Net Hurbil: Txernobil inguruan paradisu bitxi bat gizakiei debekatua


2021eko uztailaren 19an
Txernobileko infernu pozoituan datza munduko natur erreserbarik txikiena». Ihar Byshniou ornitologoak izenburu hori ipini dio Txernobiletik gertu, Bielorrusian dagoen eskualde kutsatu eta debekatuan egin duen egonaldiaren kontakizunari.

Inon publikatu gabekoak edo oihartzun txikiegia eragin duten lanak argitaratzen ditu Index on Censorship (Zentsuraren Aurkibidea) aldizkariak. Bere web gunean aurkituko dugu Byshniou zientzia gizonaren erreportaje hori, 2004an Ukrainako mugan dagoen Polesia eskualdean burutu zituen egonaldietan ikusitakoak kontatuz idatzi duena. Biziaren paradoxa erakusten digu: Txernobileko zentral nuklearrak eztanda egin eta hogei urteren buruan, inguru haiek gizakiarentzako pozoitsu diraute, baina aldiz, gizakiz hustutako eskualde hartan natura bere basati osoan ari da garatzen.

2004ko maiatza bukaeran joan zen estreinako aldiz Byshniou Polesiako zona debekatura. Azken checkpoint edo kontrola zeharkatu Babchyn-en eta hogei minutu beranduago ezustekoarekin egin zuen topo biologoak: zerri basati talde bat bide bazterrean lasai, zerrama, txerrikumeak eta urteko zerri gazteak. Zoo handi batean zegoela iruditu zitzaion, baina animalien eta gizakiaren artean sarerik egon barik. Urteak zeramatzan Byshniouk Bielorrusian paraje birjinen bila, gizakia iritsi aurretik bezala dauden baso, zelai eta zingira bila, eta hala ere, ez zuen sekula aurkitu beregandik horren hurbil horrelako zerri-saldoa hain lasai bazkatzen.

«Horrela hasi nituen nire ibilaldiak -dio Byshniouk- duela 20 urte gizakiak eragindako hondamendirik handiena gertatu zen lurretan. Gaur egun, 12.000 kilometro alanbrek bereizten ditu gizakiak eta erradiazioa, baina baita ere erradiazioak kutsatutako animaliak eta gainerako mundua». 1988an Txernobil ondoko 30 kilometroko inguruan Polesiako erreserba ezarri zuen Bielorrusiako gobernuak. 2.500 kilometro karratu ziren hasieran, eta horretarako 54 baserri kolektibotako jendea bertatik atera zuten. 1993an eremu hori beste 215.000 hektareatan handitu zuten. Babchyn izeneko herrixka hustua prestatu zuten zientzialariek erradioaktibitateak naturan dituen ondorioak aztertzeko.

Alanbre-sareak inguratzen du zonalde debekatu hau dena, baina biologoaren iritzian hesi hori gehiago da animalientzako babesgarri oztopo baino. Argazkiak egiten hasi eta berehala ohartu zen: basahuntz talde baten fotoak egiten ari zela, izutu eta ihesi joan ziren hesirantz... eta bat-batean desagertu. Nolaz? Herdoiltzearekin ugaritu diren zulo eta atakak ondo kontrolatzen dituzte abereek.

Parke hau era guztietako animaliaz beteta omen dago gaur egun. Batzuk jaberik gabe libre geratu diren animaliak dira: zerri, oilo, zaldi eta abar. Beste batzuk, lehendik zeuden animalia basatiak baina gizakirik ezean asko ugaritu direnak: klase guztietako hegaztiak, azeriak, azkonarrak, basahuntz eta sarrioak, altzeak... Otsoak ere lehen baino gehiago ikusten dira. Eta hori gutxi balitz, duela hiru mende parajeotatik desagertutako hartza azaldu da berriro.

Eta zer gertatu da erradiazioekin? Kutsadurak zuhaitzetan eragin handiegirik ez duela izan dirudi. Itxuraz, aspaldiko garaietan bezala ikusten dira hemengo haltza, urki, pinu eta haritzak. Baina ondo erreparatuz gero, Txernobileko erreaktoretik tierra hauetara iritsitako kutsaduratik %80 zuhaitzetan dago eta %20 lurrean. Oihanak gehiago bereganatzen ditu isotopo erradiaktiboak zelaiek eta soroek baino. «Haritzak dira erradiaktibitate biltegi perfektoak» dio biologoak.


Adan eta Ebarik gabeko oihana

Parajeotatik baserritarrak eraman zituztenean, ondoko urteetan soro guztiak belar, sastraka eta zuhaitzez bete dira. Horiekin batera ugaldu dira altzeak, oreinak eta orkatzak, eta horiekin batera harrapariak: azeriak, otsoak, eta beste. Gizakientzako debekatuta dauden errepideak abereen bidezidor bilakatu dira. Byshniou ornitologoak maite du bide horietatik gauez ibiltzea, bizitza basatiaren irudiak ikuskatuz. Egokitu izan omen zaio erbi bat bere kumeari titia ematen ikustea.

Horrelako ekosistema batean, otsoak izan behar nagusi. Ordaina, gizakiaren menpeko aziendek pagatu dute; kontrol-guneetan guardiek zeuzkaten katu eta zakurrak pixkana desagertzen joan dira... Otsoa izan da, jakina. Eta otsoarekin aurrez aurre tupust egitea agitua zaio behin Byshniouri. «Pripiat inguruko urtegiko animaliak ikuskatzen ari nintzen, gain batetik argazkiak egiten hango padura ederrei. Eta otsoa azaldu zen oharkabean errepidetik, zakur gris handi bat legez, nigandik 20 metrotara. Patxadaz eta triste antzean begiratu zidan. Begira eta begira, zuzen begietara. Animalia basatien artean begietara erreparatzeak erronka adierazten du. Ez nion eutsi: ni ez naiz hemengo nagusi. Bizkar eman gabe 20 bat metroz egin nuen atzera, eta gero alde. Otsoak han segitu zuen».

Beha egoteko pazientzia edukiz gero, katamotzak ehizan ikus omen daitezke hemen. Edo azkonarrak jolasean eguzkipean. «Horren berri Europako bizitza basatia kontatzen duten XVIII. mendeko liburuetan irakurrita nekien orain arte». Baina orain azkonarren ondoan bizi dira mapatxeak ere, XX. mendean Estatu Batuetatik honantz ekarri eta bertan gozo daudenak.

Uretako dortokak ere asko ugaritu dira. Dortokak, dinosauruen garaikoak izaki, beren historian milaka hondamendi gainditu dituzte, eta Txernobilekoa izan da orain arte azkena. Biologoaren esanetan «hondamendiari esker, horrelakorik esatea paradoxa ez bada, Txernobil ondoan dortokentzako paradisua sortu da. Bizi basatiaren beste osagai askorentzako ere erabil dezakegu 'Txernobileko Parasidua' esamoldea».

Udazkeneko ehiza garaian, Bielorrusiako zoko hau ahate, antzara eta gainerako hegaztiz mukuru egoten da. Denentzako ura eta janaria bada; eta jenderik ez. Inork ez du tiro egiten hemen. Neguan berriz, biologoak dozenaka ikusi ditu erbinudeak, igarabak, azeriak, eta abar luzea. Soro eta baratzetan, bestalde, oraindik zutik daude sagarrondoak eta beste fruitu-arbola asko. Haien igaliak nork jango badago oihanean. Abandonatutako herri eta baserriak, berriz, bizileku eta habiatzat hartu dituzte, lau hankakoek bezala hegaztiek.

Etxe hutsak ikusitakoan jabetzen da biologoa paradisua dirudiena gizakiarentzako infernu gorria dela. Txernobilekoaren ondoren 485 herri hustu zituzten Bielorrusian, eta horietatik 70 betiko daude lurperatuta.

Erreportajearen bukaeran, Ihar Byshniou horietako baserri hustu batean barneratu da. Biologoa barrura sartzean, bertan zegoen habiatik buztangorri-kumeak ihesi joan dira leihora; eta han ikusi ditu kumeak kristalaren alde batetik eta kanpoan dabiltzan buztangorri gurasoak beste aldetik. «Kristal horrek milaka urtez iraungo du eta guk beste aldetik ikusi beharko dugu natura nola ari den bere burua garbitzen urtetik urtera gizakiaren kutsaduratik. Honek badu bere alde garratza: hemen dute etxea buztangorriek, kirikinoek, bisonteek edo zerri basek, baina gu berriro hemen ezingo gara sekula bizi».

www.argia.eus/nethurbil helbidean, gai honi buruzko informazio gehiago eta Interneteko loturak.


Azkenak
Internet demokratiko eta burujabe baten alde lanean

Internet hasieran askatasunaren espazio izan zen, baina gaur egun enpresa handien esku dagoen lurralde kontrolatu bihurtu da. Testuinguru honetan, teknologia burujabetza eta ongizate komuna lortzeko Internet berreskuratzeko beharra gero eta premiazkoagoa da. Egile eta aktibista... [+]


2024-09-20 | Euskal Irratiak
Maider Mourgiart eta Paul Laborde
“Pastoralari esker Xarnegu eskualdeko herritarrak elkar lotu gira”

Azken aukera asteburu honetan 'Inexa de Gaxen' pastorala ikusteko.


2.500 euroko isuna ezarri die Ertzaintzak sei aiaraldearri, iazko greba feminista orokorragatik

"Mozal legea" baliatuta jarri ditu poliziak isunak. Tubacexen eginiko piketegatik izan dira zigor gehienak.


2024-09-20 | Gedar
Balmasedako Glefaran enpresak etengabe gainditu ditu ezarritako kutsadura-mugak

2016tik 2023ra bitartean, Pastguren paper-fabrika izandakoa erraustegi modura erabili zuen Glefaranek, elektrizitatea ekoizteko. Zazpi urte horietan zehar, errauts-partikulen isurketa-mugak urratu zituen, eta "gizakien eta ingurugiroaren osasuna arriskuan jarri" zuen... [+]


2011 eta 2023 arteko epealdia
Amnistia Legea aplikatzea eskatu dezakete Kataluniako prozesuarekin lotuta zigortutako euskal herritarrek

Bizkaiko Probintzia Auzitegiak amnistia aplikatu die Kataluniako prozesu independentistarekin lotutako mobilizazio batengatik kondenatutako lau gazteri. Kataluniarekin elkartasun ekimenengatik herritar gehiago ere zigortu zituzten Euskal Herrian 2011 eta 2023 artean, bide... [+]


2024-09-19 | Nicolas Goñi
Saguzarren osasunak gure osasuna babesten du, ezusteko moduan

Ameriketako Estatu Batuen ipar ekialdean azken urteotan maila handiko fenomeno batek eragin garrantzitsua izan du osasun publikoan, eta basa animalien osasunaren garrantzia oroitarazten du. Argitaratu berri den ikerketa baten arabera, gertaera hori eta sortu dituen ondorioak... [+]


2024-09-19 | Ahotsa.info
Mintzapraktika egitasmoetan izena emateko epea zabalik dago

“Eta euskaraz egiten badugu?” lelopean, hasi da dagoeneko, Mintzapraktikako izen-emate kanpaina Euskal Herriko hainbat herri eta hiritan. Beraz, ikasturte osoan zehar, zaletasun ezberdinen bueltan euskara praktikatzeko aukera izango dute parte-hartzaileek.


2024-09-19 | Axier Lopez
Inoiz ikusi gabeko atentatuak Libanon. Nola eta zergatik?

12 hildako –tartean bi adingabe– eta 3.000 zauritu inguru, asteartean. 26 ordu geroago, beste 20 hildako eta 450 zauritu baino gehiago, Libanoko Osasun Ministerioaren arabera. Bi leherketa masibo eta koordinatu izan dira, lehena milaka pertsona-bilagailutan eta... [+]


2024-09-19 | Bertsozale.eus
Lazkaon eta Elgoibarren izango dira hurrengo saioak, irailaren 21ean eta 22an

Gipuzkoako Bertsolari Txapelketako lehen asteburua jokatuta, Lazkaoko eta Elgoibarko saioen txanda da orain. Irailaren 21ean izango da lehenengoa, eta 22an bigarrena. Sarrerak eskuragai daude bertsosarrerak.eus atarian.


2024-09-19 | ARGIA
Euskal preso politiko bati langabezia jasotzeko eskubidea aitortu dio EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak

EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak ebatzi du hirugarren graduan dagoen presoak eskubidea duela langabezia jasotzeko. LAB sindikatuak aurrekari gisa ikusi du epaia eta urrats bat dela dio "presoen oinarrizko eskubideak aitortzera bidean".


Arabako Aldundiak Solariaren hiru parke fotovoltaikoren aurkako alegazioak aurkeztu ditu

Solaria enpresaren Zierbena 2, 3 eta 4 proiektuak lurraldean luketen eragina “onartezina” dela diote aldundiaren txostenek. Jaurlaritzak hartuko du azken erabakia, behin alegazio epea amaituta. Solariak gutxienez 25 parke fotovoltaiko ezarri nahi ditu Araban. Urrian... [+]


Sara Ruilope eta Urko Blanco, Osakidetzako administraria eta medikua
“Ezin duzu osasun zentro bat izan pertsonal egokirik gabe, horretarako hobe genuke pertsiana ixtea”

Osakidetzako administraria eta ZIU mugikorreko medikua dira Sara Ruilope eta Uruko Blanco, hurrenez hurren. Osakidetzako Larrialdi Zerbitzuen egoeraren inguruan hausnartu dute Aiaraldea Komunikabidearekin.


2024-09-19 | ARGIA
Hizkuntz eskubide urraketen aurrean “desadostasuna agertzeko” elkarretaratzea deitu dute Kontseiluak eta Bagerak Donostian

Irailaren 18koa da azken sententzia: Donostiako udaltzaingorako lanpostu deialdiaren euskara eskakizuna atzera bota du EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak. Euskalgintzaren Kontseiluak eta Donostiako Bagera Euskaltzaleen elkarteak elkarretaratzea deitu dute Donostian, Alderdi... [+]


Jaurlaritzak ez du Zubietako erraustegia zigortuko Artaxoara lixibiatuak eramateagatik

Mikel Jauregi sailburuaren esanetan Eusko Jaurlaritzak ez du "inolako arau hausterik atzeman" Ekondakinek Zubietako erraustegitik Artaxoako zabortegira bidalitako lixibiatuetan. Hala, ez du sozietate publikoa zigortuko, Nafarroako Gobernuak eskatu bezala.


Eguneraketa berriak daude