Urriaren 8a arte sei ziren Nobel Saria jasotako afrikarrak: Nelson Mandela, Fredrick de Klerk, Desmond Tutu eta Albert Lutuli Hegoafrikako Errepublikakoak, Kofi Annan Ghanakoa eta Anwar el Sadat Egiptokoa, israeldarrekin bakea sinatu eta gero atentatuz hil zutena. Zazpigarren hau da -Wangari Maathai- lehenengo emakumea eta kenyarra, 64 urteko andrea eta pertsonaia berezia. Adjektibo hori merezi du hirugarren munduan bere ekintza politikoaren ardatza zuhaitz landaketan ipini duenak: Nobel Saria jaso duela jakin eta lehenengo prentsaurrekoan hiesa tximutik gizakietara "berez" ez, baina lehen munduko laborategiren bat tarteko dela, era artifizialean, pasa dela esan du.
Kenyako egunkari erreferentziala den The Nation arakatu dugu pittin bat, Wangari Maathaitaz etxekoek zer dioten jakin nahian. Han argitaratutako zenbait kronika eta iritzi artikulutan ingurumenarekin konprometitutako emakume indartsua ûiron lady, burdinazko andreaû marrazten dute.
Kenyako Niyerin 1940an familia dirudunean jaiotako emakume honek biologia eta albaitaritza ikasketak Estatu Batuetan egin zituen. Sorterrira itzulita, Nairobiko unibertsitatean irakasle izan zen estraina eta dekano 1971tik aurrera.
1977an Green Belt Movement (Gerriko Berdearen Mugimendua) erakundea sortu zuen. Hau Afrikan ingurumenaren aldeko mugimendu modernoen aitzindaritzat jotzen dute: zuhaitz landaketan oinarritu zuen bere lana GBMk, eta kontatzen dutenez urte hartatik gaurdaino 25-30 milioi zuhaitz landatzea lortu du. Baso lanetan, nekazaritzan eta erlezaintzan ari diren langileekin elkarlanean arituz lortu ditu kopuru horiek GBMk, eta batez ere emakumeak mobilizatuz. Zerbaitengatik antolatu zuen Maathaik GBM Kenyako Emakumeen Kontseiluaren (Maendeleo Ya Wanawake swahiliz) babesean.
Emakume kontrolatzen zailegia
Instituzioetan partaide izan da neurri batean Maathai, mugimendu herritarren bultzatzaile aldi berean, atzerriko Gobernuz Kanpoko Erakunde indartsuen laguntza eduki du, gobernuaren planei hortzak erakutsi dizkie... Tirabira handien erdian aurkitu izan da urteotan Maathai: 3 haurren ama eta 1980tik dibortziatua, bidean gogortu behar izan du.
Joyce Mulama batek idatzi duenez "1963tik 2002ra agindu duen Kenya African National Union-en erregimenak zerrenda beltzean zeukan, eta sarri samar eraman behar izan zuten ospitalera, poliziak jipoituta. (...) Duela bost urte, 1999an, Nairobiko Karura oihanean eraso egin zioten baso dirudunek ordaindutako gaizkile batzuek, parke natural hura espekulatzaileen eskuetara joan ez zedin talde batekin mobilizazioetan ari zenean".
Aurreko erregimenarekin ordea arazo nagusia 1989an izan zuen Maathaik: Daniel Arap Moi presidente zaharrak 62 pisutako eraikin handia ûAfrikako altuenaû jaso nahi zuen Nairobiko Uhuru oihanean, bere KANU alderdiaren egoitza nagusia han ipintzeko. Parkea hondatzeaz gain, Nairobi hiriak hain beharrezkoa duen ura gehienbat eraikin berriak ostuko zuela eta mobilizazio handia antolatu zuten Maathairen jarraitzaileek. Biziarteko lehendakari izan nahi zuen Arap Moik orduan esan zuen: "emakume hori erotuta dago eta gure herriarentzako arriskutsua da".
Borroka horiekin guztiekin, eta batez ere zuhaitz landaketan mobilizatutako jendeagatik eta lortutako emaitzengatik, Green Belt Movement gaur erakunde indartsua da Kenyan, eta eredu hori Tanzania, Uganda, Malawi, Lesotho, Etiopia eta Zimbawen ere lantzen ari dira. The Nation egunkariari GBMko administratzaile Nancy Muthianik esan dio: "Zuhaitz landaketak ekarri gaitu gauden lekuraino. 600 talde lokaleko sarea osatzen dugu, talde guztien artean 6.000 zuhaitz mintegi lantzen dituzte, eta lur sail pribatuetan, urteotan, 30 milioi arbola landatzera iritsi gara. (...) Jendea behar den ekintzaren bat egiteko unean, bulegoak itxi eta gu ere bertara joaten gara lanera, gure lanpostua edozein mailatakoa dela ere". Ura aurrezteko proiektuak, laborarien arteko elkarlana eta ingurumenari buruzko heziketa programak lantzen ditu GBMk. Emakumeen mobilizazioarekin lotuta dagoenez, neska gazteekin sexu osasun arazoez ere ari dira.
Orain, borroka luzeen ondoren, irudi ona ematen duen jarduera da zuhaitzak landatzea Kenyan. Maathairi Nobel Saria emateko bezperan, urriaren 7an, 10 milioi zuhaitz landatzea helburu duen apustuaren emaitzen berri eman zuen The Nation egunkariak. Multinazional handi bat du babeslea, Total Eco; honek Kenyan duen ordezkaritzak aukeratu ditu zuhaitz landatzaile txapeldunak, hainbat ataletan. Korporazioen sailean Unilever multinazionala saritu dute, 270.000 zuhaitz autoktono landatu izanagatik, eta SDV Transami garraio konpainia diruz justu dabiltzan taldeei landareak kitorik eramateagatik.
Eskolen artean, 26.000 arbola aldatu dituzten Lenana ikastetxeko gazteak eta 200.000 landatu dituzten Egerton Unibertsitatekoak saritu dituzte. Laborantza atalean, transformazioan diharduen Mathara Holdingsek 70.000 zuhaitz landatu omen ditu, eta gure mahaietaraino ahuakateak bidaltzen dituen Kenya Avocado Growers federazioak beste 70.000. Eta horrela doaz luzatzen saridunen zerrenda eta zuhaitz kopurua, iaz bost milioi arbola ipini dituzten 500 proiektuak osatu arte. Aspaldi batean, gure artean, Coca Colak antolatzen zituen eskolako literatur sarien tankera duten hauen bidez, ondoko kanpainetan, Total Eco Challenge-k Kenyan urtean 100 milioi zuhaitz landatzea sustatu nahi omen du.
Heroiaren moduan aurkezten dugu komunikabideotan Wangari Maathai. Baina saridunak berak hitzaldi bakoitzean gogorarazten du ez direla bideko neke eta oztopoak ahaztu behar. Kenyan ingurumen ministro denak ondo gogoan du 1991n bertan, ordurako unibertsitateko irakasle prestigiotsua zenean, Elgeyo Marakwet eskualdeko gobernadoreak mehatxu egin ziola bere lurraldean sartzen bazen zirkuntzisioa eginaraztearekin. Hori natur parke baten aldeko mobilizazioak antolatzeagatik eta emakumeen artean saltsa antolatzeagatik. Paul Chepkok zen agintari æzikirazaleÆ hura. Ez zion gozo erantzun Maathaik: "Gizon horrek bere genitalei garrantzia handiagoa ematen die bere buruari baino. (...) Hain dira ganorabakoak agintariok ezen emakume batek aurre egiten dien bakoitzean gaixotu egiten direla, eta genitalei eusten hasten dira, horiek direlako beren segurtasun bakarra".
Ez dira ahaztekoak dibortziatu zenean Wangari Maathaitaz senar ohiak esandakoak ere: "Ikasiegia da, gogorregia, arrakastatsuegia, burugogorregia eta kontrolatzen zailegia".
