Etorkizuna laranja da
aurre egingo dieten hedabide independenteak
1969ko uztailaren 20an, Armstrong eta Aldrin astronautek Ilargiko "Baretasunaren Itsasoan" lurrartu zuten. Handik 35 urte eta erdira, iragan hilean, 2005eko urtarrilaren 14an, Saturnoren Titan ilargian lurrartu zuen Huygens Moduloak »bidenabar, Saturnok 18 ilargi ditu ziur, gehi beste 15 zeharo ez baietsiak». Zalantzarik gabe: bi zedarri historiko gizateriaren kondairan. Eta bidezkoa ere munduan barrena hedatu den esaldia: «The future's orange».
Cap Canaveral-en abiatu zen balentria 1997ko urriaren 15ean. Cassini Zundari itsatsita, zazpi urte luzez 3.500 milioi kilometro egin ondoren, 319 kiloko Huygens behatokia Titango azalean pausatu zen poliki-poliki. Hortik aurrera hiper-robotak igorriko zituen seinaleek 69 minutu beharko zuten guganaino iristeko -1.242 milioi kilometro egiteko, segundoan 300.000 kilometro ziztuan-.
Arrakasta gaitza. Dudarik gabe.
Bost estatu indartsuren arteko lankidetzari esker lortua; proiektuan eskuz esku ari izan baitira Frantzia, Italia, Alemania, Britainia Nagusia eta Estatu Batuak.
Eta jakintsuen iraunkortasunari esker ez gutxiago. Daniel Gautier frantses astronomoak 1982an proposatu zuen Titanera zunda bat bidaltzea.
Europar Zientziaren arrakasta izan da, azkenik: E.S.A.ko Zuzendari Orokorrari Jean Jacques Dourdain deritzo; eta bidalitako seinaleen bilketa eta ikerketa Darmstad-en burutzen ari da, Alemanian. Moduloak, erortzean puskatu ez denez, lau ordu eta erdiz bidali ditu seinaleak.
Titanen ez da giro. Tenperatura -179 grado Ckoa da (Antartidan erregistratu den hotzena -90 delarik); eta, batera, 1.600 km/orduko haize ikaragarriak daude.
Iristerakoan bidali dituen argazki txundigarriek ez dute zalantzarako zirrikiturik utzi. Titanen metanozko itsasoak daude; eta itsaso horretara doazen ibai-harroak guztiz garbi agertu dira.
Planeta beti ezkutatzen zuen laino trinkoa metanozkoa da, osagai karboniko batzuekin nahasia. Eguratsa nitrogenozkoa da, oro har (%94). Eta laranja kolorea izoztutako partikulek eransten bide diote.
Bistan da: Titanen ez dago bizirik.
Alferrikako bidaia garestia, beraz? Ezta inondik ere. Stanley Miller-ek 1953an frogatu zuenez, egurats mota horretan tximistak gertatuz gero, biziaren oinarrian dauden molekula bereziak sortzen dira .
Aste hauetan burutuko diren datu-ikerketaren ondorioz jakingo dugu Titan-en sortuak direnez. Baiezkoan, eta tenperatura egokietan, bizia automatikoki sor daitekeela pentsatzeko arrazoi sendoak egongo dira.
Gure Eguzki-Sisteman nekez aurki daiteke horrelakorik. Etsi egin behar. Baina beste izar-sistemetan zer?
Gaur arte 134 exo-planeta aurkitu dira. Eta lehenengoa 1995ean Geneva-ko Mayor eta Queloz astronomilariek.
Hots, gure Galaxian bakarrik 300.000 milioi izar daude; eta «aldameneko» Andromedan 400.000 milioi izar. Eta Kosmoan milaka milioi galaxia daude.
Unibertsoan bakarrik gaudela, eta eboluzioaren gailurra gu garela pentsatzea, antropozentrismo merke eta iñoxoa iruditzen zait. Arazoa besterik da. Mundu horiek guztiak irits ezinak dira guztiz.
Barka bekit zifra batzuk ematea.
Mayor eta Queloz-ek aurkitutako exo-planeta, 51 Pegasi multzoan dago. Gure Galaxian, bai; baina 50 urte-argira. Alegia, 500 bilioi (b, bai) kilometrora.
Cassini Zundak 7 urte behar izan ditu 3.500 milioi kilometro egiteko. Alegia, urtean 500 milioi kilometro egin ditu.
Egin dezagun zatiketa. Cassini Zundak milioi bat urte beharko luke 51 Pegasiko exo-planetara joateko.
«Etorkizuna laranja da», «Espazioaren konkistan lehenengo urratsa egin dugu», eta abar, eta abar.
Egia? Bai, baina ez. Ez gaitezen kaikuak izan!
Kanaria uharteetako kostaldera iritsi nahian ari ziren, baina Mauritanian urperatu zen ontzia. Desagerturik jarraitzen dute 100 pertsonak baino gehiagok.
“Emakume zientzialarien argitan” solasaldi-zikloaren helburua emakume zientzialarien ibilbidea ezagutaraztea da, baita ikertzen duten arloari buruz daukaten ikuspegia gizarteratzea ere, kultura zientifikoa hedatzeko eta eztabaida kritikoa sustatzeko. Elhuyarrek eta... [+]
Elkarretaratzea eta asanblada antolatu dituzte azken berriak zeintzuk diren jakinarazteko. Horrez gain, irailaren 9an Baionako auzitegi aitzinean mobilizatuko dira, Marieneko lurraren defentsan aritutako hiru ekintzaile auzipetuko dituztelako.
Irailean aurkeztu zuen enpresak Caparrosoko makroetxaldea handitzeko eskaera, eta ingurumen baimena argitaratu du gobernuak astelehenean. Asteartean hasi da makroetxaldearen aurkako epaiketa lurrak nitratoz kutsatu dituela leporatuta, eta akusazio partikularra osatzen duten... [+]
Maiatzean 145.142 sinadura aurkeztu zituen Euskal Herriko Pentsiodunen Mugimenduak Gasteizko Legebiltzarrean, pentsioak gutxieneko soldatarekin parekatzeko proposamen baten alde. Pentsioak jasotzen dituzten pertsonentzako babesa “dagoeneko sisteman txertatuta”... [+]
Irailaren 2an hasi da epaiketa Iruñeko Zigor Arloko 2. epaitegian, ustez 2021ean makroetxaldeak haren inguruko lurrak minden hondakinekin kutsatzeagatik. Sasoi hartan Valle de Odieta makroetxaldeko administrazio kontseiluan ari ziren bost pertsona epaituko dituzte. ARGIA... [+]
Urtebetean %0,8 handituta (165 milioi euro gehiago), Espainiako zentral nuklearrak itxi eta hondakin erradioaktiboa tratatzeko aurrekontua 20.367 milioi eurokoa da jada, Enresa enpresa publikoak emandako datuen arabera. Diru-partidaren zatirik handiena (17.520,5 milioi euro)... [+]
Lanbidean urteak daramatzagun basozainok, gogoan ditugu 1989. urtean Euskal Herria bortizki kolpatu zuten mendiko sute handiak. Urtarriletik luze zetorren lehorte latza udazkenean lehertu zen haize bortitzen bultzadaz. Dozenaka sutek beltzez jantzi zuten lurraldea, bereziki... [+]
6,0 graduko lurrikara bat eta hainbat erreplika izan dira igandetik astelehenerako gauean. Kalte oso larriak eragin ditu herrialdearen ekialdean. Ehunka etxe suntsitu ditu dardarak.
Irailaren 1ean hasi dute ikasturtea Ipar Euskal Herrian, euskarazko eskaintzari dagokionez, hainbat berrikuntzarekin. Esaterako, Sohüta eta Luhusoko haur eskola publiko banak euskarazko murgiltze eredua eskainiko dute, eta Hazparneko Armand-David laborantza lizeoak euskaraz... [+]
Hamar egun baino gutxiagoan, parlamentuko kideek euren buruari esleitutako pribilegio ganoragabeen aurkako ikasle-protestak, polizia-indarrek manifestari bat hil eta gero, benetako matxinada bilakatu dira.
Maximo historiko berri bat ezarri du Donostiako etxebizitzaren prezioak: 5.869 euro metro koadroko, batez beste. Hori da Higiezinen Jabetzako Artekarien Gipuzkoako Elkargo Ofizialak aurkeztu berri duen txosteneko ondorioetako bat; txostenak 2025eko bigarren hiruhilekoko... [+]
Nafarroako Gobernuak eskaera egin duten familiei iradoki die "datorren ikasturteari begira" abiatu dezaketela tramitazioa.