Makina bat kontu

Inoiz baino beharrezkoagoak dira eskuin muturraren gezurrei
aurre egingo dieten hedabide independenteak


Energia sortzeko bide hobeak

Automobilaren motorrak kontsumitzen duen energiaren %70 bero egoeran xahutzen du; baina aurkikuntza zientifiko batek galdutako energiari etekin handiagoa lortzeko bidea zabaldu du. Aurkikuntzaren oinarria beroa elektrizitate bihurtzea da eta horretarako oso nanoeroale finak erabiltzen dira.
Aurkikuntza hau praktikan gauzatzen bada, automobiletako motorren etekina handitzea ezezik, ordenadoreen mikroprozesadoreen hozketa erraztea eta hozkailu isilagoak eta trinkoagoak lortzea eskura egon daitezke.
Azterketa Oregon-eko unibertsitateko Heiner Linke irakasleak eta Australiako ikerketa-kontseiluko Tammy Humphrey ikerlariak burutu dute eta lortutakoa aurrerakuntza handia da oraingo gailu termoelektrikoekin alderatuz.
Gauza jakina da salda beroa katiluan jarriz eta hau metalezko bandejan utzita, salda hoztu ahala bandeja berotzen joango dela; une batean biek tenperatura bera lortuko dute eta denbora gehiago utziz gero, multzoak ingurugiro tenperatura hartuko du. Normalean beroa atmosferan zehar galdu egiten da. Ikerlariek lortu dutena galtzen den beroa kontrolatzea eta elektrizitatea sortzen duten sistemetara zuzentzea da eta horretarako elektroiek ibilbidea gidatzea lortu dute.
Lorpenak eskala txikian izan dira eta orain eskala handiagoetan frogatzea falta da, baina orain arte hori ere ezin zen lortu.


Lurra gero eta distiratsuago

Lurraren gainazalaren dirdira handitu egin da azkeneko hamabost urteotan. Kontutan hartu behar da aurreko hogeita hamar urteetan distira gutxituz joan zela, baina orain handitu izanak garbi adierazten du lurrazalaren tenperatura-hazkundea eta gertatzen ari den berotegi-efektua.
80ko hamarkadaren amaieran argitara emandako txosten baten arabera Lurraren gainazalera ailegatzen ziren izpien kopurua %4-%6 gutxiago zen 1960an baino. Beherakada zela eta, zientzialariek hainbat hipotesi aztertu zituzten, gehienak berotegi-efektuaren sortzaile den karbono dioxidoarekin loturik. Bitartean, Zuricheko Teknologiaren Institutu Federaleko ikerlari den Martin Wild-ek zuzendutako ekipoak lurrazaleko datuak bildu eta aztertu zituen. Horrela, konturatu ziren iragan hamarkadan Lurraren distira %4 handitu zela.
Nahiz eta eguzki izpi batzuk ez diren lurrazalera ailegatzen lainoen eraginez, eguzkietako beroa ailegatzen da eta beraz, lurrazaleko beroari atmosferan metatutako beroa gehitu behar zaio.
Ikerketak aurrera darrai, baina berotegi efektuaren susmorik txarrenak baieztatzen ari dira uste baino azkarrago.
Oraingoz, hipotesi nagusia da elur kantitateak udako tenperaturak baino eragin handiagoa duela, baina ikerketek aurrera egin behar dute hori baieztatu ahal izateko. Hori horrela bada, prezipitazio-kantitatean zerk eragiten duen da aztertu beharreko hurrengo galdera.


Azkenak
Mingain urdina

Odolustea uztailaren 10ean hasi zen. Hamar buru hil zaizkigu harrezkero: hazarkume bat, ahari bat eta zortzi ardi. Odol analisiek baieztatu dute mingain urdinaren gaitzaren ondoriozko heriotzak izan direla denak ere.


2025-09-01 | Jakoba Errekondo
Pagatza, bizitza, sutza

Ez naiz aparretsia, orraztearen aparretsia, ezta gutxiagorik ere. Baina ikasturte berriari ekiteko, zer den ez den, lakarra zuzen-zuzen ederki asko eginda nator zuregana.


2025-09-01 | Garazi Zabaleta
Gidari artzain eskola
Artzainen hurrengo belaunaldiaren bila

Historikoki, artzaintzari eta abeltzaintzari guztiz lotuta egon den bailara da Erronkaribarrekoa, baina azken hamarkadetan nabarmen eraldatu da eta turismoa bihurtu da jarduera nagusia. “Ekonomia horrela aldatu da, eta hamarkadaz hamarkada ardi, behi eta behor kopurua... [+]


2025-09-01 | Irati Diez Virto
Satitsua
Burmuina txikituta bizirauten duen ñimiñoa

Bizitza azkar pasatzen dela entzun eta esaten dugu maiz. Hala ere, gizakiok urte dezenteko bizi-itxaropena daukagu. Hainbat urte izan ohi ditugu ongi garatu, bizi eta ugaltzeko. Badira, ordea, hori guztia denbora askoz ere laburragoan egin behar duten gu bezalako ugaztunak:... [+]


2025-08-30 | Patxi Aznar
Beste urrats oker bat

Duela gutxi, Netanyahuren gobernuak, AEBen baimenarekin, legez kanpoko jarduerarekin jarraitzea erabaki du Gazan, eta zerrenda osoaren kontrola hartzea. Historia pixka bat egingo dut ez zaidalako zuzena iruditzen komunikabide edo kazetari batzuek Gazan gertatzen ari dena 2023ko... [+]


2025-08-29 | Egiari Zor
Elkarbizitza demokratikoak begirunea eta neurritasun instituzionala eskatzen ditu

Abuztu honetan polemika berri bat piztu digute, beste behin, belarrondokoa ematea baino larriagoa izan dena. Azken hamabost urte baino gehiagoan, Glen Cree ekimenetik hasi, Estatu bortxaren biktimei aitortza legala emateko mekanismoen sorreratik segitu eta herri honetan ireki... [+]


Caparrosoko Valle de Odieta makroetxaldea epaituko dute lurrak nitratoz kutsatu dituelakoan

Irailaren 2an izango da epaiketa Iruñeko Zigor Arloko 2. epaitegian, ustez 2021ean makroetxaldeak haren inguruko lurrak minden hondakinekin kutsatzeagatik. Sasoi hartan Valle de Odieta makroetxaldeko administrazio kontseiluan ari ziren bost pertsona epaituko dituzte.


Maila altua

Fitxa: Musika Hamabostaldia. Gewandhausorchester Leipzig.
Zuzendaria: Andris Nelsons.
Bakarlaria: Isabelle Faust (biolina).
Egitaraua: Pärt, Dvorak eta Sibeliusen lanak.
Lekua: Kursaal Auditorioa.
Data: abuztuaren... [+]


Eskoletako euskalduntzea “arriskuan” ikusita, Aiaraldeko dozena bat ikastetxek konpromisoen dekalogoa adostu dute

Gordin esan dute Aiaraldeko ikastetxeok: euskalduntzea “arriskuan dago” eta ikastetxeek, bakarrik, ezin diote aurre egin “egoera larriari”. Autokritika egin, eta hamar konpromiso hartu dituzte, hezkuntza komunitateek praktikara eramatekoak. Era berean,... [+]


Atlantikoko korronte baten kolapsoa adituek uste baino gertagarriagoa da

Ikerketa batek ondorioztatu du adituek uste baino AMOC korrontearen kolapsoa egoteko aukera handiagoak daudela. Korrontean aldaketa handiek eta azkenengo kolapso batek euri tropikaletan eraldaketa handiak eragingo lituzke, Europan negu oso hotzak eta uda lehorrak izango... [+]


Gutxienez 23 hildako izan dira Errusiak Kieven egin duen aire erasoan

600 misil eta dronetik gora bota ditu Errusiak Ukrainako hiriburuaren aurka. Gerra hasi zenetik egindako aire eraso handienetakoa da. Zelenskik nazioarteari eskatu dio erantzun dezala, Putin Trumpekin bildu eta bi aste eskasera.


2025-08-29 | Joan Mari Beloki
Trump bake bila?

Abuztuaren 15ean Vladimir Putin eta Donald Trump Alaskan bildu ziren. Ofizialki, Ukrainako gerrari amaiera emateko bidean beste urratsen bat emateko. Baina Gazan milaka pertsona hiltzeko gupidarik ez duen politikariak serio esan al dezake penagarria eta tristea dela Ukrainan... [+]


Poligono eolikoak: oportunismo gutxiago eta plangintza demokratiko gehiago

Duela egun gutxi 6.000 alegazio baino gehiago aurkeztu dira Azantzan eta Sarbilen poligono eoliko berri bat eraikitzeko proiektuaren aurka. Antzeko beste proiektu batzuetan bezala, herritar eta talde antolatuen ahaleginari, antolaketari eta lanari esker egin da alegazioendako... [+]


Nafarroako informazioaren arloko profesionalek Gazako kazetarien sarraskia salatu dute

Informazioaren arloko dozenaka profesional bildu dira ostegun arratsaldean Iruñeko Gazteluko Plazan, Gazan kazetari lanetan ari direnen aurka Israelgo armada egiten ari den sarraskia salatzeko.


Eguneraketa berriak daude