Urdaibai Kantauri isurian dago, itsasora egiten duten hainbat haran txikik osatua eta estuario baten bi aldeetara antolatua. 220 kilometro koadroko landa eremu zabalean, Bizkaia osoaren %10 hartzen du gutxi gorabehera. 22 udalerrik osatzen dute Urdaibai baina horietarik 12 daude naturgune babestuan: Mendebaldean Zornotza, Morga, Errigoiti, Arrieta eta Bakio aurkituko ditugu. Erdialdean, estuarioaren ezkerretara, berriz, Muxika, Gernika-Lumo, Forua, Murueta, Busturia, Sukarrieta, Mundaka eta azkenik Bermeo. Erdialdean, baina estuarioaren eskuinetara, Mendata, Ajangiz, Kortezubi eta Arteaga hurrenez hurren. Eta Ekialdean, Munitibar, Arratzu, Nabarniz, Ereño, Ibarrangelu eta Elantxobe.

Guztietan gailen dira Gernika eta Bermeo: Gernika, merkataritza eta komunikazio gune izan delako; Bermeo, berriz, itsas bizimoduari loturik hazi da eta Kantauri itsasertzeko baxurako arrantza portu garrantzitsuena da. Kostalde malkartsua du, irtenunez eta sartunez betea. Karezko haitz handiek diosala egin eta urak barneraturiko herriak dira. Naturarekin abegitsu izaten ikasi du Urdaibaik.

Urdaibaiko Naturgunea bi eremu nagusik osatzen dute. Batetik daude mendiak, gailurrak eta maldak. Bestetik estuarioa, itsasoari estu atxikia. Itsasoak eta mendiak bat egiten duten eremu liluragarri horretan, hezetasuna lagun dela, ekosistema aberatsa osatu da. Artadia berezi da bere handitasunean. Gainera egoki zaindu da, eta kutsaduraren erasoari hesi eta murruak eraikitzen asmatu dela antzematen zaio. Hala ere, padurak barreiatu du lau haizetara Urdaibairen izen handia: Euskal Herriko hezegune nagusia da, 1.300 hektareatik gorakoa. Hegazti espezie andana, itsasadarraren hezetasuna eta harearen lehortasuna muturreko kontrastean.

Urdaibaiko herriak eta mendiak lotuz ibilbide politak egin daitezke biosferaren mugetatik ihes egin gabe, autoz, bizikletaz eta oinez.

Itsasadarraren ezkerraldea hautatu dugu guk. Gernikan hasi eta Forua, Murueta, Sukarrieta, Mundaka eta Bermeo bisitatu ditugu. Gernika udal mugarte aberatsa da, zabala hedaduraz, eta zabala baliabideetan. Urdaibaiko eskualdean zerbitzugune nagusia da eta inguruko jende andana biltzen da Gernikara orotariko beharrak asetzera.

Ezker eta eskuin belardiek inguraturik, errepidean aurrera egin eta Foruara iritsi gara. Oka ibaiaren ertzean, basoko etxalde txiki honetan nekazaritza eta abeltzaintza, basogintza eta industria txikia dira sektore indartsuenak.

Murueta ere ez dago urrun, zinez da udal xehea, baina parrokiaren ederrak eraman du gure arreta.

Txatxarramendi uharteak eta Abina hondartzak 400 bat biztanleko udala dute jabe, Sukarrieta. Turismo eta zerbitzugune ospetsua da Bizkaian.

Eta kostaldearen usaina gero eta handiagoa delarik, parez pare egin dugu Mundakarekin topo. Arrantzak eta turismoak janzten dute Mundaka. Itsasoaren gardentasuna eta inguruko mendien berdea, kontraste paregabea da kale estuko herrixka honetan gora eta behera ibiltzeko. Itsasbehera denean padura ikaragarriak sortzen dira udalaren inguruan. Barnealdean, berriz, artelanak dira ikusle ororen arretagune. Santa Maria eliza esaterako, X. mendean eraiki zuten, itsasora begira dagoen atari paregabea oinetan duela.

Mundaka atzean utzita, Bermeora iritsiko gara azkenik. Herriaren alde zaharrak eta arrantza portuak egin dute ospetsu Bermeo. Antxoa, atun, txitxarro eta berdel usaina dario Aketx eta Izaro uharteei begira eraikitako etxadi honi. Matxitxako lurmuturra du alboan eta Aritzatzuko hondartzaren uretan, hari begira egoten dira bermeotarrak.

Urdaibaiko natur aberastasuna ekosistemetan datza. Lurra ez da idor, errekei gardentasuna darie eta animali saldak daude nonahi. Ahoa bete hortz argazkia egiten ari natzaio hegaztitzar bati, barazki anitz dituen soroko hesolan zut, harro, geldi pausatuta dagoela.

Urdaibai bizigune paregabea da hegaztientzat padura, itsaso, erreka eta haranetako kaliza eta buztinen hezetasunetan. Europatik Afrikara bidaiatzen duten hainbat hegaztiren atsedengune ere bada.

Ugaztun handiak daude Urdaibain: azeria, erbinudea, katajineta, basakatua, azkonar eta basurdea, europar bisoia, ontzia, orkatza...

Ugaztun txikien artean intsektujaleak dira batzuk, satorra eta satitsuak esaterako. Beste batzuk karraskariak dira, sator txiki gorria, Pirinioetakoa, lusitanoa eta mediterranearra; larre-lursagua, sagu beltza, etxe-sagua, basoko sagua, uzta-sagua, muxar grisa...

Saurioak ere ikusi ditugu: musker eta sugandilak. Baina lasai, sauro pozoitsurik ez dago hemen. Ornogabeez elikatzen dira gehienak baina fruituak ere jaten dituzte batzuek.

Hezetasunak lagunduta anfibio erreserba handia eratu da Urdaibain. Igelak, apoak, tritoi eta arrabio larbak.

Oka ibaiaren sorreratik ibai ahora arte milaka arrain klase dago. Goialdean errekako amuarraina, mazkarra, aingira eta ezkailua. Erdialdean barboa eta loina, kabutxino txikia, korrokoia eta platija, eta aingira.

Kostaldeko hareatzak ez dira handiak azaleraz, baina bertako landaredia bakarra da inguruan. Tamalez, inguruko aldaketek, klimak eta gizakiak gogor jo dituzte hareatzak. Txilardiak, otadiak eta iratzeak dira hareatzetan nagusi, kostaldeko labarretan. Oso fauna urria dago hareatzetan, ornogabeena batez ere. Hegaztien artean, belatz gorria, hontza zuria eta ubarroi mottoduna.