Iñaki Galdos bigarren agintaldia betetzen ari da Gipuzkoako EAko lehendakari gisa. Kargu honetaz hitz egin digu abiapuntuan: «Gustura nago, eta ez dira politikan aritzeko garairik errazenak. Aldi berean, azken urtetan bereziki, gure alderdiaren barne egoera ez da egokiena ere politika egiteko. Edonola ere, EA alderdia Gipuzkoan egiten ari den lana baikorra da guztiz. Politika egiteko modu bat erakusten ari gara Gipuzkoan, baita bertako erakundeak -Batzar Nagusiak, Foru Aldundia eta hainbat udal garrantzitsu- kudeatzeko gaitasuna erakutsi ere».

EAko sektore ofizialaren eta Gipuzkoako ildo kritikoaren arteko tirabiren gainean luzaz aritu gara Galdosekin. Berak ez ditu tirabirak ezkutatzen, baina ez omen dira horren sakonak ere. Hala ere, alderdiaren Berme Batzordeak Jose Emilio Agote -Donostiako EAko lehendakaria- barne karguak eta kargu publikoak -urtebeterako- betetzeko gaitasunik gabe utzi izana «prozesu politiko»tzat jo du gure solaskideak: «Erabakia penaz hartu nuen. Jose Emilio Agoteri nire elkartasuna tinko adierazi diot behin eta berriro, eta halaxe egin nahi dut orain ere».

Gure arteko diferentziak -beste alderditan ez bezala; alderdi sozialista dut gogoan uneon- kanporatzen direnak baino txikiagoak dira. Gure artean ez dago ezberdintasun ideologikorik. Jarrera ezberdinak daude, bi esparrutan bereziki, ezberdintasunetako bat jarrera historiko batetik dator. Batzuk, ziklo politiko honetan, EAJrekin ardatz estrategiko komunean bat egiten dugu. Beste ezberdintasuna 1999tik dator. Harrezkero EAren egituraketan eta estatuetan emandako aldaketak ez dira mesedegarriak izan alderdiarentzat. Gure ildokoen ustez, aldaketa horiek izugarrizko kaltea egin diote EAri. Aldaketa horiek ez dute bat egiten bere sorrerako espirituarekin. Guk aldaketa horiek ez ditugu begi onez ikusi.

Adibidez, hauteskundeetarako hautagaiak aukeratzeko sistema, Lurraldeko Batzorde Eragileetan idazkariak aukeratzeko modua, eta abar. Jakina, guk onartzen ditugu aldaketak gehiengoak onartu zituela eta errespetatu egiten ditugu. Baina alderdiarentzat ez dira mesedegarriak. Guk beste moduko funtzionamendua nahi dugu.

EA proiektu propioa lantzen ari da. Hauteskundeetarako EAJ-EA koalizioa erantzukizunez hartutako erabakia da, eta horregatik ez diogu geure proiektuari uko egiten. Ni koalizioaren defendatzaile sutsua naiz, oso garbi daukat behar hori une historiko honetan. Hala ere, noizean behin, EA zergatik sortu zen gogoratu behar da, baita egun non gauden ere. Esate baterako: azaroaren 14an Batasunak aurkeztu zuen proposamena objektiboki aztertzen baduzu, ukaezina da ezker abertzale ofiziala EAren jarreretara hurbildu dela. EAJren jarreraz gauza bertsua esan daiteke halaber. Jarrera aldaketa horiek EAren lanari esker etorri dira neurri handian, EAren garaipena da.

Bi gauza: batetik, euskal gizartea behin-behineko egoeran dago gaur egun. Egoeraren birmoldatzea eta mapa politikoaren berrosatze definitiboa -inoiz izango bada behintzat- Euskal Herrian bizi dugun gatazka egoera gainditu eta normalizazio politikora iristen garenean etorriko da. Une historiko honetan ez dago datu objektiborik behin betiko mapa politikoa osatzeko. Horregatik, gutako batzuek EAJrekin koalizioan joan beharra aldarrikatzen dugu. Baina horrek ez du esan nahi etorkizunean beste planteamendu batzuk egingo ez ditugunik.

Bestetik: gizarte bakoitza mundu bat da. Euskal Herrian, eskuina/ezkerra eskema -beste leku batzuetan funtzionatzen duena- beste logika batzuen arabera garatu beharko dugu etorkizun hurbilean. Amerikako Estatu Batuetan, adibidez, logika ez da ezkerra/eskuina, baizik eta eskuina eta eskuin muturrekoaren artekoa. Brasilen, berriz, azken dialektika ezkerraren eta ezkerragoaren artekoa da. Euskal Herrian abertzaletasun ezberdinak tarteko izaki, bada, are konplexuagoa da, mapa politikoa beste era batez egituratzen ari da. Euskal Herrian, ezker/eskuina eskema aipatzea, bere horretan, beste xehetasunik gabe, mimetismo hutsa eta faltsua egitea da. Hemen beste logika politikoak daude, uneon horregatik ez daude baldintza objektiboak behin betiko mapa politikoa osatzeko. Egoera hori etortzen denean, agian, esparru politikoaren osatze berria gauzatu ahal izango da.

Eszenatoki berriaren atarian gaude edo egon gaitezke, baina ez Batasunak ekarpen hori egin duelako, Batasunak proposamen hori egiteko bere burua behartua ikusi duelako baizik. Ukaezina da. Eusko Jaurlaritza, hiruko gobernuaren bidez, ahalegin izugarria egiten ari da herri hau dagoen egoeratik ateratzeko. Estatutu Berrirako Proposamena da, oraingoz, herri hau eszenatoki berrian sartzea ahalbidetu dezakeen proposamen zehatz bakarra. Proposamen hori da gizartean eztabaidatzen ari dena nagusiki, Batasunari gustatu edo ez. Beraz, Batasuna jabetu bada hori dela proposamen funtsezkoena eta bere jendea aldaketa sakona eskatzen ari dela, bada, pozten naiz.

Baldin eta ezker abertzale ofiziala ziklo berrian sartu bada -sinetsi nahi nuke horrela dela- gure burua prestatu behar dugu etor daitezkeen toxikazio kanpainetarako. Hau da, gauza arraroak gertatuko dira. Definitu gabeko egoeran gaude, Batasunaren ekarpenaren ondoren ez da ETAren komunikatu zehatzik izan. Eibarko PSE-EEko zinegotziaren eta PSNko Juan Jose Lizarberen aurkako «erasoak» ez dakigu gezurrezko bonbak edo amarruak izan diren. Horrelako egoeratan -balorazioa egiteko orduan eta gauzak argitu arte behintzat- alderdi guztiok tentu handiz ibili behar dugu. Hala eta guztiz ere, Batasunaren ekarpena zintzoa bada, bere burua prestatu behar du erantzun zuzenak eta zehatzak emateko. Bestela, lortu duen sinesgarritasun edo zilegitasun apur hori berehala galduko du.

Nik begi onez ikusten ditut gatazkari irtenbideak emateko ekimen guztiak, Elkarri-rena, kasu. Ekimen hau ere errespetatzen dut. Nazio Eztabaidagunean egin diren hainbat gogoetarekin kritikoa naiz, ordea. Kritikoa naiz -Batasunaren ekarpenean izan diren gogoeta batzuekin kritikoa naizen bezala- diagnosia ez delako zuzena. Eztabaidaguneak herri honek duela 25 urte abertzaletasun historikoak -edota demokratikoak- hartu zuen erabakia deslegitimatu nahi duelako. Helburu nagusia hori den neurrian nekez egin dezakegu aurrera diagnosi komun baten bila. Eztabaidagunearen diagnosian ezker abertzale ofizialak azaldu ohi duen obsesio bera ageri da. Guk, aitzitik, erabaki hura zuzena izan zela uste dugu. Jaurlaritzaren Estatutu Berrirako Proposamena bide eta norabide horretan heldu da, urrats berriak emateko eratu da. Gainera, alderdi bakoitzak bere proposamena auzkezteko aukera izan du. Eusko Legebiltzarra da foro egokiena eta baliotsuena -nahiz onartzen dudan Nafarroa eta Iparraldea oraingoz ez daudela barne- urrats berriak emateko. Nazio Eztabaidagunea foro alternatibo bezala agertu da, Eusko Legebiltzarra deslegitimatu nahian. Foro hauek horrela kokatzen diren neurrian ezin ditut begi onez ikusi.

Ez, noski. ETArengandik desmarkatzeko ausardia falta dutelako, biolentziatik alde egiteko erabateko urratsa eman ez dutelako. Ezker abertzale ofizialak gaineratiko alderdiak eta gizartea orobat konbentzitu nahi baditu duela 25 urte herri honek -edo EAEk, kasurako- hartu zuen bidea okerra dela, Batasuna oker dago, berriz ere tronpatu egingo da. Ezker abertzalea urratsak ematen ari da, ados, baina gizartearen errealitatea zein den jabetu behar da behingoz. Hau da, gizartea anitza dela, gatazka ez dela Euskal Herria eta estatuen arteko gatazka soila. Alderdi abertzaleen arteko indar metaketak eta tirabirak ikusi behar ditu. Gipuzkoako soziologia zein den ezagututa, hiri nagusi eta herri nagusietako alkatetzak noren esku dauden jabetuko ote da behingoz? Errealismo dosi bat behar du ezker abertzaleak, politikan mailaz mailako bidea urratu behar dela ikasi behar du, errealitatea onartu behar du eta ez lainotan ibili. Ari da jaisten lurrera, Bergarako Adierazpenetik urratsak ematen hasi zen, baina, bien bitartean, egoera honetara iristeko zenbat urrats alfer eta zenbat sufrimendu bizi behar izan ditugun ikusteak pena izugarria ematen dit.

Ni koalizioaren aldekoa naiz, baina ez edozein preziotan. EAren gehiengo zabalak EAJrekiko koalizioa onartzen du, ardatz estrategiko horren alde gaude, baina ez edozein preziotan. Nik neuk ez nuke 1994an EAJrekin izan genuen koalizioa onartuko. EAJk har dezakeen bideari begira gaude. Nik nire ideologia daukat, eta ez da EAJrena. Baina, uneon, herri honen etorkizun hurbilean, EAJren proiektuak eta nireak bat egiten dute. Baldintza objektiboak ematen dira koalizioan aurrera egiteko.

Bai. Europako hainbat alderditan dauden eztabaidak ikusi besterik ez dago. Frantziako alderdi sozialista edo Kataluniako Convergencia alderdien barnean, adibidez. Nahiz paradoxikoak izan daitezkeen, gure ezezko eta EAJko -balizko- baiezko botoak ez dira elkarrengandik urrun izango. EAJ eta EAren Itunaren diagnosiak ez dira oso ezberdinak izango. Diagnosiak bertsuak izanda ere, batzuk Ituna onartuko dute eta besteok ez. Gure ezezkoa ondo arrazoituta dago eta EAJk onartuko balu, guk bezala, itunari hainbat gabezia leporatuko lizkioke. Botoa ezberdina izanda ere, inportantea Itunaren muina zein den azaltzea da. Iritzia eta jarrera orokorrak antzekoak izango dira.

Ez da erraza ezer igartzea. Edonola ere ezker abertzale ofizialak, Batasunak, erantzukizun historikoa dauka une honetan. Nahiz eta proposamenaren muinarekin bat ez egin edota diferentziak izan, ezker abertzaleak bere esku dauka gizarte eta herri honek bere iritzia ematea. Niri herri kontsultan proposamenari ezezkoa ematea zilegia iruditzen zait, baina herri kontsulta galaraztea oso gogorra irudituko litzaidake. Batasunaren esku dago kontsulta bideratzea.