Magoak: ilusio sortzaileak
Magoak artistak dira, edo aktoreak, edo psikologoak edo hirurak aldi berean; pertsona magikoak dira hein batean: ezinezkoa »dirudiena, akaso», harrigarriena errealitate bihurtzeko abilezia dute, eskuekin, aurpegiarekin, hitzekin. Berbekin sorginduta utzi gaituzte, txundituta; harri eta zur geratu baikara telefono bidezko solasaldien ondoren, aurrean ez edukita ere, batek daki nola, hurkoa aho zabalik uzteko modua bilatzen baitute.
Marsel magoak -Aitor Marcilla "azti abitua" kentzen duenean- urteak daramatza ilusioa sortzen: "12 urterekin hasi nintzen; baina saioekin, profesional modura, 15 urterekin. Orain 30 ditut, pentsa". Eta hori nabaritu egiten da: "Telefono bidez magia egin ote daitekeen? Noski! Orain hori azaltzen duen liburu bat dut eskuartean", esan digu. "Edozein gauzarekin egin daiteke magia, baita elementu sinpleenarekin ere", azpimarratu digu.
Edozeinekin ez ezik, edonoiz murgildu gaitezke magiaren munduan. Hala dio behintzat Txispi magoak (Miren Lazkoz). Irakaslea da lanbidez eta magia zaletasun izaki, eskolan ere abilezia berezi hau erabiltzen duela aitortu digu. "Trikimailuak egiten dizkiet ikasleei; ez egunero, batzuetan. Trukuak bakarrik ez, ahotsa modu berezian erabiltzen dut, antzerki pixka bat egin...", kontatu du irriño batekin.
Txan magoak (Xanti Antero) ez du apenas aurkezpenik behar, oholtza gainean aurrena, telebistan gero eta ume eta heldu askoren bihotzean izan den eta dagoen donostiarra da. Interpretazioa maite zuela konturatu zen, artean gaztea zelarik ,eta geroxeago sartu zitzaion magiaren harra: "Interpretazioa betidanik gustatu zait asko. Halako baten ikusi nuen magiak eta interpretazioak bat egiten zutela nirekin eta horrela hasi nintzen".
Are kritikoagoa ageri zaigu Txan magoa, edo kasu honetan Xanti Antero langilea. "Ni bai ni "autonomazo"! Autonomoa naiz orain dela urte mordotik. Magook ez daukagu inolako laguntzarik, negozioa ondo joango balitz ulertuko nuke, baina ikusita nola ibiltzen garen... Penagarria da! Agintariek pentsatzen dute magia umeen kontua dela eta bost axola! Magoak ere langileak gara eta kultura mugitzen dugu, baina halere, oso utzita gaude. Kanpora, Espainia aldera, joatekoa naiz, hemen ez dago lanik-eta", esan digu haserre.
Mago euskaldunek erdaldunek baino lan eskaintza gehiago dutela esan daiteke, kopuruz gutxiago dira, gainera. Euskarazko magia egiten aitzindarietako bat izan zen bere garaian Txan magoa. Hizkuntzaren alorrean dena zegoen asmatzeke: nola esan gazteleraz hain ezagunak diren abracadabra edo varita? "Batzuetan nik asmatzen nuen terminoa eta beste batzuetan, ba... hanka sartzen nuen, askotan saioa bukatzean, norbait hurbiltzen zitzaidan eta esaten zidan: hau horrela ez da esaten, beste erara esaten da", kontatu digu Txanek. Termino jakin batzuk sortzeaz gain, umorea egiteko erdarara jo behar izate horren kontra egin behar izan dute mago euskaldunek.
Gehienek liburuak izan dituzte ikasketa lagun: "Mila liburu baino gehiago ditut etxeko liburutegian; ez dira diruditen bezain hotzak. Izan ere, liburuan teknika agertzen da baina gero zuk hori interpretatu behar duzu; eleberri batean oinarrituta, filma egitea bezala da; askotan testu bera bi zinemagilek hartuta, oso pelikula diferentea ateratzen da, bada magian berdin", arrazoitu du Marselek. Gainerakoan, bideoak, jardunaldiak eta, batez ere, beste mago batzuk izan dituzte hobetzeko tresna. "Nire ustez azken horrek garrantzi handia du: taldean bazaude, ideia berriak sortzen dira, errazagoa da, gehiago motibatzen zara eta guztion artean landu daitezke teknikak", nabarmendu du Marselek.
Eta teknika aipatuta, galdera etorri zaigu burura. Magoen lanbidean zerk du garrantzi gehien trikimailua edo horri dagokion interpretazioa, aurkezpena? "Nik adibidez landuagoa dut showman aldea, gazte-gaztetatik koadrilako bufoia izan naiz, horrek asko izorratu nau ikastolako garaietan, baina gero asko lagundu dit oholtza gainera igotzeko", azaldu digu Txan magoak irribarrea ezpainetan.
Honakoa gaineratu du Marselek: "Teknika inportantea da, azken batean horretan datzalako trukua baina magiaren atzean gauza asko daude, teknika psikologikoak esaterako".
Umeekin, berriz, ez da halakorik gertatzen. Haurrak aurreiritzi gabekoak dira, magian sinesten dute. "Umeei planteamendu magiko bat egitean, 'ba noski, zu magoa zara!' esango dute, baina heldu bati sinestezina egingo zaio, bere eskema guztiak apurtuko dituzu eta orduan txalo bikain bat eskainiko dizu", esplikatu digu Txanek.
Hortaz, uste denaren kontrara, magia helduentzat egina dago. Merkatuak, baina, haurrak ditu oinarri eta mago askok, Txanek berak tarteko, bestelakoa aldarrikatzen dute. "Nik umeei asko zor diet, saioen %80 umeentzat egiten baitut, baina saiatzen ari naiz irudi hori aldatzen; umeentzako magia baztertu gabe, helduei pixka bat gehiago hurbiltzen", azaldu digu. Zeregin hori magoei beraiei dagokie, Txanen iritzian: "Magook eman behar diogu prestigioa magiari; uste dut oso desprestigiatuta dagoela, helduek pentsatzen baitute magia umeen kontua dela, txorakeria dela. Askotan helduren bat etorri zait saioa amaitzean esanez: 'Aizu, niri ez zitzaidan magia gustatzen eta hunkitu egin naiz!'. 'Hori da magia', erantzun diot nik".
Heldu zein ume, denok behar dugu magia, hori esan digu behintzat Txispi magoak: "Mundu honetan bizitzeko, magia ez dut esango, baina ilusioa behar duzu aurrera egiteko eta magia eta ilusioa oso hurbil daude".
Adimen artifizialarekin garatutako tresna bat da IA-Speak. Bi erabilera nagusi izanen ditu: mintzamena itzultzen duen gailu bat eta erabiltzaileen mintzamena aztertzen duen plataforma bat.
Polizia jarduera arrazistak dira araua Bilbon. Manteroei salgaiak konfiskatzen dizkiete, dirua eta objektu pertsonalak kentzen dizkiete, tratu txarrak ematen dizkiete eta mespretxatu egiten dituzte, indarkeriazko murrizketekin, identifikazioekin eta atxiloketekin.
AEBko Zientzia Fundazioaren Antartikako Programak (USAP) jakitera eman duenez, Antartikako ikerketa-baseetan 2022-2024an egin duten galdeketan, parte-hartzaileen % 41k adierazi du sexu-erasoa edo sexu-jazarpena jasan duela.
50 maliar inguru ari dira kalean bizitzen Gasteizen beren asilo eskaeren ebazpenaren zain. Eusko Jaurlaritzak Oñati eta Tolosako harrera zentroetara mugituko ditu Espainiako Gobernuaren pasibotasunaren aurrean, horren eskumena baita eskaerak ebaztea eta ostatu alternatiba... [+]
Fitxa: Musika Hamabostaldia. Victoria Eugenia Zikloa. Mitsuko Uchida (pianoa).
Egitaraua: Beethovenen hiru azken sonatak.
Lekua: Donostiako Victoria Eugenia Antzokia.
Data: abuztuaren 18a.
Mitsuko Uchidak Musika Hamabostaldia bisitatzen duen hirugarren aldia da. Bere estiloak... [+]
Txinako Qinghai enpresak atzera egin eta ez ditu 257 milioi euro inbertituko potasa meategi proiektuan. Finantzaketarik gabe ez ezik, Muga meategia ustiatzeko lizentzia ere ez du proiektuak, 2024ko urrian Nafarroako Justizia Auzitegiak bertan behera utzi... [+]
Ibilaldiaren helburuak dira, alde batetik, Euskal Herrian kausa palestinarra babesteko sarea ikusaraztea eta aktibatzea, eta, bestetik, sionismoarekin kolaboratzen duten enpresa eta erakundeak salatzea, hala nola CAF, Teva, Carrefour, Zara eta Bardeako tiro poligonoa. Euskal... [+]
Bilboko Udaltzaingoak kale saltzaileak Bilboko Gas plazatik kanporatu ditu, bertan bizi baitira kale egoeran Aste Nagusian salmentak handitzeko asmoarekin. Bilboko Konpartsek eraso arrazisten kontrako protokoloa aktibatu, eta elkarretaratzea egin dute.
Hedabideen artean erakunde publikoek urtero publizitatearen bidez banatzen duten diru-zakua milioika eurotan zenbatu daiteke. Baina sistema garden eta justu baten faltan, medio batzuk argi eta garbi irabazten irteten dira banaketa horretan, eta Eusko Jaurlaritzaren... [+]
85 urteko gizonak bere emaztea hil zuen uztailean, eta Poliziaren ikerketaren ondoren behin-behineko espetxealdian zegoen. Orain, Nafarroako Auzitegiko Bigarren Atalak esan du gizonak "ageriko narriadura kognitiboa" daukala eta "zaurgarria" dela.
Gazako palestinarren aurkako genozidioa aurrera doan bitartean, Europak Israelgo armagintza industria hauspotzen jarraitzen du. Elbit Systems Israelgo armagintza enpresa ezagunak joan den astean iragarri zuen Europako herrialde batekin 1.600 milioi euro baino gehiagoko kontratua... [+]
Plantillak astelehenean ekin dio grebari, kaleratzeei ezetz esateko. Espedientearen kontsulta-aldia abuztuan hasi izana salatu du Hego Uribeko LASek, enpresaren asmoa "langileen mobilizazioa eta erantzuna oztopatzea" izan delakoan.
Komunikazio ministro eta gobernuaren bozeramaileak iragarri du neurria. Berehala galdetu diote ea mehatxuren batek bultzatu duen erabakia, eta horri erantzun dio "mehatxua Israelgo eskuin muturretik" datorrela.
Abuztuaren 13an, 54 urteko Nafarroako garraiolari bat hil zen Bartzelonan deskarga lanak egiten zituen bitartean. Hurrengo egunean, Errenteriako Merkaoiartzunen 58 urteko langilea hil zen istripu ez-traumatiko baten ondorioz.