Alkate eta ahaldun izan ostean, Bizkaiko PSE-EEko idazkari nagusia eta alderdi honetako bozeramailea da Eusko Legebiltzarrean: «Karguok ez dute elkarren antzik. Alkate zarenean oso hurbil aritzen zara herritarrengandik. Proposatzen duzun politika, pozak edo disgustuak tarteko, segituan gauzatua ikus dezakezu. Oraingoa bestelakoa da, goi-politika da. Haatik, une politiko oso erakargarria bizi dugu, euskal sozialiston proposamenek Euskal Herriko etorkizunean berebiziko eragina izango dutelakoan nago» diosku solaskideak.
Alderdi Sozialistaren BECeko agerraldiaren biharamunean berba egin dugu Jose Antonio Pastorrekin.

ETAk Gara egunkarian erabilitako tonua su-etena iragartzeko erabilitakoa baino gogorragoa izan zen. ETAk prozesuaren zaintzaile nahia agertzea beti da kezkagarria, noski. Baina elkarrizketa bereziki bere munduari zuzendutako barne propaganda izan zen. Arnaldo Otegik Anoetako proposamenean bi eszenategi bereizi zituen: ETAri dagokiona batetik eta eragile politikoei dagokiena bestetik. Garakoa ETAk bere jendeari helarazi beharreko diskurtso gradualaren adibide gisa ulertu dut, elkarrizketa hori moldatu ahal izateko era da. ETArenak egin du, ETAk jakin baitaki denontzako marko politikoa gauzatzeko ordua iritsi dela.

Zapaterok, logikoki, denok espero genuena iragarri du. Okerrago litzateke su-etena egiaztatzeko oraindik ere bide luzea urratu behar dela esatea. Begi-bistako egoera baten aurrean gaude: su-eten honek ez du deus ikustekorik Lizarra-Garazi akordioaren garaiko su-etenarekin. Orduan bi estrategia zeuden indarrean: ETA gelditu zen, baina kale borroka areagotzea erabaki zuen ETAk berak. Gaur egun, salbuespenak salbuespen, ez gaude egoera berean. Zapaterok ETArekin mintzatzeko pausoa ematea erabaki badu arrazoi eta baldintza sendoak dituelako da.

Bitxia da gero! EAJk zer esango duen zain nago. IU-EB, EA, BNG, CíU, Kanariar Koalizioak eta ia denek, aldiz, zehazpenak eskatu dituzte, kautelaz jardun dute, baina, funtsean, Zapateroren iragarpena baikortasunez eta satisfazioz hartu dute. Bi salbuespen izan dira: PPk ohiko leloak jaurti ditu, Zapaterok xantaia onartu eta amore eman duela dio. Eta bestetik, Ibarretxeren Gobernuaren agerpena: iragarpena ezerezean geratu dela dio. Itzela da gero! Zapaterok ETArekin armen entregaz eta presoen aferaz mintzatu nahi duela dio, sentsibilitate politiko guztiekin elkarrizketa politikoaren aldeko prozesua iragarri du, terrorismoaren biktimen errekonozimendu sozial eta formala egiteko Konstituzioaren birmoldaketa iragarri du eta hori guztia ez dela ezer? Aitzitik, Jaurlaritzaren jelosia eta amorru politikoa agerian geratu dira.

Baliteke, ulertzen zaila baita. Kontua besterik da ordea: demokrazian joko arauak errespetatu behar dira, baita berauek aldatzeko joko politikoa ere. Alegia, dagoen markoak balio du eta honen ateak irekitzeko aukerak daude. ETAk zaintzaile izan nahiari behin betiko uko egiten badio, alderdi politikoek euren aldarrikapen politikoak egin ahal izango dituzte. Kasurako, nazionalistek independentzia, guk Konstituzioa eta Estatutuaren defentsa egingo dugun legez. Zentzu honetan, alderdien arteko mahaia hizpide: ez dut zergatik onartu behar nazionalistek erabakitzeko eskubidea ulertzen duten bezala. Nik alderantziz planteatu dezaket «zuek ez baduzue onartzen nik proposatzen dudana ez naiz eseriko».

Mahaia egoki eta behar den garaian osatuko da, eta mahaia anitza izango da. Urte askotarako elkarbizitza planaz berba egin eta akordioa adostu behar da. Akordio hori lortzeko, nazionalisten identitate abertzalea eta herritarren kontzeptuan oinarritutako identitatea proposatzen ditugunon artean akordioa lortu behar dugu, bestela ez dago zer eginik. Eta kontua ez da inork irabaztea, alderdi nazionalistek edo besteek. Inoren garaipenak ez du balio, eta hori ez da azkar eta ondo egiten ahal.

Bai, jakina. Baina, erabakitzeko eskubidea ez dago nazionalistek markatu nahi duten esparruan soilik. Gainera tranpa egiten dute. Euskal Herria erabakitzeko subjektua dela diote eta erabakitzeko eskubide hori EAEko eremura murrizten dute segidan. Izan daitezela koherente! Euskal Herria subjektua bada, zergatik mugatu EAEra? Euskal Herria subjektua da, baina eskubidea erabiltzeko orduan EAEz ari dira. Bestelakoa da, egunen batean aukera hori posible izatea edo berau gauzatu ahal izatea. Ez da nire filosofian sartzen, ez da nire apustu politikoa. Alabaina, hauxe esan nahi dut: nazionalisten logikari eta arrazoiari segituz -EAJz ari naiz bereziki- gaur Iparraldeko eta Nafarroako biztanleak ez dira subjektuak eta bihar bai. Eta zergatik ez Bizkaiko biztanleak soilik? Beraz, mahaiari bai, baina hasteko subjektua nongo eta zein den erabaki dezagun. Izan ere, gainerako espainolek ere hitza eman beharko dute, ezta? Haiekin bizi gara-eta. Gainerakoak amets gauza ezinak dira, errealitatearekin bat ez datozenak.

Bai. Eta berdin zait Batasuna izenean edo bestelako izenean izan. Ezinbestekoa da ezker abertzale delakoak ordezkaritza politikoa izatea, eta ez boto baliogabea edo galdua izatea, edota EAJren boto bihurtzea.

Nik ulertzen dut ETA eta Batasunaren munduko hainbat jendek gertatzen ari dena ez ulertzea. Hau da, prozesua bideratzen ari den bitartean Estatuko hainbat erakunderen neurriak ez gelditzea. Baina, ezker abertzalearen logika politikoak ez du ezer ikustekorik zuzenbidezko estatuaren logikarekin. Eta ez naiz sartuko epaileen lana juzkatzera, denetarik dago-eta. Baina, Estatu honetan botere bereizketak funtzionatzen du, erreala eta eraginkorra da. Fiskaltzak lotura organikoa du Gobernuarekin eta justizia garai honetara egokitzen ari da. Arnaldo Otegiren azken zigorraren suspentsioa adibide bat da, positiboa nire ustez. Auzitegi Nazionalaren presidenteak justizia garai politiko berrira eta gizarteak eskatzen duen moduetara egokitu behar dela esan du. PSOEk ere hori egin behar du, baina ez prezeski Gobernuak. Judikatura gizartea beste eszenategi politiko batera pasatzeko prest dagoela konbentzitu behar dugu, baina denok. Dena aldatzen ari da PP izan ezik, bere lerroko epaile batzuk barne. Hots, egoera berrira egokitu behar dugu eta juezek, gustatu edo ez, legea ondo aplikatu behar dute. Jakina, ongi litzateke, epaileen hainbat erabaki judizialek, printzipioz legezkoak, normalizazio prozesua ez oztopatzea, aurrera egin dezagun.

Inkestak uneon ez dira adierazgarriak ez erabakigarriak. Hemen funtsezko aldaketa 2004ko martxoaren 11z geroztik eman zen. Madrilgo atentatu lazgarriek kontzientzia soziala astindu eta benetako eskuina agerrarazi zuten. Eskuinak eszenategi ilun eta izugarrian sartu nahi izan gintuen, bere politikak «lurra erretzea» helburu zuen, eta orain ezin dute inorekin ezer adostu, ez nazionalista ez erregionalistekin. Beraz, PPk gehiengo osoz irabazten du -nekez eta ia ezinezkoa gaur egun- edo besteok egiten ari garen ibilbidea egin beharko du, hau da, garai berrietara egokitu. PPk eskuin zibilizatu bihurtu behar du. Guk ez genuen eta ez dugu PPk egin duen «lur errearen» politika egin. Orioko Juan Priede zinegotzi eta kide sozialista hilabete batzuk lehenago espetxetik ateratako ETAko kide batek hil zuen. Epaileak legea aplikatu eta hiltzailea libre utzi zuen, baina guk ez genuen esan Aznarren politikak gure kidearen hilketa eragin zuela. Hori ez da egiten, hori indezentzia politikoa da. PPk, tamalez eta gizartearen zoritxarrerako, diskurtso eta politika horrekin segitzen du.