Urtzi Urrutikoetxea: «Jendea da Bilboko altxorrrik preziatuena»

  • Bilboko bazter eta bizilagunak azaltzen dizkigu Urtzi Urrutikoetxea idazle eta kazetariak Auzoak lehen narrazio liburuan. Preso politikoen senideak; ontziolan edo fundizioan bizitzako urterik onenak eman eta gero, langabezian edo bizimodua ahal duten eran ateratzen duten langileak; Bilbora datozen turistak; Otxarkoagako azokari bisita egiten dion unibertsitarioa; seme bat kartzelan eta beste bat bizkartzainarekin ibili beharrean daukan familia bateko hileta; mota guztietako poliziak; eskolatik etxera estreinakoz bakarrik doan haurra; gaztetxeko kontuak; gau batean milioia irabazi eta ospatzea erabakitzen duten taxistaren bezeroak... eta beste jende askoren bizipoz eta minak.

2005eko azaroaren 13an
Kazetaritza independenteak herritarren babesa du arnas
Hiru poema liburu argitaratu ostean, hau duzu aurreneko prosazko lana.
Ideia aspaldi neukan, gure orrietan askorik ikusten ez genituen figura edo istorio batzuk pertsonalki hurbil nituenak agertzeko gogoa. Espainia aldetik etorritako emigrazioa -batzuk euskaldundu direnak, beste batzuk ez-, langile jendearen istorio arruntak eta Bilboko txoko batzuk ere bai. Izan ere, norbaitek zioen idazlea libre zela istorioa nahi zuen lekuan kokatzeko, Latinoamerikan edo Afrikan; baina hala eginez gero latinoamerikarrak beti izango zirela oso idazle onak, ez bakarrik berez idazle onak direlako, baizik hango errealitatea ezagutzen dutelako; eta guk nahi genezakeen lekuan koka genezakeela gure istorioa, baina beharbada geuretik abiatu beharko genukeela.

Bilbori omenaldia egin nahi zenion?
Alde batetik bai. Baina pertsonen hiri horri. Gurean metropoli kutsua duen hiri bakarra izan daiteke Bilbo. Erdi mailakoa, e! Ez da beste munduko hiria, azken batean hirurehun mila biztanle ditu eta inguruarekin ez da milioira iristen. Beharbada ez da guk nahiko genukeen bezain euskalduna, baina badauka giro hori ere. Eta horiek guztiak azaltzea polita delakoan nago. Diglosia ere nola barneratu dugun, euskaldunok nola hiria hartu dugun, baina beste alde batetik oraindik ere gure kontraesanak eta arazoak badauzkagun. Beraz, hiria interesgarria iruditzen zitzaidan pertsonaia bezala eta Bilbo zen nik hurbilen nuena.

Euskara mota ezberdinak erabili dituzu liburuan. Batzuetan batuan ageri da kontakizuna, beste batzuetan, aldiz, bizkaieraz mintzo dira pertsonaiak.
Nik garbi neukan liburua euskara batuan idatzi behar nuela. Baina garbi dago euskara zabala izan behar dela. Aditzean-eta bat gatoz, beharbada deklinabidean ere, baina hortik kanpo iturri guztietatik edan behar duen euskara bat osatu behar dugu. Ni behintzat ikuspuntu horretakoa naiz. Eta beraz, liburuan agertzen dena euskara batu bizkaiera kutsukoa da. Pertsonaia batzuek bizkaieraz hitz egiten dute une puntual batzuetan, eta beste batzuek ez. Liburua euskaraz denez, pertsonaia guztiak euskaraz jarri nituen, ez zeukalako zentzurik erdaraz agertzea, baina uste dut suma daitekeela batzuetan pertsonaia horiek elkarren artean ez direla euskaraz ari, edo gaztelaniaz ariko dira, edo afrikarrak, eslaviarrak edo beste nonbaitekoak badira, beraien hizkuntzaren batean. Zailagoa izango da nabarmentzea noiz den hiriko euskara -euskara batua- eta noiz den beste emigrazio txiki horretakoa -Euskal Herri osotik baina bereziki Bizkaiko Arratia, Durangaldea eta Txorierritik Bilbora etorritakoak, apur bat baserriarekiko lotura izan dutenak baina hirian ere integratuak daudenak-. Eta gero bilbotar asko dago ere euskaldun hazi dena, ikastoletatik datorrena, bai familiatik zekartelako edo euskaldundu zirelako euskaldun hutsak direnak, eta beraien euskalkia euskara batua dena. Hori gero eta gehiago dago. Horiek guztiak agertu ditut.

Elkar maite duten bi emakumeek, kasu, bizkaiera petoan hitz egiten dute. Zergatik hori?
Kasu horretan arrazoia fonetikoa da. Momentu goxo horretan ia voyeur hutsak gara: egun euritsu batean kafetegian sartu gara eta gainera inoren elkarrizketa entzuten hasi gara.

Zabor biltzaileekin hasten duzu liburua, eta zabor biltzaileekin ematen diozu bukaera. Hainbeste zabor al da Bilbon?
Zer den zaborra ere! Gaur egun erabil daitezkeen gauza asko eta asko botatzen ditugu zaborretara, duela hogeita hamar edo berrogei urte zabor gisa hartuko ez zirenak, behintzat natural berrerabiltzen zirenak. Zabor biltzaile horiek kaleetan dagoena jaso egiten dute; eta nolabait abiapuntua ematen dute kaleetan jasotako hori guztia kontatzeko. Gero bizitzak jarraitzen du.

Eta zein da zure ustez Bilboren altxorrik preziatuena?
Beharbada topikoa da, baina nik pentsatzen dut jendea dela. Izan ditzake eraikinak, monumentuak, kaleak... ikusteko. Turistikoki aspaldian egiten ari da ahalegin hori, eta arrakasta apur batekin antza, erabiltzen den parametroen arabera, baina nik beti pentsatu dut halako erdi tamainako hiria bizitzeko dela. Badago Bilbon zer ikusia eta zer ikasia, baina batez ere bizi eta gozatzeko da, eta horretarako murgildu egin behar da. Eta altxorra beharbada hor dago, txoko horietan, elkar harremanetan. Dena ez da bikaina, jakina, baina nik uste dut hor dagoela batez ere.

Liburuan pertsonaia asko azaltzen dituzu, baina aberats gutxi. Bilbok ez al du horrelakorik?
Noski, Bilbon badaude. Auzoak da liburua, eta hain zuzen auzoetan ez daude hainbeste, segur aski. Badaude Bilboko bazter batzuk oraindik ere nondik zoazen ate batetik edo bestetik sartuko zarena, hori dagoen errealitate bat da, hainbeste interesatzen ez zaidana. Niri gehiago interesatzen zait atzeko atetik sartu behar duen horren istorioa. Aberatsen etxean dagoen beste pobre hori-edo. Gaur egun ziur aski etorkinek beteko dute lan hori. Hala ere, zer da aberatsa? Euskal Herrian bizi garen gehien-gehienok mundu mailara begiratuta aberats samarrak gara; bai, pobrezia poltsak badaude, baina orokorki ez daukagu kexatzeko arrazoi handirik. Nolanahi ere, ez dut uste miseria handirik ateratzen dudanik. Klase ertainetik beherantz jotzen duena, jende arrunt-arrunta da. Batzuk estuago dabiltzanak, eta beste batzuk lasai asko bizi direnak.

Trafikatzaileen artean aipatzen dituzu ijitoak, arabiarrak, beltzak... Beno, bat bada bertakoa dirudiena, trapitxeoa utzi nahian dabilena...
Aipatu baino gehiago, ahalegin handia egin dut behar ez direnak pertsonaien ahotan ipintzen. Hor badago udaltzain bat bere kontraesan horretan oso lasai bizi dena, eta berak hori ikusten du. Egia da ijitoen artean droga trafikoa egon dela. Baina uste dut oso nabarmena dela inondik ere ez diedala paper hori eman nahi ez ijitoei, ez etorkin afrikarrei. Denok dakigu trafikatzailerik handienak eta mugimendu horiek guztiak egiten dituztenak ez daudela ez Afrikan ez ijitoen artean. Baina era berean egia da kolektibo horiei ere bereziki erasan diela, eta kasu batzuetan -beltzak adibidez- paperik ezean beraiek kontsumitzaile izan gabe aurkitu duten bide bakarra izan dela batzuentzat. Bide erraza da, nolabait gizarte honek besterik ez die eman -eskaria duten lan horiek egiteko paperik ez die eman-, eta gainera gizarte honek badauka droga eskaria. Hala ere uste dut liburuan badagoela zabaltzeko ahalegina, bestelako ijito mota batzuk, beste etorkin jende bat agertzekoa. Hau da, ez nuen gaur egun modan dagoen ukitu exotiko hori eman nahi, desberdinak diren guztiak ukitu erdi erromantikoz azaldu. Atzean oso arazo latzak dauzkaten kolektiboak dira, eta beraz errealitate puntu hori agertu nahi nuen. Besteon artean bezala, jende txarra, ona eta denetik dagoela. Hor barruan dauden pozak eta miseriak denak atera nahi nituen.

Nondik atera duzu egaxo hitza?
Bere egunean ijitoen gaineko erreportaje batzuk egin nituen eta liburuan erromintxelezko hitz batzuk sartu ditut, gehiegi ere ez.

Makineto ere horrelakoa al da?
Ez. Hori lizentzia bat da, gaztelaniatik zuzen-zuzenean hartutako hitza, baina erabiltzen dena. Nik ezagutzen ditudan euskaldun arruntek era normalean erabiltzen dute. Makineto diskoteka zale-edo izango litzateke. Beharbada hor dugu kontraesan zailenetako bat: idazle erdaldun batek nahi izango balu mundu zehatz batera hurbildu, kulturalki oso jasoa ez den mundu batera -dela lumpena, dela gazte mundua- egin behar duena da etxetik irten eta horra belarria jartzea da, ea zer hizkera darabilten. Eta gurean kontrakoa pasatzen da. Mundu hori gehienetan edo erdalduna da, edo euskaraz egiten badu erregistro horiek guztiak zuzenean gaztelaniatik hartzen ditu, apenas sortzen duen. Eta beraz ez zaigu oso egokia iruditzen paperean jartzeko. Nahi dugu ahozkotasunik zuzenena eta mundu hori ahalik eta ondoen islatu, baina hiztegia falta zaigu.


Azkenak
Ez hil, faborez

HIL FABOREZ FEST
Lekua: Ibaola Harriak, Eskuernaga.
Taldeak: Lukiek, Las Sexpeares, Seggs Tape, GAL, Chuleria Joder!, Aposapo, Bayou la Batre, Borla, Türbot, Malakias MX3

Data: 2025eko ekainaren 14a.

--------------------------------------------------------

[+]


EAEko herritarren %58k mugak gainditzen dituen aire kutsatua arnastu du 2024an

EAEko 1,3 milioi biztanlek Europar Batasunak 2030erako ezarri berri dituen mugak gainditzen dituen aire kutsatua arnastu zuten 2024an, Ekologistak Martxanek eginiko ikerketaren arabera.


2025-06-25 | Hala Bedi
Gasteizko lorezainek grebarako eskubidea aldarrikatu dute hiriko hainbat iturri berdez tindatuz

ESK eta LAB sindikatuek jakinarazi dutenez, lorezainek greba egiteko duten zilegitasuna aldarrikatu nahi izan dute ekintza ikusgarri honen bitartez. PSE eta EAJren gobernu-taldea seinalatu dute erantzule nagusi gisa, "Green Capital markaren atzean hiriaren ikurra zaintzen... [+]


2025-06-25 | Rafael Poch | CTXT
Mendebaldea bere mundu-gerra eskalatzen ari da

Gaza izan zen iragarpena, Ukraina tanteoa, Iran eskalada, baina Errusia eta Txina dira traka eta azken helburua. Europar Batasunak "Israelek bere burua defendatzeko duen eskubidea" baieztatzen jarraitzen du, eta bere lehen potentziaren buruak aitortzen du "Israel lan... [+]


2025-06-25 | Xiberoko Botza
Ikusgarrietako intermitenteek lana mentx düe

Frantziako gobernamentüak ekonomiak egin nahian, leküko kolektibitateer eta eskülder sos pübliko gütigo banatü dü. Horrek ondorioak badütü, ekonomia handiena kültüran egin beita. Intermitenteek nekeziak ezagütze... [+]


Statkraft, Kutxabank eta Azpeitiko Udala

Ia oharkabean pasa da joan zen asteazkenean (2025eko ekainak 18) Gipuzkoako Aldizkari Ofizialean argitaratu zen iragarkia.

Izenburua: Azpeitiko 5. poligonoko 58. lurzatian aldi baterako estazio meteorologiko bat
interes publikokotzat deklaratzeko eskaera (GHI-049/25-J01)
. Hemen... [+]


EAJren hizkuntza eskakizunetarako proposamena “atzerapausoa” dela salatu dute ELAk eta LABek

Euskara eskakizunak zehazteko derrigortasun indizea ezabatzea eta erabakia erakunde bakoitzaren esku uztea proposatu zuen iragan astean EAJk. LABek salatu du derrigortasun indizea kenduz gero, epaileen "borondate euskarafoboak" ezarriko lukeela hizkuntza eskakizunaren... [+]


Arabako Aldundiak indarkeria matxistaren biktimei arreta murriztu diela salatu du ESK-k

Lanpostuak, emakumeak artatzeko egonaldi ertaineko harrera zerbitzua eta aurrekontua murriztu ditu Aldundiak.


Zenbait lagun zauritu dira Hernaniko San Joan gaueko istiluetan, eta gutxienez pertsona bat atxilotu dute

Xabier Lertxundi alkateak adierazi du istiluak leku eta ordu ezberdinetan gertatu direla, eta haien artean ea loturarik dagoen ikertzen ari dira. Udaltzaingoak laguntza eskatu dio Ertzaintzari 03:30 aldera, eta haiek oldartzean hainbat lagun zauritu dituzte. Segurtasun Sailak... [+]


2025-06-24 | Mikel Aramendi
ANALISIA
Chen Yun: txoria eta kaiolaren auziak hortxe jarraitzen du

Ekainaren 13an, ezohiko ekitaldi baten lekuko izan zen Pekineko Herriaren Areto Handia: Txinako Alderdi Komunistaren aginte goren osoak (baimenduta leudekeen absentziak salbu; nola jakin horietakoa ote zen He Weidong jeneralarena? Izan ere, ez zen ageri mahai nagusian,... [+]


Bilboko Bira Kulturak eskaintza gutxituko du laguntza publikoen murrizketagatik

Ez dute itxiko, baina orain arte eskaini duten programazioari ezin izango diote eutsi. "Bira txikiago bat" izango dela zabaldu dute sare sozialetan.


Nola debekatu sare sozialak erabiltzea 16 urtez azpikoei? Australiako Gobernuak badu formula

Legez, 16 urte bete arte ezingo dituzte sare sozialak erabili Australian, urte bukaera honetatik aurrera. Baina nola gauzatzen da hori praktikan? Gobernuaren azterketa batek ondorioztatu du teknikoki bideragarria dela, eta aurrekaria jarri du bide bera hartu nahi duten... [+]


Israeli boikota musika jaialdietan ere

El Salto hedabideak argitaratu zuen Espainiako dozenaka musika jaialdiren Superstruct sustatzailea Israelen aldeko funts batek erosi zuela. Geroztik, musika talde eta bakarlari ugari batu dira KKR-ren aurkako boikot kanpainan, eta Israel Palestinan egiten ari den genozidioaren... [+]


NATOtik ukatu egin dute Sánchezek iragarritako gastu militarraren salbuespena

Mark Rutte NATOko Idazkari Orokorrak ukatu egin du “baztertze klausula” onartu zaionik Espainiako Estatuari. Kalkuluen arabera, BPGren %3,5a gastu militarretara bideratu beharko du gobernuak, NATOk eskatzen dituen kompromisoak betetzeko.


Trumpek Israel eta Iran arteko su-etena iragarri du eta ordu gutxira zalantzan dago jada

Iranek AEBen Qatarreko base militarrari eraso egin ostean eman du ustezko akordioaren berri Etxe Zuriko maizterrak, Truth Social sare sozialean. Ostean, Israelgo Gobernuak adierazi du Trumpen proposamena onartu duela, eta berdina egin du Irango Segurtasun Nazionaleko... [+]


Eguneraketa berriak daude