Espainia errepublikarra, 1938. Otsaila amaieran Teruel erori da nazionalen eskuetan. Eta berehala Francoren ejerzitoko lau taldek, Pirinioetatik hasi eta Levanteraino, errepublikarren posizioak erasotzen dituzte lurrez eta airez. Errepublika zatituta dago, isolatuta, armaz hornitzea gero eta zailagoa da, eta elikagai falta ere gero eta nabarmenagoa. Gosea nagusitzen ari da, hirietan bereziki. Parkeetako usoak eta kaleetako katuak desagertzen ari dira, oiloak patioetan hazten dituzte eta barazkiak balkoietan.

Lehengaien faltan, irudimena landu behar da sukaldean; Radio Amanecer-ek errezeta bereziak eskaintzen dizkie etxekoandreei, Leonor Pareja La Cocinera Ideal-en eskutik. Esaterako, arrautzik eta patatarik gabeko patata tortilla nola egin azaltzen du Leonorrek: Lehenik, laranjak zuritu, «baratze valentziarrak eskaintzen dizkigun laranja ederrak», eta azala eta mamiaren arteko zati zuria ordu pare batez gatzatutako uretan beratu. Ondoren, patata balitz bezala frijitu. Arrautz irabiatua ordezkatzeko, ura eta irina nahastu eta kolorante pixka bat gehitu ondoren, dena nahastu eta alde batetik eta bestetik frijitu. «Familiak eskertuko dizu» esanez amaitu zuen errezeta Sukaldari Idealak.

Bigarrenerako arkume txuletak nahi izanez gero, Leonorrek prest zuen formula: «Hor jarraitzen duzu, lagun? Hor zaude, lubakitik nire ahotsa entzuten duzun soldadu maite? Besarkada bat guztientzat. Orain hel diezaiegun txuletei. Nola demontre egin ditzaket txuletak haragirik gabe? galdetuko duzue. Bada, oso erraza da: algarrobo-lekarekin pure lodia prestatu, ogitan albardatu eta frijitu egin behar da. Benetako txuletaren forma ere eman diezaiokezu eta makiltxo bat sartuta hezurra eta guzti izango duzu».

Baina Leonor Parejaren errezeta izarretako bat Merluza a la Evacuada da. Horrela presta daiteke legatza, legatzik gabe: «Valentziako Albuferako arroz paregabea egosi behar da, lehortu eta pasta trinkoa osatu arte. Orduan legatz xerraren itxura eman, albardatu eta legatza balitz bezala frijituko dugu».

Sukaldaria entzuleei optimismoa kutsatzen saiatzen zen, baina baikor izateko arrazoi gutxi zuten haiek. Oinarrizko elikagaiak errazionatuta zeuden, errazionamendu txartelak faltsifikatzen ziren, batzuek euren hildakoak ez zituzten deklaratzen haien kupoiak erabiltzen jarraitzeko, estraperloa nagusitu zen prezioak izugarri garestituz...

Bitartean, alde nazionalean kafetegietako sasi-estrategek zioten Francok ez zituela oraindik etsaiaren gune populatuenak konkistatu, hain zuzen, ez zuelako nahi. Euren ustez, indarra soberan zuen Ferrolgo gizon txikiak, baina alde errepublikarrean pilatuta zeuden masa gosetiak karga handia lirateke.

Hala ere, 38ko negua pasa eta udaberrirako, Caudilloak gune populatu garrantzitsuenetakoa begiz jota zeukan: Leonor Parejari arroz eta laranja ederrak ematen zizkion Valentzia.

* * * * * * * * * * * * * * * * * * * *

Maia erleak 30 urte bete ditu. Erle hiperaktiboaren marrazki bizidunetako bertsioa 1976an sortu zuten Seiji Endo eta Hiroshi Saitok Nippon Animation estudioetan. Baina Maia askoz zaharragoa da. Marrazkiak Waldemar Bonsels alemaniarrak 1912an idatzitako Die Biene Maja nobelan oinarritu ziren, eta liburua ere mito klasiko baten egokitzapen librea da: Maiak Zeus ase ezinarekin topo egin eta euren harremanetik Hermes jaio zen -Merkurio, mitologia erromatarrean-.

Maiaren espiritu libreak belaunaldi oso batean eragina izan du. Horren lekuko dira azken urteotako gertakizun hauek: 1996an sei intsumiso atxilotu zituzten Bilbon, Maia erlez mozorrotuta eta festa giroan Gobernu Militarrean sartu zirenean; milurteko ospakizunetan, Vienan, Verdiren Nabucco operaren bertsio berria estreinatu zuten, baina ekitaldia liskarrean amaitu zen babilonioek Maia erlez jantzita irtetea erabaki zutelako. Ahaztezina da, gainera, Karel Svoboda Txekiako pop izarrak konposatutako sintonia; Berlingo azkeneko Love Parade ezagunean, abestiaren tecno bertsioa izan zen arrakastatsuenetakoa.

Batzuek ez zuten erlearen mezua ulertu eta 1999an Ricardo Saénz de Ynestrillasen inguruko Abeja Maya talde ultraeskuindarreko 9 kide atxilotu zituzten Katalunian, eraso arrazistengatik.