Udako hostoa, udazkenean orbel
Sukaldea
Mahaira ezer txukunik atera baino lehen, sukaldeko lan handia egin beharra dago: jakiak erabaki, garbitu, prestatu... Lan anonimoa eta isila da sukaldekoa. Sufritua. Izerdi asko, ahaleginean erretzeko arriskua, ezer lortuko jakin ezina...
Denek nahiago dute mahaikide, sukaldeko pintxe baino.
Baina mesprezurik ez sukaldariari: berak bakarrik ezagutzen ditu prestatutako janariaren osagaiak, nondik norakoen arrazoiak eta historia, platera zerbitzatzeko puntu egokia.
Joseph Conrad-en Narcissus nobelako marinelek esklabu zeukaten bertako sukaldari beltza, haren lana mesprezatzen zuten, edozein egokiera baliatzen zuten sukaldariaz trufatzeko. Behin, ekaitz batek hondoratzeko arriskuan jarri zuen ontzia. Marinel guztiak izututa zeuden, asmatu ezinda nola konpondu matxurak, nola aurkitu handik onik ateratzeko modua. Sukaldari beltzak marinelek ez bezalako kemena erakutsi zuen:
- Ontzia dabilen bitartean, ni sukaldari!
Irtenbide bat derrigorrezkotzat jotzen duen hiritar asko isilik dago. Askotan engainatu dute, baina ez du esperantza galdu nahi. Aukera garbia dagoela sumatzen du, eta aukera horri eusteko eskatzen ari da bere isiltasunarekin.
Jende horren pazientzia isil hori ere sukaldeko lana da.
- Ontzia dabilen bitartean, gu sukaldari!- esaten ari dira. Mahaian eseriko direnen argazkian aterako ez badira ere; mahaian eseriko direnek aintzat hartuko ez badituzte ere.
Historiak, ordea, gehiegitan erakutsi digu ardi galduarenganako paternalismo hori aldi galdua gertatu dela beti.
- Estatu Batuen itzal luzeak bazter guztiak harrapatzen segitzen dik!
Gero, bere baitara bildurik, pentsatu du:
- Estatu Batuek ez ditek sekula interesik izan gertakizunen atzean dagoen mundua ezagutu eta ulertzeko. Nola ba, etxe barruan ere ez ditek-eta erakutsi borondaterik Katrinak eragindako hondamendiaren atzean dagoen mundua ezagutu eta ulertzeko?
Pentsatzen segitu du:
- Kultura eta hizkuntza hegemonikoak dituen herri hegemoniko batek -batera joan ohi dituk horiek guztiak-, nekez erakutsiko dik beste herri, hizkuntza eta kulturekiko interesik. Abilezia handiz disimulatuko dik ekonomikoa duela interesa. Ahulari laguntzeko borondatea dutela esaten dutenean ere, ahularengandik ahalik eta etekin gehien ateratzea dutela helburu.
Eta Blas de Otero poetaren bertso erdi ahaztu bat etorri zaio burura egunkari-irakurleari:
- «Estados Unidos sale siempre de espadas para defender el oro».
Gero eta gehiago indartu euskararen inguruko industria, orduan eta ondasun kultural eta ekonomiko gehiago eragingo du. Horregatik da, besteak beste, garrantzitsua euskara presente eta bizi-bizi egotea teknologia berrien plazan ere. Horregatik da garrantzitsua administrazioak euskara ikustea ez zor-iturri gisa, irabazpideen motore moduan baino. Lagundu bai, baina ez limosna bat ematen ari den baten mentalitatearekin, laguntzetatik irabaziak etorriko zaizkiola sinesten duelako baizik: irabaziak euskarari, irabaziak herriari, irabaziak baita ekonomiari berari ere.
Baina horretarako hain da handia administrazioak egin behar duen -eta guztiok egin behar dugun- mentalitate-aldaketa...
(Lerrook idatzi eta gero, Gipuzkoako Foru Aldundiak industria kulturalei laguntza ematea erabaki du. Ez da albiste txarra).
Ez baitut oraindik fantasia erotikoetarako abildaderik galdu, kostatu egin zait liburura itzultzea. Eta liburura itzuli naizenean ere, berehala galdu dut kontzentrazioa, baserritar adiskide batek hirurogei urte bete zituenean esan zidanaz gogoratu bainaiz:
- Jainkoak dena ondo egin zuela? Gezurra galanta. Jainkoa zuzena dela? Gezur biribila. Dena ondo egin izan balu, zuzena izan balitz, abildadea kentzen digunean intentzioa ere kenduko ligukek, ez zaik iruditzen?
Barre egin nion orduan.
Neskak terrazan segitzen du. Nire abildadea ahultzen hasita dago; intentzioaz, berriz, hobe ez hitz egitea…
«Etsipena eguneroko suizidioa da»(Pindaro).
«Udako hostoa, udazkenean orbel» (Esaera zahar asmatu berria).
Bitartean, beti nekien bigarren bideak beste bizitza bat eskainiko zidala. Arrisku handiagokoa, bai, sufrituagoa, bai, deserosoagoa, bai, baina neure buruarekin konformeago bizitzen lagunduko zidana. Ez nintzen sekula ausartu.
Orain damu zait bigarren aukera ez hartu izana? Ez dakit. Dakidana da, ez nagoela konforme hartu nuen bidearekin, ez dakidala bigarrena hartu izanak zoriontsu egingo ninduen».
Horrelakoa baita bizitza: hartu duzunak ez zaitu asetzen, hartu ez zenuenak ez dakizu aseko zintuen.
- Nola heldu zinen mundu indigenara?
- Mozkortuta.
- Ideologiaz mozkortuta?
- Ez, benetan nengoen mozkortuta, eta autobusez nahastu nintzen. Nik Acapulcora nahi nuen, eta autobusak Chiapasera eraman ninduen. Mozkortuta segitzen nuenez, eta mozkorra kentzeko modurik onena beste mozkor bat hartzea denez, berriro nahastu nintzen lineaz eta Ocosingora heldu nintzen. Han, itsasoa non zegoen galdetu nion indigena bati, eta Miramar urmaelera bidali ninduen, Lacandona oihanean; beraz, han erabiltzen dituzten kamioi horietako batera igo eta, oraindik mozkortuta, errepidea amaitzen den lekura heldu nintzen. Berriz ere itsasoaz galdetu nuen, eta esan zidaten "hoa harantz", eta oihanean sartu nintzen baina inoiz ez nintzen urmaelera heldu: komunitate indigena batera heldu nintzen eta mozkorra pasatu zitzaidan, eta, orduan, Acapulcon ez nengoela konturatuta, Antonio zaharrari galdetu nion ea zelan irteten zen handik, eta, labur, erantzun zidan: borroka eginez.
Eduardo Ibero, Lidon Soriano eta Dyna Kharrat, Yala Nafarroa Palestinarekin plataformako kideek, 2025eko sanferminei hasiera eman dion suziria piztu dute.
Euskaraz hitz egiten duen gure herriak zortea izan du azken mende erdi luzean zehar gure herriari buruz pentsatzen aritu den figura bat edukitzegatik. Joxe du izena eta Azurmendi abizena. Oharkabean pasa daitekeen izena da. Bere obra milaka eta milaka orrialde emankorrek osatzen... [+]
BBCko 100 langile baino gehiagok gutun bat argitaratu dute hedabideak Israelen alde duen jarrera salatzeko. Modu anonimoan egin dute, bestela "ondorio larriei" egin beharko lieketelako. Erresuma Batuko kultura eta komunikazio arloko beste 300 pertsonek ere sinatu... [+]
Astelehenean, 40 urte beteko dira Joseba Sarrionandia eta Iñaki Pikabea presoek Martuteneko kartzelatik ihes egitea lortu zutenetik. Egiako pisu batean izan ziren ezkutaturik bi iheslariak, eta oraindik milaka eztarrik abesten dute «kristoren martxa dabil!».
Ukenduak egiten dituen orok solstizio bueltako data hauetan zeruari begiratu dio: bateko beroa eta besteko ekaitzak, sendabelarrak noiz bildu erabakitzen komeriak izan dira. Ikusten denez, San Joan eguna ez da edozein egun, indar eta sinbolismo bereziko eguna dugu. Edozein... [+]
Sugea eta eguzkia: pertsona askoren buruan banandu ezinak diren bi hitz. Sugea entzuten dugun aldiro, egun bero eta argi bat irudikatzen dugu. Buruak hala funtzionatzen baitu: asoziazio horiek egiten ditu duen informazioarekin. Eta ez da arraroa, bestalde; izan ere, sugeak... [+]
Eguna mozten hasten den hilabetea, ekaina. Festa aparretan gabiltza baina xorro-xorro, hau esku artean duzunerako dagoeneko hamalau minutu moztu da egun argia. Gu gure eroan, batzuek bere txoroan, ez gara jabetzen baina landareak bai ederki asko! Eguna mozten hasi da eta ez dio... [+]
Aramaioko Beñat Ibarguren Arrizabalaga da Larrinbarri ahabi ekologikoak ekoizteko proiektuaren bultzatzailea, eta 2012tik ari da Anbotopeko bere lursailetan fruitu gorri landareak eredu ekologikoan lantzen. “Lagun batek eta biok sortu genuen proiektua, hasiera batean,... [+]
Kneecap taldea BBK Liven egoteak eztabaida piztu du makrofestibalek protesta politikoaz egiten duten instrumentalizazioaz eta kultura-eredu nagusiaren kontraesanei buruz.
Espainiako Abokatu Kristauen Fundazioak Bilboko artista salatu du arrazoi beragatik, “eskarnio delitua” egin duela argudiatuta. EHZk barkamena eskatu die artistaren emanaldiak mindu dituenei, baina egoera gorrotoa sustatzeko baliatu dutenengandik “urrun”... [+]
220 milioi tona plastiko sortzen dira munduan eta %10a soilik birziklatzen da, zifra hori hamar urtez mantendu da bere horretan. Hainbat talde ekologistek salatu dute egoera uztailaren 3an, plastikozko poltsarik gabeko nazioarteko egunean.