A-8 autobidea gaur egun egin behar balitz, haren ibilbideak ez luke zer ikusirik edukiko denok ezagutzen dugunarekin. Iñaki Antiguedad EHUko Geodinamika saileko irakasleak dioenez, "askoz tunel gehiago edukiko lituzke, eta ez hainbeste lubaki". A-8ren proiektua 60ko hamarkadan egin zen, eta 70ekoaren lehen urteetan eraiki zuten. Ingurumenarekiko kontzientzia askoz ahulagoa zen gaur baino, eta horregatik omen dago hain tunel gutxi bihurguneek ospetsu bihurtu duten Bilbo-Behobian.

Tunelak, izan ere, ingurumenarenganako eragina gutxitzearen sinonimoak dira. Gipuzkoako Foru Aldundiko iturriek adierazi digutenez, "tunelak eraikitzea ingurua ahal den heinean babesteko egiten den ahalegin ekonomikoa da". Aldundikoek badakite zertaz ari diren, AP-1 (hau da, Bergara-Gasteiz) autobidearen lanak burutzen dabiltza eta. "Gaur egungo moldeekin bat datorren autobidea den heinean, AP-1ek tunel eta bidezubi mordoa edukiko du, A-8ak ez bezala". Gipuzkoako zatiari dagokionez, autobidearen heren bat, gutxi gorabehera, tunelek osatuko dute.

Tomas Morales Iñaki Antiguedaden kidea da EHUko Geodinamika sailean. Beraren ustez, "onartuta dago tunelak ez duela gainazalekoak bezain inpaktu handia. Zergatik? Bada, ez delako ikusten, besterik gabe. Eta gehienetan egia izaten da, baina ez da komeni beti hala dela pentsatzea". Antiguedad kexu da lur azpikoari dagokionean zabalduta dagoen kulturaz, edo kultura ezaz beharbada, "bai gizartean bai politikariengan ere; ikusten ez duguna existitzen ez dela pentsatu ohi da, eta tunelak eraikitzeak sor ditzakeen arazoak arbuiatu egiten dira".

Bi dira, batez ere, tunela eraikitzeak ekar ditzakeen arazoak. Bata zeharkakoa da: zuloa egiteko ateratzen den lurra eta harkaitza non edo non utzi behar dira, eta horrek paisaiari eragin diezaioke. "Euskal Y-aren proiektuak aldez aurretik onartzen dituen inpaktuetako bat hori da, hain zuzen; tunel kilometro asko egingo dira hor, eta nonbait gorde beharreko material asko eratuko da", azaldu digu Antiguedadek.

Bigarren arazoa tunelean bertan dago, baina ondorio nagusiak, igartzekotan, kanpoaldean igartzen dira. Iñaki Antiguedadek eta Tomas Moralesek, biak ere hidrogeologian adituak izanik, ondo dakite zein den: lur azpiko ura. "Tunel batek ur erreserba bat zeharkatzeak -dio Antiguedadek- kalteak eragin ditzake epe luzean. Nork daki etorkizunean ur horren beharrik edukiko ote dugun? Baina sarritan ahazten da hori, eta harkaitzak eutsi egingo dion ala ez besterik ez da aztertzen".

Morales bat dator: "Tunel bati ekiteko irizpideak, askotan, teknikoegiak dira. Haitz mota jakina bilatzen da, bestelakoei erreparatu gabe". Adibide modura, Antiguedadek zorioneko Y-aren kasua dakarkigu gogora: "Udalaitz mendi azpian badago ur erreserba estrategikoa, oso ezaguna ez izan arren. Gaur egun gutxi erabiltzen da, baina baliteke urte batzuk barru haren beharra izatea. Hala ere, hortik sartu nahi dute tunel kilometro piloa eta hortxe kokatu nahi da, gainera, proiektu osoaren gune eztabaidatsuena: Y-aren adar biak elkartzen diren tokia". Balizko ur biltegiak izorratzeaz gain, baliteke tunela eraikitzeko erabiltzen diren zenbait substantzia kimikok gainazalerako bidea topatzea uraren bitartez, kutsadura sortuz inguruko ibai edo erreketan.

EHUko irakasleak dioskunez, Udalaitzeko tunelok beste bide batetik joan litezke -"eta hala zen lehenengo zirriborroan"-, baina proiektuaren eragileek kareharria dagoen ingurua aukeratu dute, horixe delako hoberen eusten diona. Hau da, errazagoa eta seguruagoa da haiek zulatzea beste haitz mota batzuk baino, beren kabuz eusten dietelako erori gabe. "Y-aren diseinua ikusiz gero", dio Moralesek, "ahalik eta kareharri gehien zeharkatzen ahalegindu direla sumatzen da, gainerako kontuak albora utzita". Aditu biek gaineratu dutenez, teknikaren ikuspegitik ez da zaila aldez aurretik jakitea lur azpian ura dagoen ala ez. Ez behintzat zein harkaitz mota dagoen jakitea baino zailagoa, eta horrelako azterketak beti egiten dira tunel baten proiektua garatzerakoan

Urak, bestalde, arazoak sor ditzake tunelaren egikeran. Ur gehiegi badago askoz sarriago sendotu behar da tunelaren egitura, mendian barrena egin ahala. Lanak motelago joaten dira, beraz. Dena dela, hasierakoa da arriskutsuena, Moralesen esanetan. "Lehen bost metroetan langile eta tresnak besterik gabe sartu behar dira, harkaitz hutsaren pean. Gero, hormak eta sabaia hormigoiz eta abarrez sendotzen direnean, arriskua ez da horrenbestekoa". Horregatik tunel-egileek bereziki maite dituzte kareharriak: Santimamiñe edo Ekain bezalako leizeetan galeriek inongo euskarririk gabe zelan irauten duten ikustea besterik ez dago.

Tunel gehiago eraikitzearen arrazoi bakarra ez da, noski, ingurumenarenganako arreta bat-batean piztu izana. Moralesek nabarmendu duenez, tunelen eraikuntza geoteknikoa, gaur egun egiten den modukoa, ez zen 60ko hamarkada arte hasi, Espainian behinik behin. Lehenago, ia-ia trenbideetarako baizik ez ziren egiten, horietan ezin da-eta aldapa gogorregirik egon. Artisautza lanak ziren: behargin ugari pikotx eta palari eragiten.

Gaur egun, berriz, bi eratara egiten dira tunelak: leherketaz edo urratzeko makinaz. Euskal Herrian, Moralesen esanetan, askoz gehiago erabiltzen da lehenbizikoa. Zenbait ikerketaren arabera, metodo horrek arazoak ekar ditzake, tunel barneko hormak ez baitira nahi bezain lauak suertatzen. Hala, harkaitzari erantsitako hormigoiak ez bide dio hain ondo eutsiko. Horixe dateke, hain zuzen ere, Belateko tunelean (Nafarroan) 90eko hamarkada amaieran gertatutakoaren zergatia: orduko hartan, eta hainbat alditan, hainbat hormigoi zati jausi ziren hormetatik, itsatsitako haitza eta guzti. Ondorioz, tunelak zenbait egunez itxi behar izan zituzten, klaustrofobia daukatenen mesederako.