Mendia zulatzeak badu ordainsaria
A-8 autobidea gaur egun egin behar balitz, haren ibilbideak ez luke zer ikusirik edukiko denok ezagutzen dugunarekin. Iñaki Antiguedad EHUko Geodinamika saileko irakasleak dioenez, "askoz tunel gehiago edukiko lituzke, eta ez hainbeste lubaki". A-8ren proiektua 60ko hamarkadan egin zen, eta 70ekoaren lehen urteetan eraiki zuten. Ingurumenarekiko kontzientzia askoz ahulagoa zen gaur baino, eta horregatik omen dago hain tunel gutxi bihurguneek ospetsu bihurtu duten Bilbo-Behobian.
Tunelak, izan ere, ingurumenarenganako eragina gutxitzearen sinonimoak dira. Gipuzkoako Foru Aldundiko iturriek adierazi digutenez, "tunelak eraikitzea ingurua ahal den heinean babesteko egiten den ahalegin ekonomikoa da". Aldundikoek badakite zertaz ari diren, AP-1 (hau da, Bergara-Gasteiz) autobidearen lanak burutzen dabiltza eta. "Gaur egungo moldeekin bat datorren autobidea den heinean, AP-1ek tunel eta bidezubi mordoa edukiko du, A-8ak ez bezala". Gipuzkoako zatiari dagokionez, autobidearen heren bat, gutxi gorabehera, tunelek osatuko dute.
Tomas Morales Iñaki Antiguedaden kidea da EHUko Geodinamika sailean. Beraren ustez, "onartuta dago tunelak ez duela gainazalekoak bezain inpaktu handia. Zergatik? Bada, ez delako ikusten, besterik gabe. Eta gehienetan egia izaten da, baina ez da komeni beti hala dela pentsatzea". Antiguedad kexu da lur azpikoari dagokionean zabalduta dagoen kulturaz, edo kultura ezaz beharbada, "bai gizartean bai politikariengan ere; ikusten ez duguna existitzen ez dela pentsatu ohi da, eta tunelak eraikitzeak sor ditzakeen arazoak arbuiatu egiten dira".
Bigarren arazoa tunelean bertan dago, baina ondorio nagusiak, igartzekotan, kanpoaldean igartzen dira. Iñaki Antiguedadek eta Tomas Moralesek, biak ere hidrogeologian adituak izanik, ondo dakite zein den: lur azpiko ura. "Tunel batek ur erreserba bat zeharkatzeak -dio Antiguedadek- kalteak eragin ditzake epe luzean. Nork daki etorkizunean ur horren beharrik edukiko ote dugun? Baina sarritan ahazten da hori, eta harkaitzak eutsi egingo dion ala ez besterik ez da aztertzen".
EHUko irakasleak dioskunez, Udalaitzeko tunelok beste bide batetik joan litezke -"eta hala zen lehenengo zirriborroan"-, baina proiektuaren eragileek kareharria dagoen ingurua aukeratu dute, horixe delako hoberen eusten diona. Hau da, errazagoa eta seguruagoa da haiek zulatzea beste haitz mota batzuk baino, beren kabuz eusten dietelako erori gabe. "Y-aren diseinua ikusiz gero", dio Moralesek, "ahalik eta kareharri gehien zeharkatzen ahalegindu direla sumatzen da, gainerako kontuak albora utzita". Aditu biek gaineratu dutenez, teknikaren ikuspegitik ez da zaila aldez aurretik jakitea lur azpian ura dagoen ala ez. Ez behintzat zein harkaitz mota dagoen jakitea baino zailagoa, eta horrelako azterketak beti egiten dira tunel baten proiektua garatzerakoan
Urak, bestalde, arazoak sor ditzake tunelaren egikeran. Ur gehiegi badago askoz sarriago sendotu behar da tunelaren egitura, mendian barrena egin ahala. Lanak motelago joaten dira, beraz. Dena dela, hasierakoa da arriskutsuena, Moralesen esanetan. "Lehen bost metroetan langile eta tresnak besterik gabe sartu behar dira, harkaitz hutsaren pean. Gero, hormak eta sabaia hormigoiz eta abarrez sendotzen direnean, arriskua ez da horrenbestekoa". Horregatik tunel-egileek bereziki maite dituzte kareharriak: Santimamiñe edo Ekain bezalako leizeetan galeriek inongo euskarririk gabe zelan irauten duten ikustea besterik ez dago.
Gaur egun, berriz, bi eratara egiten dira tunelak: leherketaz edo urratzeko makinaz. Euskal Herrian, Moralesen esanetan, askoz gehiago erabiltzen da lehenbizikoa. Zenbait ikerketaren arabera, metodo horrek arazoak ekar ditzake, tunel barneko hormak ez baitira nahi bezain lauak suertatzen. Hala, harkaitzari erantsitako hormigoiak ez bide dio hain ondo eutsiko. Horixe dateke, hain zuzen ere, Belateko tunelean (Nafarroan) 90eko hamarkada amaieran gertatutakoaren zergatia: orduko hartan, eta hainbat alditan, hainbat hormigoi zati jausi ziren hormetatik, itsatsitako haitza eta guzti. Ondorioz, tunelak zenbait egunez itxi behar izan zituzten, klaustrofobia daukatenen mesederako.
Arlabanekoak Belateko tuneletako bati kenduko dio Euskal Herriko luzeena izateko ohorea. 2,9 kilometro ditu hark eta luze bezain polemikoa izan da 90eko hamarkadan eraiki zenetik. Historikoki, eta tunelak hain ohikoak ez ziren garaian, Bilbo eta Basauri arteko Malmasin tunelak eduki du luzeena izateko ospea, kilometro bi baino gutxiago baditu ere. Edozein kasutan, neurri apalak dira gureak Alpeetakoekin konparatuta, han badauzkate-eta dozenaka kilometro neurtzen dutenak.
Adimen artifizialarekin garatutako tresna bat da IA-Speak. Bi erabilera nagusi izanen ditu: mintzamena itzultzen duen gailu bat eta erabiltzaileen mintzamena aztertzen duen plataforma bat.
Polizia jarduera arrazistak dira araua Bilbon. Manteroei salgaiak konfiskatzen dizkiete, dirua eta objektu pertsonalak kentzen dizkiete, tratu txarrak ematen dizkiete eta mespretxatu egiten dituzte, indarkeriazko murrizketekin, identifikazioekin eta atxiloketekin.
AEBko Zientzia Fundazioaren Antartikako Programak (USAP) jakitera eman duenez, Antartikako ikerketa-baseetan 2022-2024an egin duten galdeketan, parte-hartzaileen % 41k adierazi du sexu-erasoa edo sexu-jazarpena jasan duela.
50 maliar inguru ari dira kalean bizitzen Gasteizen beren asilo eskaeren ebazpenaren zain. Eusko Jaurlaritzak Oñati eta Tolosako harrera zentroetara mugituko ditu Espainiako Gobernuaren pasibotasunaren aurrean, horren eskumena baita eskaerak ebaztea eta ostatu alternatiba... [+]
Fitxa: Musika Hamabostaldia. Victoria Eugenia Zikloa. Mitsuko Uchida (pianoa).
Egitaraua: Beethovenen hiru azken sonatak.
Lekua: Donostiako Victoria Eugenia Antzokia.
Data: abuztuaren 18a.
Mitsuko Uchidak Musika Hamabostaldia bisitatzen duen hirugarren aldia da. Bere estiloak... [+]
Txinako Qinghai enpresak atzera egin eta ez ditu 257 milioi euro inbertituko potasa meategi proiektuan. Finantzaketarik gabe ez ezik, Muga meategia ustiatzeko lizentzia ere ez du proiektuak, 2024ko urrian Nafarroako Justizia Auzitegiak bertan behera utzi... [+]
Ibilaldiaren helburuak dira, alde batetik, Euskal Herrian kausa palestinarra babesteko sarea ikusaraztea eta aktibatzea, eta, bestetik, sionismoarekin kolaboratzen duten enpresa eta erakundeak salatzea, hala nola CAF, Teva, Carrefour, Zara eta Bardeako tiro poligonoa. Euskal... [+]
Bilboko Udaltzaingoak kale saltzaileak Bilboko Gas plazatik kanporatu ditu, bertan bizi baitira kale egoeran Aste Nagusian salmentak handitzeko asmoarekin. Bilboko Konpartsek eraso arrazisten kontrako protokoloa aktibatu, eta elkarretaratzea egin dute.
Hedabideen artean erakunde publikoek urtero publizitatearen bidez banatzen duten diru-zakua milioika eurotan zenbatu daiteke. Baina sistema garden eta justu baten faltan, medio batzuk argi eta garbi irabazten irteten dira banaketa horretan, eta Eusko Jaurlaritzaren... [+]
85 urteko gizonak bere emaztea hil zuen uztailean, eta Poliziaren ikerketaren ondoren behin-behineko espetxealdian zegoen. Orain, Nafarroako Auzitegiko Bigarren Atalak esan du gizonak "ageriko narriadura kognitiboa" daukala eta "zaurgarria" dela.
Gazako palestinarren aurkako genozidioa aurrera doan bitartean, Europak Israelgo armagintza industria hauspotzen jarraitzen du. Elbit Systems Israelgo armagintza enpresa ezagunak joan den astean iragarri zuen Europako herrialde batekin 1.600 milioi euro baino gehiagoko kontratua... [+]
Plantillak astelehenean ekin dio grebari, kaleratzeei ezetz esateko. Espedientearen kontsulta-aldia abuztuan hasi izana salatu du Hego Uribeko LASek, enpresaren asmoa "langileen mobilizazioa eta erantzuna oztopatzea" izan delakoan.
Komunikazio ministro eta gobernuaren bozeramaileak iragarri du neurria. Berehala galdetu diote ea mehatxuren batek bultzatu duen erabakia, eta horri erantzun dio "mehatxua Israelgo eskuin muturretik" datorrela.
Abuztuaren 13an, 54 urteko Nafarroako garraiolari bat hil zen Bartzelonan deskarga lanak egiten zituen bitartean. Hurrengo egunean, Errenteriako Merkaoiartzunen 58 urteko langilea hil zen istripu ez-traumatiko baten ondorioz.