Ralph Nader-ek joan den ekainaren 29an honako idatzi hau kaleratu zuen Estatu Batuetako hainbat komunikabidetan: "I'm staying in the race". Euskaraz: "Lehiaketan segitzen dut". Nor, Ralph Nader? Bai, adiskidea, AEBetako lehendakaritzara iristeko apustuan egon den hirugarren hautagaia.

Hollywoodeko beste produktu bat gehiago den hauteskunde kanpaina honetan telebistaz salgarri zen edozer erakutsi zaigu »komunikabide idatzizko gehienak ere joko berean sartu dira azkenean» dela gizarteko bitxikeriak, hauteskunde sistemaren trikimailuak, bi hautagai nagusiei buruzko esamesak, inkestek orduz ordu irabazle nor ematen zuten... Eztabaida politikoaz aldiz, ez gara enteratu ere egin.

"Hirugarren gizon" honek ordea, 60 dituen eta politika herritar-kontsumitzaileen defentsatik eraikitzen duen Ralph Nader-ek, eztabaida politikorako gogoa dauka.

Aipatu dugun "I'm staying in the race" idatzi horretan bere hautagaitza ez erretiratzeko motiboak argitzen zituen Naderrek. "Washington-DC korporazioek kontrolatzen duten lurraldea da. Kongresua, erregulazio agentziak, gobernuaren sailak, lehendakaritza: korporazioek agintzen dute nazioan. Korporazioen eraginaren indarrak agintzen du bai gure barne eta bai gure kanpoko politiketan. Estatu Batuak gerrara eraman dituzte korporazioek, behar dituzten energia iturriak dauden herrialdeetan; eta AEBen subiranotasuna ahuldu dute; eta ingurumena, lana eta kontsumitzaileen eskubideak azpitik jaten dituzten itun komertzialetara eramaten dituzte».

«Indar, pribilegio, aberastasun, teknologia eta inmunitatez betetako korporazio horiek, mundu osoan etekinik handienak lortu nahi eroan, hankapean harrapatu dituzte haien etekinak posible egiten dituzten milioika langileen aurrerapen, justizia eta aukera posibilitateak; eta orain langile horiek marjinatu egin dituzte, beren ordez beste herrialde batzuetakoak erabiliz". Europa zaharrean ere ez dira behar adina alditan irakurtzen horrelako analisi zorrotzak alderdien programetan.


Enpresa globalen kontra aspaldi hasitako kanpainarekin lotzen da Naderren hauteskunde programa. "Korporazioetako gorengo eta erdi mailako exekutiboak gobernu erakundeetako goren eta erdi mailako agintari bihurtu dira, eta ondoren berriro itzultzen dira korporazioetara. Lehendik erregulazio arina dutenak bihurtu dira erregulatzaile, eta ondoren berriro lehengo postuetara". Demokrazia globalizatuaren argazki gordina.

Arazo arruntago batek ere garrantzia handia du Naderren kanpainan, osasun sistemaren bidegabekeriak. "Estatu Batuek munduko beste edozein herrialdek baino diru gehiago gastatzen dute osasuna zaintzen, baina Munduko Osasunaren Erakundearen zerrendan osasungintzaren kalitateari dagokionez 37. gaude amerikarrak. AEBak dira osasun zainketa unibertsala eskaintzen ez duten herrialde industrializatu bakarra. 44,3 milioi amerikar baino gehiagok ez dute osasun asegururik, eta beste hamarka milioi azpi-aseguratuta daude. Urtero 18.000 pertsona hiltzen dira osasun zainketa ezagatik, National Academy of Science's Institute of Medicine-ren datuetan. Zergatik ez dio honi aurre egiten gobernuak? Osasun zainketa saltzen dutenek eta osasun asegurantza industriek politikoei donazioak egin dizkietelako hauen erabakiak kontrolatzeko. Botiken fakturazioak argitzen du korporazioek gobernuaren gainean daukaten eragina. Korporazioek 150 milioi dolar inbertitu dute gobernuaren inguruan 'lobby' lana egiten, eta ordainetan 400.000 milioi fakturatu dute botiken salmentan".

Eta zer pentsatzen du gerraz Naderrek? "Estatu Batuetako konplexu militar-industrialak segitzen du lanean iadanik ez dauden etsai batzuk bagenitu bezala, sovietarren garaian bezala. Defentsako aurrekontua da gobernu federalaren gastu operatiboaren erdia: milioi dolarreko misilak, hamarka milioi balio duten aireplano garestiak eta are karioagoak diren urpekari atomikoak. Nola hartzen dira erabakiok? Armagintza industriak aurrera egiten du bere plan eta ideiekin eta ondoren koordinatzen dira Kongresuan 'lobby' kanpainak egiteko. Gaur egun, korporazio globalak ari dira egiten plangintza estrategikoa gure politika, ekonomia, gastu militar, hezkuntza, ingurugiro, kultura eta baita gure herentzia genetikoaren gainean ere. Ez al da gu guztion erantzukizuna, geure etorkizuna geure erabaki prozesu demokratikoan antolatzea?"

Ez da erreza Naderren proposamen horiek Europako alderdi klasikoen arteko (ezkerra, eskuina, liberalismoa, sozialismoa, komunismoa, ekologismoa...) batekin lotzea. Egia da 1996an eta 2000n Alderdi Berdearen (Green Party) izenean lehiatu zela lehendakaritzarako apustuan. Baina aurtengo hauteskundeetan berriro independente moduan aukeztu da. Izan ere, bide berezia egin du Naderrek politikara iritsi aurretik.

Guraso libanotarren semea, Princeton eta Harvardeko unibertsitateetan graduatu zen abokatu. 29 urterekin 1958an Lan Ministeritzan hasi zen lanean eta freelance moduan idazten zuen The Nation eta Christian Science Monitor aldizkarietan.

1965ean sekulako fama lortu zuen Unsafe at Any Speed (Edozein abiaduratan arriskutsua) liburuarekin: autoek »General Motorsekoek batez ere» beren fabrikazio akatsengatik dituzten arriskuak salatu zituen. General Motorsek bere izen ona hondatzeagatik detektibeak bidali zituen haren bizi osoa arakatzera, baina Naderrek auzitara eraman eta diru mordoa atera zion enpresa erraldoiari. Orduan antolatu zuen gobernuaren baitako ustelkeria atalez atal ikertzen zuen ikasle gazte taldea, "Nader's Raiders" izenez ezaguna. Hainbat dossier eskandalagarri publikatu zuten, eta lege aldaketak eragin sistemaren aldetik.

1971n Public Citizen erakundea antolatu zuen, gai berdinen inguruan lan egiteko: edateko uraren kalitatea, informazio askatasuna, lan arriskuak, osasun administrazioa, ingurumenaren zainketa, kontsumo produktuen arriskuak... 100.000 kidetik gora ditu gaur egun Gobernuz Kanpoko Erakunde horrek.

1990ean egin zuen politikarako jauzia. Espero izatekoa zen Alderdi Demokratara joko zuela, baina Naderrek esan zuenez, "alderdi hori hain dago zorretan itota, ezen eta deus ez da aldatuko demokratek hauteskundeak irabazita". 1996an Berdeen zerrendan aurkeztu zen eta hautesleen %1 baino gutxiago lortu; 2000.ean berriro Berdeekin, kasik %3 lortu zuen, eta orduan polemika handi bat egon zen, batzuen ustez Naderrek kendutako botoak izan zirelako Al Gore demokratak lehendakari izateko falta izan zituenak. Oraingoan ere demokratek ahalegin handiak egin dituzte lehenik Nader aurkeztu ez zedin, gero bere zerrendak onartuak ez izateko. Askotan lortu dute gainera.

Azaroaren 2a pasata, AEBko hauteskunde-loterian irabazle nor atera den argitu denean, eztabaidatu beharreko ideiak eta proposamenak geratuko dira. Ralph Naderrenak kontuan hartzea merezi dute. "Politiko hitzak jatorriko esanahia hartu behar du berriz: herritarrak, ez korporazioen diru-biltzaileak".

http://www.argia.eus/nethurbil helbidean, gai honi buruzko informazio gehiago eta Interneteko loturak.