Zumaia gorri, urdin, berde...
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Moila
Ermitaren ondoan, marka zuri-gorriak ikusiko ditugu, Gipuzkoari bira ematen diotenak, eta horiei jarraituko diegu, oraingoz, Algorrira bidean. Bidea estutu egingo da, landaretzak ezkutatuta, harik eta labarraren bizkar gainera irten arte, txabola baten ondoan. Kaxeta horretatik garai batean txapelokerrek kostaldea zaintzen zuten, kontrabandoaren peskizan. Metro gutxi batzuk aurrerago, lurrean, ikurrina bat: Xabier Kalparsoro Anuk gudariaren betiko atsedenlekua. Zenbat eta aurrerago bidean, orduan eta gorriagoak dira lurra eta haitzak.
Marka zuri-gorriek ezkerrera, behera, eraman nahi gaituzte, Algorriko senaiara, baina guk aurrera egingo dugu, labarraren gainean, muturreraino, bista zoragarriak merezi baitu: Algorriko senaia, Deba eta Bizkaia alderako kostaldea, itsaso zabala, Mariantonaitz lurmuturra -eskalada-eskola ondo ezkutatuta duela-, Talaimendi, Itzurungo hondartza, parrokia... Marea behean tokatzeko zortea izan badugu, are politagoa izango da ikuskizuna, marea arteko gune zabala ageriko baitzaigu Deba aldera.
Algorri muturretik bidexka ugari jaisten dira behealdera eta horietako bat hartuko dugu.
Animatuz gero eta mareajea zainduta, paseo polita dago Debaraino, harraldetik -hau da, haitzetatik-: Pikotepe, Palankamugarri, Baratzazarreta, Aitzbeltz, Sakoneta, Mendata, Aitzuri... pasako ditugu. Baina gaurkoan mendialdera egin behar dugu, marka zuri-gorriei jarraituz. Langa iraganda gora egingo dugu eta laster bideak Deba alderako norabidea hartuko du, mendiari buelta emateko asmotan. Bidean gelditu beste aldera eta Algorriko lurmuturrari begiratuta, bere edertasun osoan ageriko zaigu.
Aldapa etzan egingo da, eta Pikote azpiko itsaslabar bertikalak ageriko zaizkigu. Mendi berdea kolpetik moztuta bezala ageri da, labana sartu izan baliote bezala. Eta ez da gutxiagorako: behealdean itsasoak, goialdean haizeak eta euriak, egunen joan etorrian gastatu eta gastatu ari dira etengabe… Nahi izanez gero, ausartenentzat bidexka bat doa itsaslabarraren ertz-ertzetik, Pikote baserri aldera.
Gure bidea behera doa, eta punturik beherenera iritsiko gara, langa batera, eta hortik gora hasiko gara, sakonunean. Tarteka lokaztuta ageriko zaigu bidea, eguraldirik lehorrenean ere ura baitarie inguruko iturriei. Laster errepidera irtengo gara.
Errepidea jarraituta, bidea bi baserriren artean pasatzen da: Andikaraberri eta Andikarazahar -jatorrizko izena "Antequera" dute-, eta Debako lurretan sartuko gara. Urrutian, itsasoarekin kukuka jolasean eta ez ikusteko makurtuta, Pikote baserria. Zenbat olagarro lehortu ote dituzte hor… Laster errepidea porlanezko pista bihurtuko da, eta gero gurdibide; marka zuri-gorriek ez ezik, orain gezi hori batzuek kostaldeko Donejakue bidean gabiltzala adierazten digute.
Gurdibideari jarraituta, gain batera iritsiko gara, Etartera, Andutz mendia aurrez aurre dugula. Egurrezko zutointxo bat dago bidearen eskuinaldean, eta ezkerretik bide bat dator, eta hortik hartu behar dugu, behera, San Martin baserrira.
San Martinen beherako errepide nagusia hartuko dugu -ez hartu Billabier aldera-, baserri batzuen aurretik: Endañeta -harri-jasotzaile ospetsuaren jaiotetxea-, Sarrondo -Goikoa eta Behekoa- eta Iparragirre. Sakonunean, eskuinaldean, Narrondo auzoa, erdia Zumaiakoa, erdia Zestoakoa, guztiena eta inorena ere ez. Ezkerraldean, Amezmendiren atzealdean ezkutatuta, Zumaia sumatzen da, eta laster agerian jarriko zaigu, batez ere zatirik berriena: Aita Mari eta Alai auzategiak, lantegiak, kirol-gunea, Puntanuetako etxeak... Hau ez da postaletakoa, baina Zumaia da; hazten ari da, gainera!
Errepidean behera jarraituko dugu, harik eta Jadarre auzoko etxeetara eta errepide nagusira iritsi arte.
Bedua pasa eta berehala, zubira iritsiko gara. Industrialdean sartuko gara, aurrealdeko mendiaren oinetara. Han, mendi barrenean, eskuinera hartuko dugu, pabiloien atzealdetik, harik eta ezkerraldean gora doan bidexka aurkitu arte. Bide horri jarraitu eta baserri huts batzuetara iritsiko gara: Txantonenea, Kaskante eta Juantonenea, eta errepide asfaltatura ere bai. Artadi auzora iritsi behar dugu, Sanmigelmendiren bizkar gainean. Bidea lehenengo zuhaitz artean doa, eta gero labore-lurren erditik. Eskuinaldean, autopistaren burrunda, eta gainaldean muino biribilak -Azkarategain, Olatxin…-; Oikia, auzo baino gehiago herri izan nahi duena. Autopista aurrera doa, Meaga aldeko tunelean ezkutatzera, suge zaratatsu izutia.
Laster Artadi ageriko zaigu aurrealdean, eta aldapa goratu egingo da. Ezkerraldera, ibai aldera, ikuspegia ireki egingo zaigu: Beduako Ihietak (Usurbiribillaga uharteak) eta lehen ibili dugun errepidea; atzerago, urrunean, ondo begiratuta, bide eta baserri ezagunak: San Martin, Endañeta, Andikarak, San Telmo ermita, Talaimendi, Paola… Ibaiaren ertzean, berriro ere harri gorria agerian, Algorriko berbera, ikusgarri landaretza artean.
Hemen, gogoa izanez gero, Santiago aldera ere egin dezakegu, hango dunek eta hondartzak bisitalditxoa merezi baitute. Baina bestela, Zumaia aldera egingo dugu. Urola zeharkatuko dugu Zubizaharraren gainetik eta Gernika parketik barrena moila aldera egingo dugu, abiapuntu izan dugun Aita Mariren azpialdera. Aurpegira ondo begiratuta, begia kliskatuko dizue, esanaz bezala, halako buelta eman ondoren, ondo merezia daukazuela Erribera kalean hartuko duzuen tragoa. Konbenientzia bada!
Flysch-a historia liburu erraldoia da, liburuan orriak nola, itsaslabarretan ehunka harri-xafla dituena. Kareharriak eta material bigunak erritmikoki tartekatzen dira eta egitura geologiko tipiko hau eratzen dute. Fenomenoa nahikoa arrunta da mundu osoan, baina Zumaiakoak badauka berezitasun nabarmen bat: geruzak zutik egotea, bertikalean. Horregatik etortzen dira hainbeste geologo Zumaiako harraldera, Lurraren iragan urruna ikertzeko leku aproposa delako.
Halaber, bereziki nabarmendu beharra dago Algorriko beste altxorra: iridio-geruza. Izan ere, itsasoaren higadurak bistaratu egin du geruza hori, duela 65 milioi urte lurrean jo zuen meteorito izugarri baten ondorioz sortu omen zena. Badirudi meteorito horren eraginez desagertu zirela dinosauroak.
Jose Maria Zubia Zigaran «Aita Mari», 1809an jaio zen Zumaian eta 1866 hil zen Donostian. Aita bezala, arrantzale hasi zen txikitatik. 1850 inguruan Donostian ezarri zen, txalupa batekin, patroi-lanetan, eta orduan erakutsi zuen zeinen marinel iaio eta trebea zen. Izan ere, orduan arrantzale itsasontzietan ez zegoen gaur bezalako tresneria eta ziurtasunik, eta gizon asko hiltzen zen itota itsasoan... Aita Marik askotan erabili zuen bere trebezia itsaso haserreari bere hatzaparretik arrantzaleak kentzeko. 1866ko urtarrilaren 9an ezin izan zuen, ordea. Elkano 2 izeneko itsasontzia Donostiara sartu nahian eta ezinean zebilen, ekaitza bete-betean zelako; hura ikusita, Aita Marik ez zuen zalantzarik izan: bere ontzia hartu eta laguntzera atera zen. Itsasoak erraldoiaren indarra zuen, ordea, eta denak irentsi zituen, Aita Mari barne.
Zumaiako irudiaren azpian, heriotzaren mendeurrena zela eta, hauxe jartzen du: "Mari! Aita Mari! / Hamaika bizi ostu / zuk itxasoari / itxasoak, baña, / bere amorruetan / zerorri ordaña. / Mari! Gure Mari!"
Askotan bezala, arteaz eztabaida piztu dute lanek, zer den artea eta zer ez. Ikusitakoan, zeuk ere izango duzu zer esana, seguru...
Gizakia kosmosa da. Kosmosa, mundua ez da gizakiarena, askotan hala dela ematen badu ere.
Udako solstizioan, egunez eguzkiak itsutu egiten gaitu duen argiaren indarrarekin, baina gauak ederrak dira, zeruan izar dirdiratsuak kabitu ezinka ikusten ditugunean. San Juan suaren... [+]
"Saharar erradikalizatuek Estatu Islamikoaren burutza hartu dute Sahel-en". Izenburu asaldagarria, berriki argitaratua, baina hasierako asalduratik harago, testuaren irakurketa eta analisi sakonago bat eginda, honako ondorio hauek atera daitezke.
Kezka, ezinegona eta... [+]
Aurrean duzunak min ematen badizu, ez begiratu aurrera. Muturren aurrean duguna saihesteko logikoa dirudi, ezta? Zer ikusiko ote du gutako bakoitzak albo aldera so egiten duenean? Beharbada, miope batek betaurreko bila ikusten duen antzeko zerbait.
Miope bezain itsu,... [+]
Gu gara euskara. Euskara gure baitan bizi da. Guk biziarazten dugu. Euskara bizi dugu eta euskarak bizi gaitu. Guk elikatzen dugu eta gu elikatzen gaitu. Euskara gara. Euskara egiten dugunean euskarak egiten gaitu. Guk dugu, euskarak gaitu.
Euskararik gabe ez gara, eta hori... [+]
Kargua hartu eta urtebetera, Alberto Martínez Eusko Jaurlaritzako Osasun sailburuak lantaldean aldaketa batzuk egin dituela iragarri du, "etorkizuneko osasun sistema publikoaren eraldaketari" ekiteko: besteak beste, Gontzal Tamayo Medel sailburuorde berria... [+]
Zazpigarren urtez, Adunako (Gipuzkoa) Zabala sagardotegian egin dute Ja(ki)tea sarien banaketa, euskal gastronomia tradizionala oinarri duten jatetxeen artekoa. Besteren artean, Getariako Kosta Aroak irabazi du bertako ekoizle onenaren saria, Tafallako Tubalek plater... [+]
Migratzaileak deportatzeko neurriez mintzatzeko, EB Europako Batasuna osatzen duten 27 estatuetako Barne eta Migrazio ministroak bildu dira asteartean, Kopenhagen. Ondorioztatu dute EBko herrialde gehienek babesten dutela etorkinak deportatzeko neurriak gogortzea... [+]
“Badirudi memoria kolektibotik ezabatu nahi dutela hiriak bizi izan duen polizia-indarkeria arrazistaren ekintzarik latzena”, salatu dute. Bestalde, azken boladako diskurtso eta eraso arrazisten gorakadaren aurrean, elkarretaratzea deitu dute Irun eta Donostiako... [+]
Cerdán auziari loturiko Servinabar sozietatearekin eta Antxon Alonsoren beste hemeretzi enpresarekin kontratu publikorik izan ote den jakiteko aztertu ditu EAEko gobernuak azken hamar urteetako esleipenak. Antxon Alonsok Espainiako Senatuko talde politikoen galderak... [+]
Euskal Herrian badugu inurrijale bat, baina ez da Ameriketan aurkitzen den ugaztun hori. Gurean hegazti bat da inurrijale amorratua dena, hainbeste gustatzen zaizkio inurriak ezen Debagoiena eta Debabarrenean inurrijale ere deitzen dioten. Eta hau, okil espezie bat da:... [+]
Madalenetan murgilduta gaudela irakurriko duzue askok artikulu hau, bestela ere pentsatu gure etorkizuneko egunerokoan, jai giro herrikoiak aurrez irudikatzen duen herria baita urte osorako desio dugun herri eredua, deskantsu pixka bat gehiagorekin, noski. Badira urte batzuk... [+]
Hainbat zigilu elkarrizketan jartzea. Horixe izan da Udako Euskal Unibertsitateak (UEU) eta EHKOlektiboak Usurbilen antolatutako jardunaldien abiapuntua. Bertan elkartu dira: EHKO Berme Sistema Parte hartzailea, Ekolurra zigilu ekologiko ofiziala, Idoki Iparraldeko etxe... [+]
Etorri dira herriko jaiak. Gureak sanferminen atarikoak dira, uztailaren abiatzea. Eta aurten berrikuntza bat izan dute. Artisten herria da gurea, eta apain-apain janzten dute jaietarako, baina aurten, ustekabean, herriko kale nagusiko sarrerako sagarrondoak lorez jantzita hartu... [+]
Pandemia garaian erabaki zuten Bea Lopez de Suso Marinak eta Iker Gonzalez Dominguezek landa eremura bizitzera joatea. “Nolabait, orduan berpiztu zen aspalditik landa eremuan proiektu bat sortzeko genuen grina”, azaldu du Lopez de Susok. Kuartangora iritsi zen... [+]