Martxoko hostoak
Hitzaldiak
"Hitzaldietan kontu gutxi argitzen duk liburuetan argitzen ez denik!", entzun diot Cesare Pavese adiskide zaharrari. "Hitzaldi bat idazteko orduan, entzule izango direnen aurpegiak ez ikustea duk okerrena!", esaka ari zait Italo Calvino bere ohiko kortesiarekin.
Bi abisu horiek, ordea, esperantza baten kontrapuntua dute: ematen dituzun hitzaldietan beti egon ohi da hizketa-gaiaz zuk baino gehiago dakien bat, eta Mogelen harako hura aitortzera behartzen zaituena: "Ikaratuko ditut neure opizijokuak, esan daijuedanian topau dodala baserritar abarkadun bat, neuk baino anatomija geijago dakijana".
Bide alternatiboak
Iragan mende hasieran, eta ez da adibide bat besterik, Txomin Agirrek Euskalerria aldizkarian argitaratu zuen Kresala; RIEVen, berriz, Garoa. Aldizkako formatuan, beraz. Horrek izan al zuen eraginik idazkuntzan, kapituluen osaketan, istorioetan ageri diren deskribapen, garapen eta interesguneetan? Eta hori baino inportanteagoa agian, idazleak seguru asko argitaratzen hasi aurretik idatzita izango zuen-eta liburu osoa: irakurleek nola jaso zuten obra? Nola egoten ziren hurrengo alearen zain? Zenbateko tarteak zeuden irakurketa batetik bestera, nola gogoratzen zuten bi edo hiru hilabete lehenago irakurritakoa?
Halaber, aztertzeko dago gerra ondoko kazetaritzaren eta literaturaren arteko harremana, eta, batez ere, batak eta besteak zer nolako elkarren arteko loturak izan zituzten gaiari eta hizkerari dagokionez. Idazleak ziren hartan jardun zuten gehienak, ez kazetariak. Horrek zer ikusi du garai hartako emaitza kulturalekin eta ondoren etorri zen kazetaritzarekin?
Jauzitxoa egin gaurko garaietara, eta hor ikusten ari gara hainbat idazle eta kazetari -edo biak batera direnak- egunero-egunero blog izeneko plazetan iritziak eta iruzkinak argitaratzen, hausnarketa literarioak egiten, dietario literarioei forma ematen. Azken bolada honetako eztabaida literario bizienak, 'Literatura eta ideologia' izenekoak, Gaztelumendiren plazan ikusi du argia, ez aldizkari konbentzionalen batean.
Baina gure literaturaren historiek apenas hitz egiten dute horrelako kontuez, liburua da beti hausnarketen materia, ez beste formatuak. Baina nago gurea bezalako hizkuntzen literaturak ezin dituela literatura hegemonikoen tresna eta metodologia berak erabili. Nago morrontza kulturalak halako zirrikitu xumeetatik hasita egiten duela bidea gure barne-muinetako mentalitatean.
Itxaropena
Usteltzen dugu, usteltzen gaitu
"Arrosaren letretan dago arrosa, Nilo hitzean kabitzen da Nilo osoa".
Izena duen oro da eta izenak dioen hori da errealitatea. Babari angula deituagatik, baba jango duzu. Ederki, baina babari angula deitzen saiatzen gara. Ezin dugu honetaz edo hartaz jardun, hitz eta gai tabuak dauzkagu. Segun eta norentzat, ez dago hilketarik, edo ez dago torturarik, edo ez dago estortsiorik, edo ez dago komunitate nazionalik... Hemengo hedabide abertzaleetan ohikoa da Espainiako gorabeherez destaina edo ironia edo burla halako batez hitz egitea, baina ez da gauza bera aplikatzen bertako gauzez hitz egiterakoan. Errealitatea izendatu gabe geratzen da. Baditugu eufemismoak ere, zerbaiten izaera mozorrotzen duten hitzak. ETAri erakundea deitzen zaio, jeltzaleentzat alderdi hitzaren deklinabideak singularra soilik onartzen du, Euskal Herria izendatzeko interes politiko adina hitz eta espresio erabiltzen dira… Baditugu disfemismoak ere, pertsonak, gauzak edo gertakariak izendatzeko modu gaitzesleak. Hainbatek el paisito deitzen dio Euskal Herriari.
Freudek esaten zuen hitzei garrantzirik ez ematetik hasten dela gertakizun injustuei ere garrantzirik ez ematea.
Hizkerak horixe du besteak beste: usteltzen badugu, usteltzen gaitu, hizkuntza ez baita errealitatea interpretatzen laguntzen duen tresna edo bitartekari bat: hizkuntza errealitatearen parte bat da. Errealitateak, ulertua eta jasoa izan dadin, hizkuntzazko izaera bat du.
Esan eta egin: horra errealitatea. Esaten duenak, egin ere egiten du. Hitzaren ahalmen artistiko zein terapeutikoak azpimarratu izan ditugu literatura eder baten izenean. Baina hitza bada krimenaren estolderietan sartzeko giltza ere. Hitza gaiztoa da, hitzak baliatzen ditugu hurkoa zapaltzeko, hitzaren bidez zuritzen ditugu gerrak eta bidegabekeriak oro. Hitza baliatu zuen Hitlerrek, hitza baliatzen du indarkeriak, hitza botere tradizionalak, hitz gaiztoen bidez eragindako basakerien kronika da, neurri handi batean, historia.
Platon adiskidearena
"Nire ideologia adiskidea dut -edo nire soldata, nire familia, nire erosotasun soziala, nire irakurleak, politikoki zuzena, ortodoxia...-, baina adiskideago egia".
Ez al zaituzte oraindik psikiatrarenera eraman?
Zaldiaren hortzak
Aukera guztiak
Sufrimendua
Ohartarazi du ChatGPT lanketa emozional “sakonak” egiteko erabiltzea “arriskutsua” izan daitekeela ez duelako erabiltzailearen testuingurua ezagutzen eta “gehiago biktimizatu” dezakeelako.
Zer: Orquesta de la Comunitat Valenciana.
Zuzendaria: Mark Elder. Donostiako Orfeoia.
Zuzendaria: José Antonio Sáinz Alfaro.
Bakarlariak: Federica Lombardi (sopranoa), Paula Murrihy (mezzoa), Xabier Anduaga (tenorea), Will... [+]
Abuztuaren 29ko gaueko egitaraua bertan behera utzi dute, iazko jaietan gau horretan izan baitziren indarkeria kasuak: sumisio kimiko bidezko sexu erasoak eta borrokak "nabarmen" areagotu zirela azaldu du Amets Jauregizar herriko alkateak. Abuztuaren 28tik 31ra bitarte... [+]
Erabilera bakarreko plastikoen ekoizpenari eta erabilerari jarri nahi dizkiete mugak bereziki. Plastikoaren ekoizpena bikoiztu dute mende hasieratik, eta igoera horren arrazoia erabilera bakarreko plastikoak dira nagusiki.
Von der Leyenek eta Trumpek akordioa lortu eta astebetera egin du mehatxua AEBetako presidenteak, Europako herrialdeek hitzartutakoa beteko ez dutela kezkatuta. Europako produktuei %15eko muga zergak ipintzeaz gain, Europako Batasunak AEBetan 600.000 milioi euro gehiago... [+]
Suhiltzaileek kontrolpean dute Ibarbeibar ibarreko sutea, Eneritz, Muruzabal, Añorbe eta Obanos herrietan egondakoak hain zuzen ere. Nafarroako Gobernuak behin-behineko debekua ezarri dio nekazaritzan sua erabiltzen duen edo sor dezakeen makineriari.
The Lancet aldizkariak argitaratutako ikerketa batek eman du datua eta ohartarazi du plastikoaren ekoizpenak osasunean eragina duela bere ekoizpen prozesu osoan eta gazte zein helduei eragiten diela. Gehitu du 1950tik 200 aldiz biderkatu dela plastikoen ekoizpena.
Brasilgo Auzitegi Gorenak eman du sententziaren berri, Bolsonaro oraindik Luiz Inazio da Silva Lula Brasilgo egungo presidentea pozoitu eta Alexandre de Moraes epailea hil nahi izateagatik epaitzen ari diren bitartean. Sare sozialik erabili ezin zuenean,... [+]
Bilboko Konpartsen Federazioak 2025eko Aste Nagusirako prestatu duen egitaraua aurkeztu du Arriaga Plazan. Federazioak, konpartsek eta Jai Batzorde Mistoak 600 jarduera baino gehiago prestatu dituzte, "gustu guztientzako ekintzez betetako Aste Nagusiaz gozatzeko".
Hiroshima eta Nagasakiko masakre nuklearren 80. urtemuga heldu zaigu, eta inoiz baino eskasagoak dira itxaropentsu izateko inputak. Hala ere, No More Hibakusha! aldarrikatzen jarraitu beharko dugu... ordukoei ez ezik geure buruari zor diogulako.
Israelgo lehen ministroa Segurtasun Kabinetearekin biltzekoa zen asteartean, "Gaza osorik okupatzeko planaz" eztabaidatzeko eta hori aurrera eramateko; baina atzeratu egin dute bilera. Israelgo armadaren buru Eyal Zamirrek, aldiz, Gazan diharduten lurreko soldaduei... [+]
Zer: Orquestra de la Comunitat Valenciana
Zuzendaria: Mark Elder
Bakarlaria: Nelson Goerner (pianoa)
Egitaraua: Txaikovsky eta Xostakovitxen lanak
Lekua: Kursaal Auditorioa, Donostia.
Data: abuztuaren 3a.
-------------------------
Orquestra de la Comunitat Valenciana... [+]
Pablo Gonzalez Polonian atxilotu zuten 2022an espioitza leporatuta. 2024ko abuztuan aske utzi zuten baina ez zuten bere prozesua itxi. Orain, prozesua berriz ireki eta epaileek 2025eko udazkenean epaitu nahi dute Gonzalez.
Bigarren aldiz da El Salvadorko presidente Bukele, konstituzioak legegintzaldi bat baino gehiagoz presidente izatea debekatzen badu ere. Orain, konstituzioa aldatu eta nahi beste aldiz hautatu dezakete presidentea.
Gasteizen igandean eginiko agerraldian, Txosnak. Gureak, denonak dinamikako kideek gaitzetsi dute txosnak ez direla enpresen gisara tratatu behar: "Gure ospakizunak edukiz hustu nahi dituztenen kontra, konpromisoaren, aniztasunaren eta autogestioaren alde egiten... [+]