Bolibarren hasiko dugu Ziortzako (Markina-Xemeingo auzoa) kolegiatara bidea: Gernikaldetik etorrita eskuinaldean topatuko dugu bidegurutzea. Autoz pare bat kilometro pasatxo dago Zenarruzako Andra Maria elizaren ondoko aparkalekura; guk, ordea, oinez ekingo diogu bideari eta Zenarruzako kolegiata eraiki zuteneko harrizko bidea egingo dugu, aldapan gora. PR-BI-140 izeneko bidea da, gurutzez markaturiko bidea, eta tarteka arbola artetik doana. Harrizko bide hau X. mendekoa ei da, Ziortzako Kolegiata fundatu zutenekoa, baina 1982. urtera arte ezkutuan egon zena.


Berehala helduko gara Zenarruzako kolegiatara. Sarrera harrizko erdi puntuko arku batek egingo digu eta, bertara sartzeko baimena, berriz, arkuaren gainaldean dagoen arranoak emango. Kondairak dioenaren arabera, Ziortzako Andra Mari elizak artzapezpikurik ez zuen, abade batek gobernatu zuen.

Han eraikitzeko arrazoia ere legendak jasotzen du. Itxura denez, 968. urteko Asuntzio egunez, Garaiko »Gerrikaizko barrutian dagoen auzunea» Santa Luzia ermitan meza entzuten ari zirela, arrano batek hilerriko burezur bat atzaparretan hartu eta sastraka inguru batean laga zuen erortzen. Kaskezurra jausi zen leku horretan eraiki zuten kolegiata eta kondaira horren testigu da kolegiatako arku gaineko armarria.

Gerora, 1380. urtearen bueltan, Kalahorrako artzapezpiku Gonzalo de Menak berritu zuen kolegiata eta 1851.ean parrokia bihurtu zuten.

Erabat berritua dago gaur egun Ziortza; izan ere, 1954ko urriaren 15ean suteak hondatu egin zuen eta ospitale zaharra, abadearen etxe berria eta klaustroaren alboko etxeak suntsituta geratu ziren.

Elizpea garbitu berri dagoen harrizkoa da, oso handia. Elizarako ate ondoan harrizko hilobia dago alde batera, eta bestera, berriz, klaustrorako sarrera. Eraikin guztien erdi-erdian patioa dago eta oraindik ere sua hartu zuten eraikinaren aztarna legez, eraikin berriaren ondoko horma ikusten da.

Ziortzako kolegiataren arkutik sartu gara bertara, atera, berriz, plazaren beste aldetik egin dugu. Baina, jakina, behin han egonda eliza barrura ere sartu gara. Meza igandez 12:30ean izaten da. Bestela ere aukera dago aurrez joateko, 10:30etik aurrera tenplua zabalik baitago. Uda honetan askok ekin diote bideari bertatik pasatuta. Izan ere, Iparraldeko Done Jakue bidean dago Ziortzako kolegiata eta bertako fraideek aterperik eskaini ez arren, asko dira bertara hurbildu eta aterpea eskatu dietenak. Aurrera begirako kontua litzateke, Ziortzan, Done Jakue bidean dagoela jakinda, erromesentzako behar moduko aterpea sortzea.

Ingurua, udazkenean behinik behin, kolore gorriz jantzita dago; gorri, laranja eta horia dira nagusi Ziortzak atzeko aldean duen arboladian. Bertara iritsi aurretik ikusi dugu baso koloreanitz hori eta gertutik ere ikusgarria da. Bidea ez galtzeko ere balio izan digu. Esaterako, bidean aurrera eginda, ibarraren beste aldera pasatu beharra dugunean, albora eta atzera tarteka begiratu eta hantxe ikusiko ditugu zuhaitz hori-laranja-gorriak. Udazken kolore biziak.


Handik aurrera ere, zati batean Done Jakue bidea egiten jarraituko dugu. Gerrikaitz auzorantz jo behar dugu. 4 kilometrora, Gontzugaraiganera iritsiko gara (220 metro). Handik errepidera atera beharko dugu, Done Jakue bidea alde batera lagata. Gure bidea, kondairari jarraitu eta Gerrikaizko Santa Luzia ermitarantz doa. Ordu erdi bateko bidea dago, errepideko seinaleak dioenez. Asfalto berri-berriko bidea da, aldapatsua hasieran, laua geroago. Gerrikaitz auzoan dago Santa Luzia ermita. Baserri bati lotua, bera da auzoko 1 zenbakia.

Hurrengo geldialdia, Aresti dorretxearen aurrealdetik ateratzen den bidetik aurrera eginda topatuko dugu: Madalena baseliza. Hori baino lehen, ordea, gaur egun ehiztarien elkartea den sasoi bateko ikastolaren egoitza aurretik pasatuko gara: "Bizkayaren auzo ikastola" dio kartelak.

Handik ezkerretara dagoen bidea hartuko dugu gure hurrengo helmugaraino. Bertatik ikusten den Madalena ermitara joko dugu. Zelai eder bat dauka aurrealdean eta auzotarrek, jaia egiten denerako, taberna izateko egitura jarrita laga dute ermitaren aurrealdean.

Inguruan, arbola artean, zaldiak daude Madalenaren zain. Leku polita, benetan, Madalena egunean erromeria egiteko.


Ziortzako Andra Mari elizan hasi eta Santa Luzia eta Madalena ermitak zeharkatu ditugu. Bada, honekero, bueltan Bolibarrerako bideari ekiteko garaia. Hori izango da gure hurrengo geldialdi turistikoa.

Zeinka auzora jaitsiko gara lehenengo. Hantxe ikusiko dugun bidegurutzean Bolibar aldera hartuko dugu. 25 minutuko bidea dela adierazten du bide-seinaleak. Aukeran Munitibar »ordubete eta 5 minutu» edo Markinara »ordubete eta 25 minutu» joan daiteke, handik bertatik. Zeinka baserri auzoa da; "izenik ez daukan auzoa" bota zigun hango baserritar batek, baina, segituan eraman zigun kartela eskegita duen baserri horma ikustera. "Zeinka, hori da izena" esan zigun artzain txakurra ondoan zuela.

Handik Bolibarrerako bidea ere adierazita dago; zelai artetik jaisten den bidea da eta Bolibarreraino eramango gaitu.

Bolibar txikia bai, baina historia handiko lekua da.


Oraindik orain Markina-Xemeingo auzo legez jasota dago administrazioari dagokionez, baina aurten egin dute, bigarrenez, bereizteko erreferenduma. Maiatzaren 30ean egin zen erreferenduma. Berriz ere, baietzak irabazi du (%96 alde). Markina-Xemeingo udalerria ere ados dago banaketarekin eta bolibartarrek desio dutena da. Sasoi batean independenteak izan ziren eta zergatik ez izan berriz? 1970eko hamarkadara arte udaletxea izan zen eraikina berreskuratu beharko dute bolibartarrek. Bolibartarrok plataformak bultzatu zuen erreferenduma eta, antza, Bizkaiko Foru Aldundiak onartu du dagoeneko banaketa; hamabost urteren buruan, lortu dute bolibartarrek independentzia, horrela jasota dago Bizkaiko Foru Aldundiaren gobernu batzordeak urriaren 13an egindako batzarrean; itxura denez, azaroko osoko batzarreko gai zerrendan gehituta dago, onartutakoa berresteko.

Hauxe, bada, gaurko ihesaldia, Ziortza-Bolibar izena hartuko duen herrian zehar egin duguna.