Emakumea eta prekarietatea eskutik doaz


2004ko abenduaren 12an

Espainiako Estatistika Institutuak (INE) egin eta hiru hilero argitaratzen duen Biztanleria Aktiboaren Inkestaren arabera, urte honen hirugarren hiruhilekoaren datu ofizialak -hau da, urteko azken datu ofizialak- aipatutako egoeraren adierazle dira. BAIk argi azaltzen du emakumeek lan-merkaturatzeko gogoa dutela, emakume langabetuak eta landunak batzen dituen jarduera-tasak inoizko mailarik altuena lortu baitu (%44,66). Denek ez dute enplegurik aurkitzen; ondorioz, emakumeen langabezia-tasa (%14,38) gizonezkoen tasatik (%7,87) urruti samar dago, nahiz eta langabezia askoz gehiago jaitsi den emakumeen artean (57.100), gizonen artean baino (4.200).

Aurrera egin baino lehen, datuak dagokien neurrian aztertzeko, azpimarratzekoa da Euskal Herri mailako Estatistikako Institutu Nazional euskaldunik ez izateak gure herrialdearen benetako datuak behar bezalako aldikotasunaz ikertzeko aukera kentzen digula. Kasu honetan, beste hainbestetan bezala, Espainiako INEren datu ofizialetara jo behar izan dugu ezinbestean; horrek Euskal Herrian bizi dugun egoera sozio-ekonomikoaren benetako irudia desitxuratzen du. Gehienetan bezala, Ipar Euskal Herriko errealitatea ilunpean geratzen da, ez dugulako bertako egoerari buruzko datu ofizialik.

Gizonezkoen eta emakumezkoen langabezia orekatzen ari da, ez, ordea, okupazioa

Urte honen hirugarren hiruhilabetekoak Hego Euskal Herriko langabetu kopuruaren jaitsiera ekarri du, BAIren datuen arabera. Horrela, 103.000 pertsona langabetu zenbatu ziren orotara, hau da, lau lurraldeen populazio aktiboaren %8,15. Okupatutako populazioak ere 9.700 pertsonako hazkundea izan du urteko bigarren seihilekoari dagokionez, guztira 1.029.300 pertsona bilduz. Esan beharra dago hirugarren hiruhilekoko langabeziaren jaitsierak emakumeen kopuruetan eragin duela batez ere, 6.600 langabetu gutxiago eraginez.

Ondorioz, emakumeen eta gizonen arteko langabeziaren banaketa orekatu egin da joan den hirugarren hiruhilekoan eta emakumeen %49,80 eta gizonen %50,20 gainditu ditu. Okupazioaren arloan, aldiz, ez dago aipatutako orekarik. Pertsona landunen gehiengoa gizonezkoek osatzen dute (%59,20), emakumeen kopuruarekin alderatuz (%40,80). Generoak bereizketak ezartzen ditu populazio aktiboaren gaineko langabezia-tasan, emakumeen kaltean betiere. Horrela, Nafarroan emakumeen langabezia-tasa %6,55koa da, gizonezkoen %3,11koaren aldean. Araban, emakumeen tasa %10,16koa da eta gizonena %5,92koa. Gipuzkoan, emakumeen langabeziaren ehunekoa 8,52koa da eta gizonena %5,70ekoa. Azkenik, Bizkaiko emakumeen langabezia-tasa %12,03koa da eta gizonezkoena %10,17koa.

Aldi baterako lan prekarioa

Joan den hirugarren hiruhilekoan emakumeen langabezia-tasa jaitsi eta lan-merkatuaren bilakaera positiboa izan bada ere, sindikatu guztien iritziz, sortzen ari den enplegua aldi baterakoa eta prekarioa da, bereziki larria dena emakume eta gazteen kasuan, behin-behinekotasuna nabarmen areagotu baita. LAB sindikatu abertzalearen arabera, Hego Euskal Herrian sinatutako kontratuen %92,3 aldi baterakoak ziren (%93 emakumeen artean eta %95,1 gazteen artean). ELAk, bestalde, urteko lehen seihilekoari dagokion koiuntura txostenean adierazi duenez, behin-behinekotasun indize altuak %0,2ko gorakada izan du tarte horretan; gainera, hirugarren hiruhilekoko bilakaera antzekoa izan da, ikusi dugun bezala. Ebentualtasunak eragin apalagoa du gizonezkoen artean (%24,9), emakumeen artean %35,5ekoa delako.

Berdintasunik ez etxeko zereginen banaketan

Argazkia osatzeko, emakumeek pairatzen duten soldata-bereizkeriari buruzko datuez gain (ezkerreko orrialdeko koadroan zehaztuak), ezin ahantz genezake emakumeek familiaren baitan bikotekide edo bizikideen partetik bizi duten bereizkeria. Denon begi bistan da etxeko arduren banaketa ez dela ez bidezkoa, ez parekatua emakume eta gizonezkoen artean. Era berean, egungo osasun eta gizarte zerbitzu publikoen gutxiegitasunak ezin batera dezaketen lanaldi bikoitza izatera behartzen ditu emakumeak.

Emakumeen Munduko Martxa 2005, berdintasunaren alde
Mugimendu feministak, zenbait emakume talde eta mundu osoko sindikatuak, baita Euskal Herrikoak ere, dagoeneko 2005erako Munduko Martxa prestatzen ari dira. Berriz ere, berdintasuna eta justizia izango dira martxaren aldarri nagusiak. Euskal sindikatuei dagokienez, gehiengo sindikalak osatutako plataformak -ELA, LAB, ESK, STEE EILAS eta EHNE- emakume langileen eskubide guztiak bermatu eta kontuan hartzeko lan- eta gizarte-esparrua lortzeko bidearen negoziazio kolektiboaren aldeko apustua egin du.

Horrela, sindikatuek lan-merkaturatzeko baldintzen parekotasuna eskatzen dute, edozein kategoria eta lanbidetara jotzeko berdintasunarekin batera. Enplegu iraunkorra sortu eta mantentzeko enplegu-planak aldarrikatzen dituzte ere, emakumeentzako lanaldi osoak eta kalitatezko lanpostuak, modu horretara behin-behineko kontratazioa, malgutasuna, azpikontratazioa, soldata-eskala bikoitzak eta kontratazio eza erauzteko. 35 orduko lanaldi murrizketa ezinbesteko baldintzatzat jotzen dute, aberastasunen eta lan guztien bidezko banaketa, zainketa zein enplegu lanei dagokiena. Era berean, lan- eta gizarte-eredu justu eta solidarioa ezartzea exijitzen dute.

Pareko soldatak izatea, "femenino" izendatutako kategoriak desagertzea eta lanpostuak genero ikuspegitik baloratzea plataformaren eskakizun dira ere. Emakume nekazarien enpleguak eta ustiapen txikiak defendituko dituzten nekazaritza ereduak erreklamatzen dituzte. Horrela, emakumeek lan- eta gizarte-esparru guztietan presente izan, parte hartu eta erabakiak hartzeko eskubidea izatea aldarrikatzen dute; emakumeek egindako soldatarik gabeko zainketa lanak baloratzea eta gizon-emakumeen erantzukizun partekatua bermatzeko neurriak ezartzea.

Sindikatuek administrazio publikoen erantzukizuna exijitzen dute ere, behingoz ezar dezaten pertsona orok asistentzia izateko duen eskubide unibertsala, etxeko asistentziarako aukera unibertsala, 0-3 urte bitarteko haur-eskolen sare publikoa, baita baliabide horietarako beharrezkoak diren egoera guztietarako egoitzak. Enpresei lanaldien murrizketa eta adin txikikoak edo etorkizuneko estaldura sozialen galerak eragingo ez dituzten pertsona dependenteak zaintzeko lan-utzialdiak gauzatzeko tresna guztiak ezartzea eskatzen zaie.

Sindikatuek ez dute sistema fiskala ahantzi, bakarka eratutako aberastasunen osotasuna baloratuko duen sistema eskatzen dutelako, emakumeek arlo pribatuan egindako zainketa lana (gizarte-lana) eta lan formalaren errenta kontuan izango dituena. Azkenik, euskal sindikatuek administrazio publiko, enpresa eta sindikatuen inplikazioa exijitzen dute, emakumeen aurkako bereizkeria edo edozein ekintza iraingarri erauzteko beharrezkoak diren bermeak ezar daitezen, arreta berezia eskainiz sexu jazarpenei eta lan- eta gizarte-esparruan gerta litekeen beste edozein genero-indarkeria motari.

Soldata bereizkeria izugarria
Hego Euskal Herriko soldatapeko gizonen urteko soldata gordina, batez beste, emakume langileena baino %36 handiagoa da. INEk 2002ko datuekin berriki argitaratutako Soldata-Egituren gaineko azken Inkestak hala azaltzen du. Ikerketa horri esker, LAB sindikatuak Hego Euskal Herriko emakume langileek pairatzen duten lan-bereizkeriari buruzko txosten zabala egin du.

Ikerketa horren arabera, Nafarroako gizonen urteko soldata gordinaren batezbestekoa emakumeena baino %38,9 handiagoa da. Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan ere, gizonezkoek emakumeek baino %35,3 soldata handiagoa dute batez beste. Sindikatu abertzalearen iritziz, asko eta era askotarikoak dira emakumeen bereizkeria eta soldata mailak baldintzatzen dituzten faktoreak. XXI. mende hasieran sortutako enpleguaren gehiengoa, emakumeak bezala lan-merkatu ofizialetik at egondako okupazio ez kualifikatuetan eta gizarte taldeetan bildu zen. Testuinguru honetan, emakumeen laneratzea oso baldintza prekarioetan gauzatu zen, aldi baterako edo lanaldi erdirako kontratuen bidez, sektore feminizatuetan eta gaizki ordaindutako okupazioetan. Neurri batean, horrek emakumeen batezbesteko soldata gizonezkoena baino txikiagoa izatea azalduko luke. Gainera, bada patronalak aplikatzen duen beste soldata-bereizketa mota bat, inolako jarduera-sektore, kategoria profesional, kontratu-eredu edo lanaldi iraupenen erabateko mendekotasunik ez duena.

Bereizketa hori sektore guztietan ageri da, mailarik larriena zerbitzuenean lortzen badu ere: batez beste, gizonezkoen soldata gordina emakumeena baino %41,2 handiagoa da. Beste sektoreetan, aldea txikiagoa den arren, larritasunak bere horretan dirau. Esaterako, Nafarroan, Industrian lan egiten duen gizon baten soldata sektore bereko emakume batena baino %31,8 handiagoa da; Eraikuntzan, gizonezkoen soldata %33,1 handiagoa da. Euskal Autonomia Erkidegoan, Eraikuntzan lan egiten duten gizonek emakumeek baino %26,7 gehiago kobratzen dute, eta Industrian, %25,9 gehiago.

Soldatak kontratu-motaren arabera aztertuz gero, aldea izugarria da eta aldi baterako enpleguen soldatak oso txikiak dira (II Taula). Horri emakumeen ebentualtasun-tasa gizonezkoena baino altuagoa dela erantsi behar zaio. Sindikatu abertzalearen arabera, aldiz, aldagai erabakitzailea lanaldi-mota da. Parterik txarrena emakumeei dagokie, 2002an lanaldi erdiko soldatapeko populazioaren %80 baitziren. Eurek egiten dutenez etxeko zereginen %75,2 (EUSTATeko 2003ko datuen arabera), lanaldi laburreko enplegu prekarioak onartu behar izaten dituzte ezinbestean. Era berean, kontratu-motak aztertzeko orduan, kontuan izan behar da aldi baterako kontratupeko pertsonek lan-kontratu finkodunek baino gutxiago kobratzen dutela. Azkenik, esan beharra dago prekarietate eta bereizkeria egoerok arazo erantsia sortzen dutela, izan ere, kotizazio sozial txikiagoei lotzen zaizkielako; ondorioz, eragin zuzen eta kaltegarria dute etorkizuneko prestazioetan (pentsioak, langabezia, eta abar).


Azkenak
Intsusaren bigarrena

Joan urteko udaberrian idatzi nuen intsusari eskainitako aurreneko artikulua eta orduan iragarri nuen bezala, testu sorta baten aurrenekoa izan zen. Sendabelar honen emana eta jakintza agortzen ez den iturriaren parekoa dela nioen eta uste dut udaberriro artikulu bat idazteko... [+]


Arrain-zoparako, besterik ezean, itsasoko igela

Amonak sarritan aipatu zidan badela arrain bat, garai batean kostaldeko herrietako sukalde askotan ohikoa zena. Arrain-zopa egiteko bereziki ezaguna omen zen, oso zaporetsua baita labean erreta jateko ere. Beti platerean oroitzen dut, eta beraz, orain gutxira arte oharkabeko... [+]


2024-04-22 | Jakoba Errekondo
Lurra elikatu, guk jan

Lurrari begira jartzea zaila da. Kosta egiten da. Landareekin lan egiten duenak maiz haiek bakarrik ikusten ditu. Etekina, uzta, ekoizpena, mozkina, errebenioa, emana, azken zurienean “porru-hazia” bezalako hitzak dira nagusi lur-langileen hizkuntzan.


2024-04-22 | Garazi Zabaleta
Txaramela
Pasta ekologikoa, ortuko barazki eta espezieekin egina

Duela hamabi urte pasatxo ezagutu zuten elkar Izaskun Urbaneta Ocejok eta Ainara Baguer Gonzalezek, ingurumen hezkuntzako programa batean lanean ari zirela. Garaian, lurretik hurbilago egoteko gogoa zuten biek, teoriatik praktikara pasa eta proiektu bat martxan jartzekoa... [+]


'Cristóbal Balenciaga' telesaila
"Nabaritu dadila euskaldun batzuok euskaldun baten istorioa kontatu dugula"

Cristóbal Balenciaga diseinatzailearen biografia kutsuko fikziozko telesaila egin du Moriarti hirukoteak, Disney+ plataformarentzat. Estreinakoa dute formatu horretan. Aitor Arregi eta Jon Garañorekin egin du hitzordua ARGIAk, Jose Mari Goenaga kanpoan baitzen,... [+]


Eguneraketa berriak daude