Euskararen sakana oinez
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Iñigo Aritza ikastolak antolatuko du 2005. urteko Nafarroa Oinez festa, Ziordia, Olazti, Altsasu eta Urdiainen. Aurtengoa berezia izango da gainera, 25. urteurrena beteko baitu Nafarroako ikastolen jaiak. Antolatzaileek hainbatetan aipatu dutenez, "ikastolak sendotu eta indartzea, garai berrietara egokitzea, erronka berriei aurre egitea, oztopo guztien gainetik Nafarroa osoan euskara eta euskal kulturaren alde lan egitea". Horixe izan dute helburu nagusi, beti.
Nafarroako ikastolek urtero ospatzen duten festarik handiena da Nafarroa Oinez, euskararen eta euskal kulturaren aldekoa. Esan bezala, Nafarroako Ikastolen Elkarteak lagunduta, aurten Altsasu, Ziordia, Olazti eta Urdiaingo ikasleak biltzen dituen Iñigo Aritza ikastolari egokitu zaio Nafarroa Oinez prestatzea. Horretarako baina, bailarako ikastolen beharrak aztertu eta proiektua aurkeztu dute. Besteak beste, lortutako irabaziekin zein helburu beteko dituzten zehazteko.
Iñigo Aritza ikastola orain 36 urte jaio zen, eta ordutik hainbat gorabehera izan du. Oraingoan urrats handia egin nahi dute ikasle, guraso eta irakasleek: 2 eta 6 urte bitarteko ikasleentzat egoitza berria eraiki nahi dute. Horrezaz gain, geroago 0 eta 3 urte bitarteko haurrentzako eraikuntza eta azpiegitura prestatu nahi dituzte.
Iñigo Aritza Ikastola kolektiboa, gurasoen irakaskuntza kooperatiba da, eta arestian esan bezala, Olazti, Ziordia, Altsasu eta Urdiaingo ikasleak biltzen ditu. Olaztiko ikastola sortu zen lehenengo, 1969an. Ondoren etorri ziren Altsasu eta Urdiaingoak, 1971n eta 1972an, hurrenez hurren. 1976an Aralarko Mikel Donea kooperatiba eratu zen eta 1979an Altsasuko Iñigo Aritza ikastolaren eraikina egin zuten. 1981ean egin zen lehenengoz Nafarroa Oinez eta urtebete geroago Ziordiko ikastolan lehenengo ikasleek eman zuten izena. 1985ean Altsasuko Iñigo Aritza eta Etxarri Aranazko Andra Mari ikastola banatu egin ziren eta 1992an Urdiaingoa itxi zen. 1993an egin zen bigarrenez Nafarroako ikastolen aldeko festa. Ondotik, 1995ean, Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza ezarri zen. Hurrengo urteetan Altsasuko Iñigo Aritza ikastolak jaso ditu bailarako haurrak eta ikasle kopurua gero eta handiago izan da urteen joanean.
Iñigo Aritza ikastolako ikasleek D ereduan ikasten dute. Haur hezkuntza (2-6 urte), Lehen Hezkuntza (6-12) eta Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza (12-16) bitarteko ikasketa aldia burutzen dute haurrek bertan. Orotara, 340 bat ikasle daude egun.
Banaketa hori historikoa da, baina ez du administrazioan eraginik. Dena den, azpi-eskualde bakoitzak zerbitzu gehienak biltzen dituen gune bat du: Altsasu (Burundan), Etxarri-Aranatz (Aranatzen) eta Irurtzun (Arakilen).
Gaztelania eta euskara elkarrekin bizi dira Sakanan. Sakanako biztanleen %37 euskaldunak dira eta kopurua ez da aldatu azkeneko 10 urteotan. Bestalde, euskaldunen kopuru absolutua duela 10 urte baino handiagoa da.
Populazioak gora egin ahala, haurrek ikastolan ikasi eta euskara sarriago entzuten ahal da Sakanan. Horrezaz gain, eragin handia izan du euskarazko hezkuntzak. Sakanan A eta D ereduak eskaintzen dira bakarrik, B eredurik ez dago. Batxilergoetan A eta D ereduak eskaintzen dira baina heziketa zikloetan ez dago hizkuntz eredurik, ez da euskaraz ikasteko aukerarik. Dena den, euskarazko hezkuntza eskaerak gora egin du azken urteotan. 2003-2004 ikasturtean esaterako, derrigorrezko ikasketak egiten ari diren Sakanako ikasleen %27,7k A ereduan ikasi zuten, eta gainontzeko %72,3ak D ereduan.
Zirkuituan 6 gune prestatu dituzte antolatzaileek. Olazti (1), Ziordia (4) eta Urbasakoa (5) lurzoru sendoan daude eta beste hirurak belardietan. Oso zabalak dira eta belardi zabalek inguratzen dituzte.
Jose Maria Satrustegi Zubeldia (1930-2003) Euskaltzaina izan zen 1963tik. Sakanako euskal idazle oparoena izan zen, eta Nafarroan azken 50 urteko euskararen historian ikurra eta eredu. Altsasun ospatuko den Nafarroa Oinez'05-ek Satrustegiren figura hartu du ikur gisa. Horregatik, haren biografía eta lana biltzen dituen liburua argitaratu du, ele bitan, euskaraz eta gaztelaniaz, alegia. Andres Iñigo euskaltzain eta Iruñeko Hizkuntza Eskolako Euskara katedradunak eta Patxi Salaberri euskaltzain urgazle eta Nafarroako Unibertsitate Publikoan euskal filologia irakasle aritzen denak idatzi dute lana.
Liburuarekin batera, Jose Maria Satrustegiri buruzko erakusketa ere antolatu du Altsasuko Iñigo Aritza Ikastolak. Erakusketa laranja da, Nafarroa Oinezeko logotipoaren kolore berekoa. Herri batetik bestera erraz eraman ahal izateko, erakusketa ibiltaria prestatu dute. Liburuak beste atal ditu mostrak eta atal bakoitzean hainbat argazki jasoko da. Erakusketan zehar bitxikeria asko ikus ditzakegu, euskal izendegiaren inguruko atal bat dago, adibidez, Jose Mariak lan handia egin zuelako eremu honetan. Gaur egun sobera ezagunak zaizkigun izen asko eta asko idazle arruazuarrak berreskuratu zituen, Erkuden eta Aitziber esate baterako. Satrustegiren adierazpenak ere jaso dira erakusketan, gazte denborako argazkiak ere bai.
Tere Irastortza (2003an Kritika Sari Nazionala) Euskal Idazleen Elkarteko egungo lehendakariak idatzi du liburuaren testua. Esaera zaharrak, poeta handien aipuak, etimologiak, informazio interesgarriak. Guztiak baliatu ditu aberats eta erakargarri, Nafarroako txoko ederrenen kronika osatua egiteko. 30 urteko esperientziari men eginez, Oterminen argazkien zehaztasuna eta Irastortzaren hitzen kultura usaina uztartu dira, Urbasako historia eta osagaiak sakonki aztertzeko.
Hernaniko San Joan jaietan magrebtarren kontrako eraso gehiagoren berri eman dute Hernaniko Txosna Batzordeak eta Amher SOS Arrazakeriak. Salatu dute herrian asteak daramatzatela "jarrera, gezur eta ekintza antolatu arrazistak" bizitzen, eta ohartarazi dute: "Hau... [+]
Donostia, 1960. Fermin Leizaola 16 urteko gazteak San Telmo Museoan zegoen Aranzadi Zientzia Elkarteko idazkaritzara jo zuen, bertako Espeleologia Sailean aritzeko prest.
Ez zen San Telmora egiten zuen lehen bisita izan; 1975eko ekainean Zeruko Argia-rekin... [+]
Maribi Ugarteburuk, EHNE Bizkaiaren enkarguz, herrialdeko hamar emakume baserritarren bizi historiak batu ditu Erein, Borrokatu, Bizi liburuan. Azken mende erdian Hego Euskal Herrian nekazaritzan eta abeltzaintzan izandako gertaerak bizi izan dituzten emakumeak dira protagonista.
Zuzendaritzak aurkeztutako Enplegu-erregulazioko espedientea (EEE) atzera bota eta "irtenbide bat bilatzeko negoziaketak hasteko helburuz", Agurain eta Legasako ArcelorMittal enpresako langileek greba mugagabeari ekingo diote.
Argitaratutako oharrean, EHGAM Euskal Herriko Sexu Askapen Mugimenduak ohartarazi du "faxismoa eta ideia faxistak" zabaltzen ari direla mundu mailan, eta "erresistitzeko prest" daudela: "Beldurra baino askoz handiagoa da sentitzen dugun amorrua".
María del Cielo Galindo Puyalek EHUn Master Amaierako Lana aurkeztu du ostegunean, ekainaren 26an. Galindok kitxuaz hitz egin du epaimahaiaren aurrean, Boliviako emakume indigena meatzarien parte-hartze politikoaz. Lana kitxuaz eta gaztelaniaz idatzi du, eta bere anaiak... [+]
Beethovenen 'Missa Solemnis'
- Taldeak: Bilbao Orkestra Sinfonikoa (zuzendaria: Nuno Coelho), Bilbao Koral Elkartea (Enrique Azurza) eta Iruñeko Orfeoia (Igor Ijurra).
- Bakarlariak: Mira Alkhovik (sopranoa), Nerea Berraondo (mezzoa), Michael Porter (tenorea)... [+]
Aurrez, Plentziak, Alkizak eta Gernikak euskal errepublikaren parte izatea erabaki zuten. Baztanekin, dagoeneko Euskal Herriko lau herriek hartu dute erabakia.
Artxibo biluzia
Nor: Intza Alkain eta Javi Barandiaran (Metrokoadroka).
Non: Lemoako Kotxepin aretoan.
Noiz: ekainaren 2an.
-------------------------------------------------------
Lemoan independentzia eguna ospatzen ari dira. Kotxepin kultur etxearen alboan,... [+]
Duela urtebetetik duen aldi baterako harrera proiektua eten diote familia bati, eta bestea joan den astean etxegabetu zuten, inolako jakinarazpenik jaso gabe. Auzoan Bizi etxebizitza sareak agerraldia egin du ostegunean Txagoko Komunitate Sarearekin eta Federico Baraibar... [+]
Bretainiako adierazpide musikal zein literarioen sustatzaile eta banatzaile nagusia izan da Breizh kooperatiba. Ia zazpi hamarkadetako ibilbidean ehunka egile bretainiarren lanak editatu eta ekoitzi ditu, horietako hainbat bretoieraz.
Maider Behotegi Euskararen Erakunde Publikoaren (EEP) lehendakariak inbertsio handitze guztiak berri onak direla adierazi zuen iaz. Hala ere, erakunde bakoitzak gutxienez 300.000 euro gehiago ipintzea "beharrezkoa" dela nabarmendu zuen, helburua 2050ean hiztun kopurua... [+]
Tramite burokratikoetan murgilduta dago Ed Rojas. Kolonbian jaio eta bizi, 2022an Ikasketa Feministak eta Generokoak Masterra egin zuen EHUn. Baina titulua amaitu eta hiru urtera, ez du lortu bere izenean jasotzea. Arrazoia? 2022an ez-bitar markagailua jarri zuen bere... [+]
2009tik 2023ra izandako iktus intzidentziak jaso ditu Nafarroako Osasun Publikoko eta Lan Osasuneko Institutuak. Iktusa izan duten nafarren %84k arrisku faktoreren bat zuen.