Urriaren 14an, ostiralean, ezagutarazi ziren Donostiako Udalaren aurrekontuak: "Legezko epean, Euskadin beste ezein hiriburuk ez du horren goiz egin, eta Estatuan ere lehenetarikoak izan gara", adierazi digu Odon Elorzak. Eta oposizioak aurrekontuak bloketau balitu?: "Hori EAJren esku dago. Espero dezagun PPrekin bat egiteko tentazioan ez erortzea. Oposizioak aurrekontuak blokeatu ditzake baina, baldin eta guztiok -atalez atal eta kasuan kasu- amore emateko gauza bagara, eta ni lehena, oposizioak aurrera ateratzen lagundu dezake. Aurrekontuak guztionak izan daitezke, denok partekatuak, hori behar du hiriak", dio alkateak. Hona, berriz, zentsura mozio posiblea nola ikusten duen: "Ez dut uste zentsura mozioa aurkezten ausartuko direnik. Baina tira, PPk eta EAJk blokeo frontea antolatua dute, oposizio politika suntsitzailea. Donostiarrek era ezkorrean baloratu dute jada, eta bestela, denborak esango du". (Udalari buruz planteatutako gaiak alboko koadro batean paratu ditugu).

Hiriko futbol talde nagusiaren egoera ekonomiko larria aipatu diogu segidan: "Gipuzkoako Joxe Joan Gonzalez de Txabarri diputatu nagusiak Realaren azkenaurreko zuzendaritzaren lana eta kudeaketa goraipatu zituen iaz. Udal eta Diputazioaren arduradun nagusiek hainbat gauzetan bat egiten dugu, futbol talde baten kontzepzioan ez dugu bat egiten, ordea. Anoetan burutu nahi izan zen Gipuzkoarena proiektuaren aurrean nire iritzia eman nuen. Nire nahia ez zen proiektua geldiaraztea, operazio hura arrazoizko bideetan barrena bideratzea baizik. Lortu nuelakoan nago".

Politika orokorreko gaiekin hasi aitzin honela esan digu Odon Elorza Donostiako alkateak eta PSE-EEko kideak: "ETAren jomugatik at izanda, hobeto hartzen dut arnasa, bizitzaz gehiago gozatzen dut eta lehen egiten ez nituen gauzak egiten ditut, ez nahi nituzkeen guztiak hala ere. Alabaina, egoera behin-behinekoa edota zirkunstantziazkoa izan daitekeela kontziente naiz".

Hasteko, Nicolas Redondo Terrerosen PSE-EErekiko alderatuz, beste alderdi bat antzematen dut. Alderdi sozialistak PPrekiko zituen hainbat menpekotasun hautsi ditu Euskadin, eta batez ere estatu mailan. Hautematen dut, halaber, Patxi Lopezen eta Jesus Egigurenen lidergoa sendotuz doala. Beren nahia -astiro-astiro, egia esanda- estrategia baskista lantzea eta garatzea da. Euskadin ditugun arazoez kontziente izaki, epe ertainean PSEk euskal gizarteari alternatiba irekia eta aurrerazalea aurkeztea espero dut: aniztasunez eta errespetuz jokatuko duena eta autogobernua areago bultzatuko duena.

Guk aurkeztu ditugun zuzenketak onartzeko aukerekin eszeptikoa naiz. Alabaina, alderdiaren kongresuan eztabaida sustatzea, alderdi sozialistaren aniztasuna agertzen duen parte-hartzea, eta gustatu edo ez, mahai gainean euskal herriak bere etorkizunaz erabakitzeko duen gaitasuna planteatzea -marko demokratiko eta bortizkeriarik gabeko batean- saihestezina izateaz gain, beharrezkoa eta oso egokia iruditzen zait.

Euskal gizarteak erabakitzeko eskubidea duela. Beti ere, kontsulta demokratikoen bitartez, galdera edo planteamendu argi eta garbien bidez, eta erantzunak benetan gizartearen gehiengoa ordezkatzeko badira. Hau da, oraingo marko jurdiko-politikoa aldarazi dezaketen erabaki garrantzitsuak herritar gehienen erabakia eta parte-hartzea behar ditu, herritarren portzentaje handia behar du, eta segidan Madrilgo Gobernuarekin prozesu aldebikoa ere behar du. Ezin du besterik izan, bestela lau urtetan behin Espainiarekiko harremana bozketan jarriko genuke, eta hau kontu serioa da.

Ezbaia horrek ez dit loa kentzen. Niretzat Euskal Herria espresioa oso garrantzizkoa eta egokia da, berak daraman edukiarengatik: Herria alegia. Alabaina, niretzat, herria, nazioa edo nazio komunitatea baino, herritarren kohesioa da garrantzizkoena, Euskadiren eratzea, egituratzea eta antolatzea alegia. Eta zeregin horretan lurralde haurrideekin -Nafarroa nola Iparraldearekin- bide egin ahal izatea. Biolentzia eta inposiziorik gabe bide hori landu daiteke datozen hamar urteetan.

Ez dut uste Ibarretxe Plana hori soilik denik, baina hori balitz nik ez nuke onartzeko arazorik izango.

Niretzat Espainia beti Estatu nazio-anitza izan da. Espresio hori federalismoaz ari zen liburu batetik jaso nuen orain hogeita hamar urte, eta ideia berberari eusten diot.

Galdera horri ezin zaio bat-batean eta zehatz-mehatz erantzun. Baina, zein bide eta zein erreferendum mota planteatu nahi den arabera erantzun dakioke, betiere, herri honetaz ari garenean zein lurraldez ari garen zehaztuz gero.

Nire ustez, inork ez du kontsulta bat eskatuko EAEko lurraldera mugatua. Horregatik diot inportantea dela prozesuaren nondik norakoa, unea zein den, zein den galdera edo galderak. Baldin eta gehiengoak galderari erantzuten badio, ea zein neurritan hartu behar duen kontuan Estatuko Gobernuak, ondoren, herriak libreki adierazi dituen aldaketak, kontsekuenteki, araua edo lege mailan aldatu ahal izateko. Gauza bat da printzipioen eremua eta besterik da prozesu hori gauzatzea.

Bai, baina erreferenduma gauzatu daiteke edo ez. Dena une eta marko politikoaren menpe dago, baita egin beharreko galdera ere. Uneon garrantzizkoena herri honen erabakitzeko ahalmena onartzea da, hori ezin da aldez aurretik denboran edo galdera zehatz batean zehaztu ordea.

Hasteko, lurralde horietako herritarren askatasunean oinarrituta. Hori gakoa da. Gustukoak izan edo ez, Nafarroan edota Iparraldean dauden soziologiak eta joera politikoak errespetatuz. Beraz, ez ditzagun errealitate horiek ukatu, eta artikulatu nahi dituztenek nahi beste ahalegin egin dezaten bertako indar korrelazioak aldatzeko.

Subiranotasunez hitz egitea euskaldunen aldetik hala nola Espainiako Gobernuaren aldetik, falazia eta amarrua da. Subiranotasuna Europa honetan, gizarte moderno honetan, erabakiak Bruselan hartzen direnean, absurdua da. Ejertzitoen estrategia militarrak NATONn edo NBEn erabakitzen dira edo AEBek ezartzen dute. Ekonomiaz eta monetaz besteak beste. Espainiako Konstituzioa onartu zenetik mundua zeharo aldatu da, subiranotasunak konpartituak dira, AEBek edo enpresa globalizatuek eta multinazionalek erabat mediatizatuak. Gaur egun subiranotasun partekatuaren eredua da gailentzen dena. Izan gaitezen errealistak eta ez gaitezen inora ez garamatzaten eztabaidetan sartu.

Gaur gaurkoz, lehentasuna eta garrantzia duena ETA eta Espainiako Gobernua mahai batean esertzea da. Baina horretarako ETAk armei edota terrorismoari uko egingo dion bermea behar da. Hau da, zenbait arazori irtenbide emateko modua eta bermea ETA bukatzea da. Egoera horrek alderdien mahaia gauzatzea erraztu egingo luke, eta orduan ezker abertzaleak bertan izan beharko luke. Hasteko, datozen hauteskundeetan indar politikoen parte-hartzeaz hitz egiteko eta ondoren autogobernurako bideez hitz egiteko.

Distentsio neurriak beharrezko dira. Baina Rodriguez Zapateroren Gobernuak duen maniobra margenaz kontziente izan behar dugu, espainol eskuinaren eta hedabideen presio azkarraren menpe dago. Kataluniako Estatutua Gorteetan izandakoan gertatua edo Ceuta eta Melillako arazoarekin ikusi baino ez dago. Baita, jakina, Zapaterok ETArekin elkarrizketatzeko prest dagoela dioenean egiten zaion presioa ere. Testuinguru horretan Espainiako Gobernuak ETAren aldetiko bere amaierako keinu erabatekoa behar du. Hartara, nik uste, espetxe politikaren aldaketarekin has liteke nolabaiteko distentzioa.

Kataluniako Parlamentutik atera den Estatutua logika parlamentarioari dagokio. Ezin dugu ahaztu parlamentu horretako gehiengoa nazionalista dela, beraz, onartutako testuak CiU eta ERCren eskaerak bildu ditu hainbat ataletan. Estatutuaren izapideak behar diren moldaketa edo aldaketa itunduei eutsi beharko lieke. Modu horretara, Estatutua ez litzateke Konstituzioaren aurkakotzat hartuko, eta aldi berean, ez litzateke desitxuratua izan beharko indar politikoek eta kataluniar gehienek ezetza eman ez diezaioten erreferendumean. Alegia, Estatutuak ezin du Gorteetatik pasa koma bat ukitu gabe, ezta Parlamentuaren gehiengoak erabaki duena desitxuratuta atera ere. Horrek Zapaterori irtenbide orekatua bilatzea eskatzen dio. Hori da bere apustua. Konponbidea hautematea zaila eta konplexua da, ez dut ukatzen, baina Zapateroren gaitasunean konfiantza daukat. Nire ustez, aterako den Estatutua alderdi gehienen baietza jasoko du erreferendumean.

Estatutua Gorteetatik indartsu ateratzen bada, bidea zabal liteke autonomia erkidegoen eta Estatuaren arteko estatutuen erreformak gauzatzeko. Euskaldunok ere bide hori aztertu eta segi genezake.

Bai, baina presarik gabe. Hasteko, alderdi politikoen mahaitik atera daitekeena ikusi behar da. Baita, zein gaitasun eta malgutasun daukan Espainiako Konstituzioak ere. Nire ustez, Konstituzioak baditu hainbat artikulu eta bide, gehiago aztertu eta sakontzeko.

Batasunan aldaketa ematen ari da, begi-bistan dago. PSEko kide batzuek Anoetako Proposamena positiboki baloratu genuen, ez zela nahikoa ere esan genuen. Baldintza politikoak sortu behar dira eta Batasunari "lagundu" behar zaio ezker abertzaleak behar duen autonomia irabaz dezan. Jakina, hobe litzateke aldaketa azkarragoa izatea, hartara, Batasunak XXI. Mendeko Europan edozein helburutara iristeko bidea demokraziarena dela sinesten duen seinalea litzateke. Pentsaera horrekin koherente jokatzea da bidea, Batasunari ez zaio besterik eskatzen. Hortik aurrera instituzioetara itzuliko da eta bere helburuen alde lan egingo du, herri borondatearen botoa bitarteko duelarik, bestelako baldintza eta inposiziorik gabe. Horretara iritsiko den desioa eta esperantza daukat.

Ez horixe! Baina ez badugu lortzen ezker abertzaleak 2007ko Udal eta Foru hauteskundeetan parte hartzea, bake eta normalizazio prozesuaren ahaleginak porrota jasoko du. Beraz, denok lanean jardun behar dugu ETAk armak utz ditzan eta Batasuna legalizatua izan dadin. Baita, modu horretara, PP ere mahaian egon dadin. Ez badugu hori lortzen, erraza dena esaten baina zinez zaila dena lortzen, beste behin ere trena galduko dugu.