Euskal Herriak betidanik izan du mendiarekiko atxikimendu berezia. Maitasun eta erakarpen sentimendua. Euskal Herriaren historia liburu orotan daude jasota euskaldunek mendian eta mendiei egindako argazkiak. Antzinako zaletasun horrek bilakaera bat izan du, mendian ibili ez ezik, gaur egun, kirola ere egiten baita horren aitzakian. Mendi lasterketak egiten dira, oinez nahiz bizikletaz, baita zaldiz ere. Eskaladak ere eman du berea eta horren harira, makina bat mendi-inguru eskalatzaileentzat egokitu da.

Baina antzinako mendizaletasunari ondoen eusten dion jarduera Mendi Martxen inguruan sorturikoa da. Hango eta hemengo elkarteek mendi ibilbideak antolatzen dituzte, tontorrak igo eta paraje berriak bisitatu nahi dituztenentzat. Eraldatze prozesu horretan etorri dira egungo Iraupen Luzeko Mendi Ibilaldiak. 8tik gora ordu, 40tik gora kilometro eta 1.800etik gora metro desnibel. Mendizaletasunari egindako erronka bat da, ezbairik gabe, egunetik egunera zale gehiago erakartzen dituena.

Euskal Mendi Federazioak kudeatzen ditu elkarte asko eta horien bitartez egutegi zabala du mendi ibilaldien inguruan. Aurtengo ibilaldi batzuk igaro dira dagoeneko, baina aurrera begira egutegian badira beste hainbat aukera. Horien datak eta lekuak www.mendikoweb.com-en kontsulta daitezke.


Euskal Mendi Federazioak arautzen ditu herriko elkarteek antolatzen dituzten mendi zeharkaldiak eta horren harira, 17 artikuluko araudi bat egin du. Federazioak lagundurik herriko elkarteek antolatzen dituzten mendi-martxa guztietan ematen dituzte gomendioak antolatzaileek.

Zortzi ordutik gorako mendi zeharkaldiak egin nahi dituenak prestaketa fisiko egokia behar du izan. Horretarako, korrika eta bizikletan ibiltzea oso da gomendagarria, birikak eta bihotza lantzen direlako. Horrez gain baina, ezinbestekoa da mendian esperientzia izatea. Material askotarikoa aurkituko du gaur egun mendizaleak. Ez da erraza izaten, ordea, ordu askoko ibilaldi baterako egokiena aukeratzea. Zapatila arinak baino egokiago izaten da mendiko botak erabiltzea, zola hobeto atxikitzen zaiolako lurrari. Arropa erosoa eta malgua janztea komeni da gainera. Elikadura zaintzea ere garrantzitsua da, karbohidrato askoko jakiak jan eta egarria izan aurretik edatea, besteak beste.


Euskal Mendi Federazioak barne hartzen dituen elkarteek makina bat mendi ibilaldi antolatzen dute urtean zehar. Horien guztien artean 1987tik Manuel Iradier Elkarteak bi urtero antolatzen duen «Hiru Handiak» da ospetsuena. Euskal Herriko hiru tontor nagusiak (Anboto, Gorbea, Aizkorri) lotzen dituen oinezko mendi-ibilbide honen ezaugarriak hainbat dira: tradizioa, erakargarritasuna eta zailtasuna, besteak beste.

Hiru Handiak tradizio luzeko mendi-ibilaldia da. Kantaurialdeko eta Mediterraneoko urak banatzen dituzten mendiak elkartzen ditu eta Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako lurrak zeharkatzen ditu, ekialdean hasi eta mendebaldean amaituta. Orain dela urte asko euskal mendizaleek banaka nahiz taldeka ekin zioten Euskal Herriko hiru gailur gorenak oinez lotzeari. Hamar urtez, 1987tik 1996ra urtero egin zen, eta hortik aurrera bi urtean behin. Horrez gain, 2000. urtean mendi lasterketa ere jarri zen martxan, jendearen eskaera handiari erantzuteko asmoz.

100 kilometroko ibilbidea da eta gutxi gorabehera 9.800 metroko desnibela du. Zailtasuna beraz, agerikoa da. Mendi pikoak igotzeak ez ezik, tarteko paisaia ederretako malda eta jaitsierek ere nekagarri egiten baitute txangoa. Horregatik, Euskal Mendi Federazioak beti ohartarazten ditu parte-hartzaileak, ongi prestaturik egon ezean atsegin eguna infernu bilaka baitaiteke. Ildo horretan, galarazita dago 18 urtetik beherako gazteek parte hartzea.

Erakargarritasuna ere berezkoa du martxa honek, Euskal Herriko hiru gailur nagusiak lotzen dituelarik, mendiaren gogorra eta ederra uztartzen baititu. Askotariko basoak, pasabide arrokatsuak, belardi zabalak eta ertz zorrotzak igaroko ditu oinezkoak.