Bizkaia Irratia, izen horrekin behintzat, 1990ean hasi zen emititzen, baina beren historia askoz lehenago abiatu zen. Hamazazpi urte lehenago, gutxienez. 1973ko urrian, Bilboko Herri Irratia Zuentzat euskeraz dakizuenontzat saioa ematen hasi zen; Bizkaian urte askoan euskaraz ematen zen lehen irratsaioa zen, Herri Irratian bertan egindako minutu gutxiko tartetxo batzuk albora utzita. Ordubeteko saio hura Ima Gallastegik eta gerora Bizkaia Irratiko lehen zuzendaria izango zen Juan Mari Iraolagoitiak aurkezten zuten.

Apurka-apurka, euskara gero eta leku gehiago hartuz joan zen Herri Irratian. Apal, nolanahi ere. 70eko hamarkada hartan, euskarak hiruzpalau ordu bereganatzen zituen egunero. Han zebiltzan Pedro Mari Goikoetxea, gaur egun ETBko kiroletako burua dena, Adolfo Arejita euskaltzaina, Juan Mari Iraolagoitia bera edo Angel Mari Unzueta, egun Bizkaiko Elizbarrutiko bikario diharduena. Eliza aipatzea ez da kasualitatea: Bilboko Gotzaitegia da Herri Irratiaren nahiz Bizkaia Irratiaren ugazaba, eta haren ekimenez hasi ziren euskarazko lehen emanaldiak.

Bizkaia Irratiko zuzendariorde Kepa Uriartek gogoratzen duenez, 70eko hamarkadaren azken urteetan Irratibide elkartea sortu zen elizbarrutiaren baitan. Helburua oso-osorik euskaraz emango zuen irratia sortzea zen, eta hori 1990ean lortu zuten. Lehenago, hala ere, »80ko hamarkadaren hasieran» Bilboko Herri Irratiak euskarazko programazioa zabaltzeko aukera eduki zuen, Eusko Jaurlaritzak emandako laguntzak zirela bitarte: eguneko zazpi ordu.

Esan bezala, 1990ean gauzatu zen egun osoko programazioa euskaraz egiteko asmoa. Orduantxe jaio zen Bizkaia Irratia, zegoeneko Herri Irratia "amarengandik" bereizita, baina ordura arteko langile berberekin. Eta irrati munduan bere lekutxoa bilatzeari ekin zion.


Bizkaia Irratiaren nortasun ikurrik handiena, beharbada, programazio osoa bizkaieraz izatea da. Euskalkia erabiltzea oso modu naturalean etorri zaie, eta ez dute inongo eztabaidarik egin hala erabakitzeko. "1973an euskaraz hasi zirenak ere bizkaieraz hasi ziren »gogoratu du iaztik Bizkaia Irratiko zuzendaria den Dorleta Alberdik», oso berezkoa zeukaten eta". Berezkotasun hartaz gain, beste kontu bik sendotu zuten euskalkiarenganako joera: batetik, euskara batuak ez zeukan gaur daukan indarra; bestetik, elizak tokian tokiko hizkeren alde egin ohi du, eta hala izan zen kasu hartan ere. Geroztik, inork ez du ezbaian jarri bizkaieraz aritu beharra. "Bertokoa delako, jendea hurreratzeko modurik egokiena dela uste dugulako eta galzorian ez egoteko erabiltzen dugu", dio Alberdik.

Euskalkian jarduteak ezartzen duen mugarik handiena langileak topatzeko zailtasuna da. Bizkaia Irratiak bizkaieraz alfabetatutako kazetariak eskatzen ditu »idatzizko ariketa eta guzti eginarazten zaie», eta horrek asko murrizten ditu aukerak. Izan ere, denak dira Labayru Ikastegitik igarotakoak, huraxe da-eta gaur egun bizkaieraz alfabetatzeko modu bakarra.

Bestela ere, Bizkaia Irratiaren eta Labayruren arteko harremana sendoa da. Ikastegiak ikastaroak ematen dizkie irratiko kazetariei, eta irratian ikastegiak kaleratutako estilo liburuak erabiltzen dituzte lanerako. Dorleta Alberdiren iritziz, hainbestetan aipatzen den euskalkien arautze falta gaindituta dago bizkaieraren kasuan: "Labayruk estilo liburua atera duenetik »bigarrena kaleratu dute dagoeneko» ezin esan bizkaiera araututa ez dagoenik. Gu haien lanean oinarritzen gara hizkuntza formala erabili behar dugunerako. Albistegietan, berbarako".


Gaur egun, hamazortzi lagun dabiltza Bizkaia Irratian beharrean. Lan-talde gaztea da oro har, 25-35 urte bitartekoa, baina dagoeneko urte batzuk egin dituena bertan. Horiekin batera, hasiera-hasieratik (1990etik) dauden "historikoak": Dorleta Alberdi, Kepa Uriarte, Mikel Astelarra, Javi Onaindia, Libe Agirre, Miren Ezkurra… gehien-gehienak lehenago Bilbo Herri Irratian ibilitakoak. "Kolaboratzaileak ere badauzkagu »nabaritu du Alberdik» eta gero eta gehiago gainera. Eurei esker programa asko egin ahal izaten dugu. Tertuliak, esaterako". Pilota partidak emateko Kepa Arroitajauregiren laguntza daukate, eta nazioarteko politikaren analisirako, Gabirel Ezkurdiarena. Guzti-guztiek bizkaieraz egiten dute.


Bizkaia Irratiak 29.000 entzule inguru dauzka, 2000. urtean egindako inkestaren arabera. Dorleta Alberdik adierazi digunez, "ez diogu batere kasurik egiten CIESi (Ikerketa eta Lan Soziologikoen Zentroa), beraren neurketak ez direlako eraginkorrak guretzat. Herri batzuk aukeratzen dituzte eta horien artean Sestao, Barakaldo eta Portugalete egon daitezke. Bizkaieraz egiten den eremuetakoak ere suertatzen dira, baina ez denez galdetzen nor den euskalduna eta nor ez…". Hala, irratiak azterketa egitea eskatu zion EHUri orain lau urte, eta horren arabera jakin ahal izan zuten entzule kopurua. Orain, beste neurketa bat egitekotan dabiltza.

Bizkaia Irratia Bizkaia osoan, Araba iparraldean eta Gipuzkoa mendebaldean entzun daiteke, baina entzule gehien Bizkaiko eremu euskaldunenetan dago. Bilbotik ekialderantz, beraz, eta zenbat eta ekialderago, gehiago. Gipuzkoa mendebaldean ere bada Bizkaia Irratia entzuten duenik, Arrasate edo Eibar inguruetatik zuzeneko saioetan parte hartzeko egiten diren deiek agerian uzten dutenez.


Irailean hainbat aldaketa ezarri zituzten programazioan. "Lehendik ipinitako zutabeetan sakontzen jarraitzen dugu »dio Dorleta Alberdik», hau da, Bizkaiko berriak ematen punta-puntakoak izatea". Hala, herrialdera gehiago hurbiltzeko ahaleginetan dabiltza. Askok Bizkaia Irratia izena idi-probekin eta herri txikietako kontuekin lotzen badute ere, sarritan bestela izaten da, Dorleta Alberdik eta Kepa Uriartek autokritika doinuz onartzen dutenez. "Ni herririk herri ibiltzen naiz astegoienetan, azoketan eta abar »azaldu digu Uriartek», eta jendea hurreratzen zait apur bat hiritartu garela esateko. Beharbada adarra jo guran dabiltza, baina…". Esaterako, urte luzez, ez da herri kirolari buruzko saiorik izan Bizkaia Irratian, eta orain dabiltza berreskuratzeko asmotan. "Gure helburua ahalik eta irratirik osoena egitea da, irrati-zerbitzua eskaintzea" dio Uriartek, "eta alde horretatik gure edukiak beste edozein irratirekin konparatzeko modukoak dira. Hori bai, Bizkaia osora hurreratzeko ahalegin berezia egiten dugu, gure bitartekoak zeintzuk diren kontuan hartuta. Beti daukagu gogoan Bizkaia Irratia izan behar garela eta ez Bilbo Irratia".