Bigarren legealdia du Espainiako Kongresuan. Lehenengoan (2000-2004) diputatu soila eta oraingoan EAJko talde parlamentarioaren bozeramaile legez: «Aurreneko legealdia gogorragoa izan zen oraingo hau baino, Aznarren Gobernuaren jarrera gogoratu besterik ez dago. Planteamendu estrategikoa errazagoa zen, garbi genuen nola jokatu, gogor alegia» adierazi digu solaskideak.

Josu Erkorekak IVAPtik Madrilgo Parlamentura aldatzean nabaritu zuen bizimodu aldaketa, alabaina, aldaketa nagusia lehen legealditik oraingora bizi izan duela diosku: «Ez da berdin diputatu soila edo bozeramailea izatea. Dimentsio publikoa eta medioen presioa tarteko, egunerokoa horien baldintzapean dago».

Honela mintzatu zaigu legealdi honetako parlamentuko jardueraz: «Orain gehiengoak beste era batean egiten dira, talde parlamentarioak elkarri begira ari dira, euren planteamenduen eta jarreren aztergai. Gobernuak ez du gehiengo osoa eta talde txikiok ahultasun horretatik zeinek gehiago aterako dihardugu. Alde horretatik ez da hain gogorra, baina estrategia aldetik joko politikoa konplexuagoa denez, zailagoa da».

Gure talde parlamentarioaren iritziz, baketze politikari dagokionez zirrikitu guztiak aprobetxatu behar dira. Zirrikituak Espainiako Gobernuaren eta ETAren artean kontaktuak, elkarri tenperatura hartzea edota elkarrizketak izatea badira, baliatu ditzatela. Bakea lortzea gizartearentzat ondasun delako eta are gehiago, normalizazio ezak politikaren jarduera baldintzatzen duelako. Zapaterok Estatuko egoerari buruzko eztabaida nagusian ETArekin negoziazioa bideratzeko baldintzak sortzeko babesa eskatu zuenean, guk babesa eman genion.

Nik Zapaterori talante delakoa eskertu diot, politika egiteko beste moduak ekarri dituela eta Aznar presidentearen aldean meritua daukala adierazi ere. Funtsean, eztabaidan kritikoa izan nintzen eta gaur ere berresten dut Zapaterok ez duela ezer berririk ekarri Euskal Herriko biolentzia egoera konpontzeko. Baina kritikoa, batez ere, autogobernuaren garapenari dagokionean izan nintzen. Agintaldiaren lehenbiziko urtean -EAEko hauteskundeen aurrean bereziki-, berak autogobernuaren bidean urratsak emango zituela esan zuen. Gure taldeak ekimenak eskaini dizkio, eta hilean-hilean bere jokabidea neurtuz joan gara. Gobernuak ordea, -PSOE PPrekin batera- gure ekimen guztiei ezezko biribila eman dio behin eta berriro.

Lehendakaria Kongresura joan zenerako gure talde parlamentarioak hainbat iniziatiba landuak eta planteatuak zituen autogobernuaren inguruan, ez erabakitzeko eskubideaz espreski planteatuak, hori planteatzea Ibarretxek eraman zuen egitasmoan baitzegoen. Lehendakariak guk partzialki planteatu genituen ekimenak zehaztu zituen. Alderdi sozialistak ezetza eman zion Planari, baina aldi berean, autogobernuaren aldeko diskurtsoari eusten dio «egoera ona dela eta Kongresuan aliatu egokiak dituela autogobernuan pausoak emateko» esanez. Jarrera onak bai, baina ez datoz bat egitateekin. Beraz, PSOEren diskurtso orokorra ez da PPrena, zirrikituak zabaldu nahi ditu, baina funtsezkoan PPrekin bat egiten du.

Ez asmotan eta ez egitateetan. Autogobernuari buruz ari naiz, beste gauza bat da bake eta normalizazio prozesuari dagokionean. Autogobernuaren inguruan PPk ezarritako hesi gorriek jarraitzen dute.

Katalunian zeuden hesi gorriak PSOEk ez dituela gainditu ageri da, areago, hesi gorri horiek nagusiki PPk ezarritako hesi berdin samarrak dira. Alderdi popularrak enfasia puntu batzuetan jartzen du diskurtsoan eta alderdi sozialistak besteetan. PPk espainiartasuna azpimarratzen du eta PSOEk Espainiaren aniztasuna edo pluraltasuna. Diskurtsoa formetan ezberdina izan arren, euren artean ñabardurak izan baitira, sakonean gaindiezineko hesi gorriak daude planteamendu batean zein bestean. Izan ere, Autonomien Estatu hau bien planteamenduen ondorioa da, bitariko akordioetan eraikitako Estatu eredua.

Ahultasuna dago Katalunian eta Euskal Herrian ere bai, Espainiako Estatua indartsua delako. Katalanek gehiengo izugarriz onetsi zuten beren Legebiltzarrean autonomia estatutu berria, baina, halaber, onartu zuten bere asmoa berau negoziatzea zela, denak ados ziren horretan. Printzipio bezala Legebiltzarraren borondatea errespetatu behar zela, baina Gorte Nagusiei prozesuan parte hartzeko zilegitasun osoa ere aitortu zieten. Estatua mamu handia da, itzal itzela dauka, oso intrantsigentea da arlo askotan. Proiektuaren beherapena eman ondoren -lehen %80 zen eta orain %70; eta ehuneko handia da- CiU, IPC eta PSC ados daude, babesa ez da hasierakoa bezain beste baina gehiengo handiak eman dio babesa. Beraz, Kataluniako gehiengo demokratikoak bere burua makurtu behar izan du errealitatera edo posible den neurrira egokitzeko. Honek PSOEren mezuaren ahultasuna erakutsi digu. Alderdi sozialistak Katalunian aurpegi oso katalanista azaldu du eta guk horregatik alderatu ohi ditugu PSC eta PSE-EE. Hau da, PSC Kataluniako nazio eta autogobernuarekin askoz konprometituago dagoela esaten dugu, PSE gurearekin baino. Diskurtsoa eta jarduera historikoak konparatzea besterik ez dago, egia da. Baina, egia da ere une erabakiorretan Kataluniako alderdi sozialistak bere burua makurtzen duela. Kongresuko talaia oso berezia da hori ikusteko. Kataluniatik hilero datoz iniziatibak, Legebiltzarrak onetsiak, PSCren babesa daukatenak -transferentziak direla, erreferenduma deitzeko ahalmena edo hainbat lege proposamen- baina Madrilen PSCk berak ezezkoa ematen die.

Estatutua aurrera aterako da gehiengoaren babesa duelako, oso babes garrantzitsua. ERCk abstentziora joko du, ez dio ezezkoa emango, Estatutu honen hainbat edukiren sortzailea eta bultzatzailea bera baita, eta oraingo Estatutuarekin alderatuz aurrerapausoak eman direlako. Tira, nire susmoa da.

Egoera lasaiago eta adostuagoan gaude, orain lau hilabete baino hobeto gaude, termino errelatiboetan ari naiz. Hiru alderdien arteko diskurtso orokorretan, Euskal Herriaren izaera politikoari buruz eta etorkizunari begira diferentzia handiak ditugu oraindik ere, baina, puntu bateragarriak badaude.

Bi mahaien sortu beharra, esate baterako. Duela lau hilabete halakorik ez zegoen. Baina, alderdien arteko mahaien funtzionamendua eta bere baldintzak guztiz zehazteke daude. Bakoitzak bere diskurtsoa dauka eta aldeak daude. Metodologiari dagokionez aurrerapausoak ematen ari gara, gero eta diskurtso bateragorantz goaz, baina, logikoa denez, mahaia formulatzeko unean bakoitzak bere planteamenduak ditu.

PSEk dioenez, markoa aldatzeko, marko berriak oraingoak duen baino babes handiagoa lortu behar du. Ni konforme egon naiteke, markoan gero eta adostasun handiagoa izan eta hobe elkarbizitzarako. Kontua da, dokumentu horrek beste baldintza batzuk jartzen dituela: gehiengo horiek zeharkakoak edo transbertsalak izan behar dutela dio PSEk, nahitaez, akordioan PPk edo PSOEk egon behar dutela. Guk Elkarbizitzarako bake-bideak agirian honela diogu: «Ez inori ezer inposatu, baina ez eragotzi ere». PSEk akordioan PPk edota PSOEk egon behar duela dio, ala biak. Eta guk diogu: eta akordio honek, zeharkako eredurik gabe, Estatutuak jaso zuen babesa baino handiagoa lortuko balu?

Bai. Kontua da euskal herritarrei proiektu erakargarria eta adostua eskaintzea. Alderdi abertzaleok hori egin dezakegu, baina baita ere alderdi espainolistek. Guk alderdi politikook sarritan uste dugu hiritar guztiak sigla batzuen atzean sartuta daudela, baina hiritarra librea da iritziz aldatzeko, demokraziaren ezaugarriak hori behar du. Demokraziaren printzipioaz ari naiz. Hau da, botoa aldagarria eta etiketarik gabekoa da.

Baliteke. Mahaiak eraginkorra izan behar badu, denak egotea hobeto.
Kanpoan edo barruan egonda, jarrera ezberdina izan dezake PPk.
Eta barruan egonda ere.

Hain zuzen ere, transbertsalitatea aipatzen denean -kontzeptuarekin ados egon gaitezke ala ez, nik ez dut gustuko- PSOEk hemen akordio bat ontzat emateko gutxienez bat egotea nahi du. Uneon PSOEk bere burua ikusten du, PP mahaira inguratzea ez baita erraza.

Hori inoren kezka izatekotan PPrena da. Alderdi Popularrak oraingo testuinguruan lantzen ari den politikak ondorio onak ekar ditzakeela sumatzen du. Zapateroren bake saioa arrakastatsua izanez gero, domina lortuko du eta Iritzi Publikoaren aurrean irabazle aterako da hurrengo hauteskundeei begira. Horregatik PP ari da bide guztiak itxi nahian, mezu erasokorrak zabaltzen, biktimak pozoitzen, inoiz bakea eta normalizazioa baldin badator, Zapateroren urrezko domina odolez zipriztindutakoa dela esateko. Baina gainerako alderdi politikoek ez dugu horren kezkarik, Gobernuak ETArekin lortu dezakeen akordioaren bidez bakea ekartzen badu, guk bidea ez dugula oztopatuko esan dugu behin eta berriro.

Eta PSOE ere bai. Izan ere, Euskal Herriaren etorkizunaren markoa eta gure arteko elkarbizitza antolatzeko alderdiak aukeratuak izan gara, herritarrek zeregin hori agindu digute eta alderdiok ezin dugu euskaldunon etorkizunaren eredua ETA eta Gobernuaren eskuetan erabakitzen utzi alde biko batzordean. Hori hautesleei eta gure egitekoari muzin egitea litzateke.

PPren erasoak alderdi sozialistarengan izan dezake eragin handiena, hautes- esparru hertsia lehian baitute Espainian. PSOE bera da hunkiberena, logikoa denez. Baina, bakeak ekarriko lituzkeen ondorioek, ez bakarrik alderdiak, baizik eta herritar gehienak bilduko lituzke, eta bakearen aukerak bidez bide agertuko dituen alde txar eta arriskutsu guztiak estali ditzake. PPk eszenatoki berri horren alde negatiboak azpimarratu besterik egingo ez balitu, bere hilobi politikoa zulatzen ariko litzateke, eta hori modu batean badakite. Bakearen egunsentiak gaur arte sufritutakoa ahanztera eramango du jende gehiena, bakearen hurbilak elkar ikusiezinak eta mugak gainditzera bultza dezake euskal gizartea, baita Espainiako gizartea ere, baldin ETAk indarkeria bazterrean uzten badu eta ETAko presoen irtenbidea adosten bada.

Alderdi popularrak, Aznarren presidentzia pean, aniztasun politikoaren kontra eta bereziki abertzaletasunaren kontra egin zuen erasoa juridikoki ondo muntatu zuela aitortu behar da. Ageri denez, Aznarrek adituak bildu zituen bere ondoan, eta ondo taiutu zuen justizia esparrua PPren mesederako. PSOEk PPren hainbat neurri juridikoren aldaketari babesa eman zion eta gaur egun horren ondorioak bizi ditugu. Gobernuan egonda ere PSOEri zaila zaio hori desmuntatzea. Esaterako, Aginte Judizialaren Kontseilu Nagusiak nahi duen moduan jokatzen du, Gobernuaren erabakiak kontuan hartu behar ditu baina magistratu gehienak PPren ingurukoak dira. Bestalde, Alderdien Legea, Zigor Kodea, eta hainbat lege indarrean daude eta epaileek, gustatu edo ez, lege horiek dioten arabera aplikatu behar dituzte zigorrak. PPk judikatura kontrolatzeaz gain, gizartearen jarreran eragina handia du, biktimen ikuspuntua nola erabiltzen ari den ikusi besterik ez dago. Estrategia hori desmuntatzeak denbora eta mobilizatzea eskatzen du, bakoitzari dagokion neurrian eta eremuan.

Egia esan, manifestazio batek eragin gehiago dauka guk Kongresuan egiten dugunak baino. Alabaina, azken bi urteotan hainbat iniziatiba landu eta aurkeztu dugu. Adibidez, Gobernuari banda armatuarekin kolaborazio delituaren konfigurazioa aldatzea eskatu diogu. Uneon zigorrak jartzeko arloa oso mugatua delako, kolaborazio diferente asko dago. Hain arlo diferenteak izanda, Zigor Kodeak aurreikusten dituen zigorrak oso esparru estuan ematen dira. Gobernuari proportzionaltasun printzipioa finkatzea eskatu diogu, delitu bakoitzari dagokion zigor proportzionala aplikatzeko.

...ukatu egin digu. Alderdien Legea nahiz Zigor Kodea aldatzeko lanean ari gara, PSOE ordea nekez ari da PPk eratutako judikatuaren hesiaren aurka, baita gizartean eratutako hesiaren aurka ere. PSOE beldur da pausoak emateko. Tira, aurreko legealdian ez genuen hori ere, eta komeni da gogoratzea.