidez, bat baino gehiago dituzu, baina zoaz ekonomia, industria eta antzeko esparru 'inportanteagoetara', horietan ez da hainbeste emakume ageri...
ARCOko zuzendaria aukeratzeko bidean, buruargien ehizan dabilen enpresa batek hartu zizun parte. Horixe gaztigatu didate Euskal Herrian, 'oso neska argia' zarela, alegia.
Kar, kar, kar... Aukeratu aurreko elkarrizketara heldu ginen guztiok kargu honetarako gauza ginela uste dut. Carlos Urroz, Jose Guirao, Rafael Doctor... oso jende ona zen. Gehiago esango dizut, zenbait arlotan ni baino hobeak direla ere esango nuke. Baina curriculumak ere balio du, gauzatutako proiektuek, aurrera ateratako lanek... Pisu handia du horrek. Kontua ez da, bakarrik, izaera eta nortasuna, edo gaitasuna, baita eskarmentua ere. Niri dagokidanez, Manifestak hainbat lagundu dit, egitasmo berria zelako, nazioartekoa... eta horrek ere balio du. Iritsi gara.
(Taxitik irten eta Espainiar Antzoki atariko plazan jarri gara. Berehalaxe azaldu da, nondik ez dakigula, Telefonica Fundazioko zuzendaria. Santiago Muñoz. Lekuko izan dugu eta, tartean, solaskide).
Zenbatgarren galderan ari zara?
Hirugarrenean.
Ui!
Hirugarrenean.
Galeristen babesa izan zenuen aukeratu zintuztenean.
Ez txikia ere! Handia. Hamabost urte egon naiz galerien munduan. Marlborough-en jardun nuen lanean lehenengo, eta DV galerian gero. Nahitaez, jendea ezagutzen duzu, eta ezagutzen zaituzte. Logikoa da lagunen edo ezagutzen zaituztenen babesa.
Lehengo zuzendariaren babesa ere bai.
Niri ez ezik, beste biei ere lagundu zien. Alde horretatik oso zuzen jokatu zuela iruditzen zait.
Zera adierazi duzu, zure agintaldian ez dela etenik ez jarraipenik izango. Eboluzioa aldarrikatu duzu. Norantz joko duzun jakin nahiko nuke.
Nire iritziz, aurrekoarekin erabat puskatzera jotzen duzunean, esan nahi du ez duzula errespetatzen. Horregatik aukeratu dut 'eboluzio' hitza, ez duzulako aurrekoarekin zeharo eteten, handik aurrera egiten duzulako: alderdi onak zeureganatuta. Zeure bidea egin.
Galdera, hala ere, Lourdes: norantz? (Santiago Muñozi itzultzen dio galdera)
Horixe da koska! Ez daukat esaterik. Denbora gutxi daramat karguan. Hiru hilabete dira buru izendatu nindutenetik, eta ezin dizut zehaztu. Alegia, nik badakit zein bidetatik jo behar dudan, zehaztu gabe baldin badaukat ere.
32.143 ikusle ekainean, 31.103 uztailean, 32.630 abuztuan. Manifestari dagozkion datuak dira baina zenbateraino da inportante bisitari kopurua arteari dagozkion ekitaldietan? Izan azokak, erakusketak edo bestelakoak.
Bisitari kopuru handiak esan nahi du gizarteak onartua duela dena delako arte ekitaldia, izan era batekoa, izan bestekoa. Niri, neuri, ez zait gehiegi interesatzen, ez da gehien inporta zaidana. Baina, Manifestan, adibidez, ehun mila bisitari izan genituen. Hori alde batetik. Bestetik, aldiz, bisitariak asko direnean, garrantzia kentzera jotzen dugu. Gutxi direnean, aldiz, kezkatu egiten gara. Horrek zer esan nahi duen? Bada, inportantziaren bat izango duela bisitari kopuruak, ezta?
Eta salmentak? Alegia, zer da inportanteago, bisitariak ala salmentak?
Salmentak.
Azkar baino azkarrago erantzun duzu.
Behin edo behin esanda nago. Miamiko Art Basel-ek 36.000 bisitari izan omen ditu azken edizioan. Saldu, aldiz, milioika dolarren balioa saldu zuten. Beraz, ARCOren kasuan ere ez da dudarik. Berrehun mila bisitari, hirurehun mila? Salmentak dira inportanteago bisitari kopurua baino. ARCOn nagoela, nire helburu bakarra, inportanteena, salmenta kopurua handitzea izango da. Nahi izanez gero, horrekin batera, azoka izatea, horrek esan nahi duen guztiarekin. Baina artistarentzat ere behar-beharrezkoa da salmenta: zein da irtenbidea, bestela?
Artea elitista izango dela beti zioen oraindik orain Mari Puri Herrerok. Elitista, artelanaren esanahia barneratzeak eskatzen duen esfortzuagatik.
Nire ustez, ez da esfortzu kontua. Artea beti izan da elite kontua. Artearen historiara jo besterik ez dago. Bai Errenazimenduan eta bai gaur. Artea zera da, errealitatea beste ikuspegi batetik erakustea eta jende gutxi da horretarako gai. Eta, era berean, jende gutxi bizi gara mundu horretan. Ez dut mespretxuz esaten, egiaztapen bat besterik ez dut egiten. Halaxe da eta.
Lourdes, DV galeriako arduradun izan zinen hamar urtean. Maitasun berezia omen diozu hari.
Garai inportantea izan zen niretzat, artistekin batera lan egitea egokitu zitzaidalako. Manifestan ere bai, artistekin lan egin nuen, baina nazioarte mailakoak ziren. DVn, aldiz, oso elkartuta geunden. Manu Muniategiandikoetxea, Jose Ramon Amondarain, Maider Lopez, Iñaki Grazianea... Talde polita zen. Nik, gainera, haiek lanean ikusteko aukera izan nuen: nola hasten diren lanean, edo erakusten; nola joaten diren beste galeria batera, Madrilera... bertatik bertara jarraitu nuen haien eboluzioa. Galeriako lana asko gustatzen zait, bai.
Hala ere, nonbait, Manifestak gehiago lagundu zizun hazten, zailtzen, gogortzen.
Beste maila bat zeukan eta! Manifestak nazioarteko maila zeukan. Oso proiektu handia zen, aberatsa, zailagoa, eta eztabaida ere izan zen. Eta eztabaida dagoenean, askoz interesgarriagoa da dena. Kontua da eztabaida bideratzea eta probetxua ateratzea, norberarentzat, eta Donostiarentzat.
Sesioak, eztabaidak, gogortzen lagundu omen zizun.
Bai. Ikuspegi ezberdinak daudela ulertzera iristen zara eta zeure jarrerak leuntzera, iritziari eutsita ere.
Gogorra izan zen, nik dakidanez. Trantze txarrak ere bat baino gehiago...
Asko.
Barruan gelditzen da, hori...
Bai, bizitzan bezala.
Manifesta dela eta ez dela, egin zizuten kritiken artean, euskal artisten alde egin zenuela, haien defentsa egin zenuela.
Ez naiz eztabaida horretan berriz sartuko. Bai, defendatzen nituen, baina Manifesta Donostian gertatzen zelako, eta normala da artista lokalak defendatzea. Kontua da hori politikoki interpretatu eta erabili dela. Hori besterik da. Baina, gainerakoan, Manifesta Donostian egiten bada, normala bertako errealitatea, bertako artistak, agertzen saiatzea, beraiei tokia egitea. Oraingo honetan Manifesta Ziprera doa. Bada, gauza bera egitekoak ziren Zipreko artistekin. Bertan behera utzi dute Ziprekoa, baina horixe egiteko asmoa zuten. Euskal artisten defentsa eta zera hori, erabili egin da, politikoki.
Oker egina. Hori ez da egin behar, ala?
Politikoki erabiltzea? Ez. Manipulazio hutsa da.
...
Gero emango dizut iritzia.
Grabagailua itzaltzen dudanean...
Ez, tira. Nik artistak defendatzen nituen, izan herri batekoak edo bestekoak. Bai euskaldunak eta bai espainiarrak.
Oker ez banago, ARCO galeriei begira egina dago, haientzat da. ARCOko zuzendari izendatu zintuztenean, esan dugunez, babestu egin zintuzten galeriek. Morrontzarik ekarriko al dizu horrek?
Morrontza ez, alderantziz: laguntza. Nire lana zaila da, eta galerien laguntza estimatzekoa. Tira, laguntza esan dut baina beharbada ez dut ondo esan. ARCO galeriek osatzen dute. ARCOrik ez legoke galeriarik gabe. Ondorioz, nik konplizitate osoa eduki behar dut galeriekin. Horretan ez daukat batere dudarik.
Galeriek erakusten dituzten lanak benetan al dira artistek beren estudioetan egiten ari direna, ala galerian erakusten duten orduko, beste zer edo zertan ari dira artistak?
Denetarik dagoela esango nuke. Zenbait galeriak artistak berriki egindako obrak erakusten dituzte. Beste zenbaitek, aldiz, bereziki ARCOrako prestatzen dituztenak, edo azokarako gordeta zeuzkatenak.
Gogoeta bat egina duzu, eta jendaurrean aurkeztua ere bai, Prado museoko zuzendari Migel Zugazarekin batera, artearen eta ikuslearen arteko loturari buruz. Gustura jakingo nuke zer diozun arlo horretan.
Kontua da loturarik ez dagoela uste dudala. Artea sormenaren emaitza da. Ez da ikusle jakin batentzat egiten. Bai, ikusia izateko egiten da, baina adierazpen bat da. Zenbait artelan iraungikor izan dira. Ezta ikusiak izateko ere! Egin, eta kitto! Horregatik esaten dut ez dagoela erlaziorik bion artean, hau da, artearen eta ikuslearen artean, eta horregatik da artea, hain zuzen, elitista.
Jendea hezteko balio al du arteak?
Bai. Erabat. Arteak ez ezik, kulturak eta ezaguerak. Hezi egiten du eta, are gehiago, nahitaezko da arteak jendea heztea.
ARCOk ikuslea hezten du?
Bai. Horixe da bisitari kopurua defendatzeko daukadan arrazoi bakarra. Uste dut ARCOk jendea hezi egin zuela Espainiak beste hutsune batzuk zituenean eta, gaur egun, jendea hezten segitzen duela, baita Telefonica Fundazioak, Reina Sofia museoak edo beste zenbait zentrok, lehen ez zeudenak. Oroimen historikoa eduki behar da, eta zuzenak izan. Bakoitzari berea. ARCOk azoka bati ez zegozkion laguntza handiak izan ditu, herrialde batek zituen beharrei laguntzea egokitu zaiolako. Guggenheimek egin behar izan duen bezala: bestelako premia batzuei erantzun beharra.
Artistak askoz aurrerago doazenean, abangoardia direnean, zer gertatzen da? Zein dira ekimen abangoardistaren arriskuak?
Ez diegula ulertzen.
Hori arazoa al da?
Artearen herrikoitasuna izango da problema. Elitista dela esango da. Baina horixe da artea. Errealitateari beste begi batzuekin begiratzea. Beste era batera adierazten saiatzea. Artistaren begirada beti izango da jende pilarena ez bezalakoa. Artearen munduan bizi garenontzat ere besteren kontua da artelana, artistaren obra.
Gorabeherak dira artearen historiaren ezaugarri. Zikloak, ez dakit zuzen esan dudan baina. Diotenez, krisi eta trantsizio aldietan egosten dira lanik onenak.
Bai. Artearen historia hartu eta aroak izango dituzu: klasiko aurrekoa, klasikoa, klasiko ondokoa, modernista, postmodernista eta barrokoa. Zikloa berritu egiten da beti artearen historian. Kontua da guri manierismo hutsa tokatu zaigula.
Goian ala behean, non gaude gaur egun?
Merkatuari dagokionez, behin ere ez da izan garai hoberik. Ez dut uste.
Zertan dira teknologia «berriak» arte arloan? Diote gaur egun ez dagoela artea ulertzerik teknologia berrien bidez ez bada. Bideoa, net-artea...
Teknologia berriak gizartea aldatzen ari dira eta, ondorioz, artea ere aldatu behar dute. Eta ez artearen azken emaitza, produktua bakarrik, baita prozesua bera ere. Izan ere, teknologia berriek, teknologia digitalak, azken finean, aukera handiak dakarzkio sorkuntzari.
Bide horretan hasi berri gara, ala?
Bai. Atera kontuak: bideoa, teknologia berrietan zaharrena, oraindik ez da ezer. Askoz aukera handiagoak ditu, gaitasun handiak. Eman dezagun bideoa hartu eta artistak dena delakoa kontatzen duela. Eta, gero? Nork erosiko dio artistari bideo hori, etxeko paretan jartzeko? Bideoa esan dut, eta berdin esan nezake ordenagailuz egindako edozein artelan. Tira, bost minutu baino gehiago ez dauzkagu...
Hau da hau! Beti horrela al da Madril honetan?
Bada, bai, Madril horrelakoxea da. Hauxe da hemengo erritmoa. Batetik, zuk hots egin didazunean, Ifeman nengoen. Azken orduko eskutitz bat jaso dut, korapiloa bihurritu egin da, eta akabo. Bilera bat ordu erdi atzeratzeak dena atzeratzea dakar. Bestetik, edozein proiektutan ari denak, izan artistikoa edo enpresa mailakoa, Madrilera etorri behar izaten du. Hemendik igarotzen da dena. Hemen gertatzen da dena. Hori du Madrilek eta horrela nabil, estu. Jakina, proiektuak ere halakoxeak direlako gertatzen da hori, lan gaindimentsionatuak. Zu hona etorri zara, baina halako artista ere hemen da eta bihar goizean berarekin gosaldu behar dut, kontua premia handikoa delako. Egia esan, dena da premia handikoa hemen... Azkenean, ahal duzuna egiten duzu.
Euskal artea
«Ezetz bada, euskal arterik ez dagoela. Artea unibertsala da, ez hemengoa edo hangoa. Euskal Artea, bai, liburu izenburuetan eta bai, baina euskal arterik ez dago. Kontua da arteak errealitatea erakusten duela, haren isla dela eta, beraz, lotuago ageri dela leku bati edo besteari. Gainera, oraingo artisten lana oso da konplexua. Ezin da esan 'euskal' denik. Lepoa moztuko didate hori esateagatik! Beti galdetzen didate euskal arteari buruzko zera hori. Behin, elkarrizketa egin eta izenburuan jarri zuten: 'Artea unibertsala da, ez da euskalduna'. Faborez! Hori ere jarri zuen, bada, kazetariak!».
Tabako fabrika
«Tabako fabrikako aholkulari izateko proposamena egin zidaten. Baina, proposamena egin orduko, beste bat sartu zuten. Eta ez nintzen sartu. Konbentzituta nago Donostiak behar duela horrelako zer edo zer. Ez dakit zer egingo duten bertan, baina itxaropen handia daukat Joxean Muñozengan. Asko estimatzen dut bere lana. Baita bera ere. Leihatila ireki da, behintzat, eta ikusiko da zer datorren hortik. Dena dela, gaur egunean egiten den kulturaren zentro bat Donostian, primeran iruditzen zait. Tabako fabrikak bete behar duen zeregin hori? Ados. Zer, orduan? Nire ustez denbora pila galdu da, denbora asko, dirua eta dena. Espero dut Joxean Muñozek suerte handia izatea».
Euskal artistak
«Haien aldekoa naiz, defendatzaile amorratua. Euskal artistak asko dira -nahiz eta artean kopurua ez izan inportanteena-, baina kantitatez ez ezik, kalitatez ere bikainak dira. Batere konplexurik gabe irteten dira merkatura, eta hori oso ona da. Joan lehiaketa batera eta beti ageriko dira euskal artistak, eta bikainak. Hortxe duzu belaunaldi berri osoa. Ez dut uste Chillida, Oteiza eta horrelakorik izango dugunik berriz. Mundua asko aldatu da eta artista haiek denbora eta leku baten fruitu izan ziren. Euskal Herriari lotuak daude. Gaur egun, aldiz, artista bat New Yorkera edo dena delako atzerrira joaten da. Oraingo artistaren errealitatea oso ezberdina da».
Nortasun agiria
Lourdes Fernandez Fernandez (Donostia, 1961). Artearen Historian lizentziaduna. Madrilgo Marlborough galerian egin zuen lehenen. Gero, Donostiako DV galeriako arduradun izan zen 1994tik 2003ra. Manifesta 5 arte garaikideko europar biurtekoa zuzendu zuen. «Kritikak jaso zituen Manifestak, bai, baina horixe zen lehenetsitako helburuetako bat: eztabaida sortzea. Aldiz, nazioartean, prentsa espezializatuan, kritika onak jaso genituen». Ondoren, Vocento komunikazio taldearen ABC arte bildumaren etorkizuneko estrategia abiarazteko ardura izan zuen. Egun, ARCO azokako zuzendari berria da Madrilen, nahiz eta Donostian den astero, bertan duelarik familia. Emakume argi, lagunkoi eta atsegina begitandu zaigu Madrilgo eromenaldian. Artearen, galerien eta artisten defendatzaile sutsua. «Artistaren bizitza da artea. Ba al dakizu zer esan nahi duen artista izango zarela erabakitzeak? Egundoko konpromisoa!».
Irakurrienak
Matomo erabiliz
#1
Imanol Satrustegi Andrés
#2
ARGIA
#3
#4
Gorka Peñagarikano Goikoetxea
#5
Azkenak
2025-05-15
Gedar
Israelgo Estatuaren aldeko funts batek Espainiako Estatuko musika-jaialdi gehienak bereganatu ditu
KKRk urtarrilean erosi zuen Superstruct sustatzailea, Sónar, Viña Rock edo Resurrection Fest jaialdiak sustatzen dituena besteren artean. Palestinaren kolonizazioari lotutako higiezin-jardueretan eta Israelgo sektore teknologikoan parte hartzeagatik seinalatu dute... [+]
Donostia tentsio handiko eremu izendatu du Eusko Jaurlaritzak
Uztailean argitaratuko da behin betiko Estatuko Aldizkari Ofizialean (BOE), eta Hego Euskal Herriko lehen hiriburua da izendapena lortzen.
2025-05-15
ARGIA
Trebiñu Araban integratzearen aldeko mozio bat onartu du Arabako Batzar Nagusiak
Trebiñu eta Argantzu udalen Arabarako integrazioa "mugagabean atzeratu ez dadin" galdetzeko mozioa adostu dute EAJk, EH Bilduk, PSEk eta Elkarrekinek.
2025-05-15
Mikel Garcia Idiakez
LGTBIfobiaren Kontrako Eguna
“Ez utzi zirrikiturik diskurtso faxista kamuflatuen normalizazioari”
Maiatzaren 17an LGTBIQ+fobiaren Kontrako Eguna dela-eta, “bizi dugun oldarraldi atzerakoia” , “transfobiak hartu duen indarra” eta “instituzioen utzikeria” nabarmendu dituzte kolektiboaren bueltako elkarteek. Zenbait instituzioren kapitalismo... [+]
2025-05-14
Urko Apaolaza Avila
Konpromiso sindikala Donostiako Udalean
“Euskaraz lan egin eta bizitzeko aukera bermatu daiteke, borondatea baldin badago”
Donostiako Udaleko langileen batzordea osatzen duten bost sindikatuek (ELA, LAB, CCOO, Erne eta ESAN), akordioa egin dute, Euskaraldia dela-eta langileen parte hartze aktiboa sustatzeko eta euskaraz bizi eta lan egiteko aukerak bermatzeko. LABeko ordezkari Joseba Alvarezek... [+]
2025-05-14
Maria Ortega Zubiate
Klimaren eta Euskal Herriko biztanleen aldeko ituna sortu du Bizik, 2026ko bozei begira
Hemeretzi neurri ekologiko eta sozial barnebiltzen ditu, datorren urteko hauteskundeetako zerrendek ezarri ditzaten. Sei lan lerroren inguruan ardaztu ditu, eta herrien neurriaren arabera ezarri ahalko dira.
2025-05-14
Estitxu Eizagirre
“Galdu eta irabazi” Iñaki Artolaren bertso jarriak, Altunarekin ARGIAn izandako solasalditik etorriak
Hamabi bertsoko sorta dotorea jarri du pilotariak, galtzeari eta irabazteari buruz. Inspirazioa 2024an Larrun aldizkarirako egindako mahai-inguruak piztu zion, Jokin Altunarekin gai horri buruz aritu baitzen gogoetan. Bertso sorta musikatuta entzun daiteke Bertso Ikasgela... [+]
2025-05-14
Iñaki Barcena
Klima energetikoaren beroketa
Energia politikek haserreak eta desadostasun sakonak sortu dituzte ekologisten artean. Ez da gauza berririk. Hemen eta atzerrian. Hemen eta orain, nabarmen. Duela bi urte, 2023ko udaberrian, gure ikerketa taldeak (ekopol.eus) hiru mahai-inguru antolatu zituen Donostian,... [+]
2025-05-14
Nagore Irazustabarrena Uranga
Desberdinkeriaren jatorriaz
Indo ibaiaren harana, duela 5.000 urte inguru. Mohenjo-Daro hiriak 35.000 biztanle inguru zituen eta, berriki PNAS aldizkarian argitaratutakoaren arabera, Giniren koefiziente oso baxua zuen, 0,22koa –koefiziente horrek gizarteen desberdintasun ekonomikoa neurtzen du,... [+]
2025-05-14
Jesús Rodríguez
Kolapsoaren entsegu bat
Apirilaren 28ko gauean Bartzelonako Badal Ramblako terrazak gainezka zeuden; hoztu gabeko garagardoak zerbitzatzen ziren, baina jendeak zoriontsu zirudien. “Munduaren amaierak iritsi behar badu, pozik harrapa gaitzala”, esaten zidan auzokide batek. Hamar ordu baino... [+]
2025-05-14
Katixa Dolhare-Zaldunbide
Objektu anti-kulturalak
Momentu honetan, eta buruileraino, Adimen Artifizialari buruzko erakusketa erraldoi bat ikusgai da Parisko Galerie nationale du Jeu de Paume museoan, izenburu honekin: Mundua, Adimen Artifizialaren arabera. Erakusketa horretan, hainbat arte obra garaikide agertzen dira,... [+]
2025-05-14
Edu Zelaieta Anta
Gaingiroki
Urteak ziren elkar ikusten ez zutela. Kalean elkarrekin topo egiten ez zutela. Egoera kanpotik ikusita, bi ezagun besterik ez ziruditen. Atzean daude, oso atzean, gaztaro hasierako urte bizi haiek, non kuadrilla bereko lagunak ziren. Non eguna eta batez ere gaua konplizitatez... [+]
2025-05-14
Beñat Irasuegi Ibarra
Talenturik behar ez duten lanak
Talentu faltaren mamua da azkenaldian ekonomiaren ikuspegi kapitalista hegemonikotik ezarri nahi diguten eta denek ontzat eman behar dugun ideia nagusietako bat. Arazo artifiziala da, eta ikuspegi oso elitistatik, gure egunerokoan ez dagoen denon arazo bihurtu nahi... [+]
2025-05-14
Urko Apaolaza Avila
Itzalaldiak argitu digu bidea: sare elektrikoaren deszentralizazioa
Iberiar penintsulan apirilaren 28an gertatutako itzalaldiak, egungo energia sistemak dituen arrakala guztiak utzi zituen bistan. Enpresa elektriko handien diru gosea, berriztagarrien ezarpen masiboak dakartzan ajeak, eta herritarrok bizimodu hiper-elektrifikatuarekiko dugun... [+]
Eguneraketa berriak daude