Zirriborroen estetikaz
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Hastapenean XIX. eta XX. mendeetako eskuizkribuen ikerketarako muntatua zen lan-tresna honek urteetan zehar sekulako zabalkundea lortu du. Lehenik, geografikoki, Frantziatik Europako bertze herri batzuetara heldu da -Alemania, Italia, Errusia- eta Amerikara »Brasil, berrikitan AEBetara» gero. Bigarrenik, historikoki antzinaraino joan da, antigoaleko testu zaharrak ere kontuan hartuz. Hirugarrenik, kritika-eremuak zabalduz, arte ederrak, arkitektura, musika, zinema, filosofia, zientzia gogorrak, bere aztergai egiten dituela.
Ulertu behar da sortzea ez dela gehiago perfekzioari buruzko bide bat bezala ikusia, baizik eta bidaia baten gisan: heltzen zara norabait baina bertze norabait joan zintezkeen, ezker hartu duzu, baina bazen zuzen zihoan bidea, eskuin zihoana ere, baita trebeska zihoana ere. Bertze bide horiek, idazlea noizbait tentatu duten bide horiek argi eta garbi zikin ontzia kolkoraino betetzen duten zirriborroetan ikus daitezke.
Kritikari genetikoa Sherlock Holmes-en lehengusu edo lehengusina da, zirriborroetan diren erresto, hatz guztiez interesatzen dena. Harentzat borratze edo ezabatzeak, oharkabean paper bazterretan egiten diren marrazkiak, bi lerroen artean diren gehitzeak, marrak, gurutze batez markatuak diren pasarteak eta abar, denak dira sorkuntzaren ispilu. Argi da idazlearen zikin ontzia liburu argitaratua bezain begietan duela, baita idazleak bota ez dituen zirriborroak ere. Papera bera interes handikoa izanen da.
Kodifikatzaileak material horren azterketa eginen du. Claire Bustarret ikerlariak dioen bezala, azterbide horren funtsa kodearen zientziaren printzipioak XVIII. mendetik hona agertzen diren idazteko mota modernoei aplikatzea izanen da. Lehenik, laneko den eskuizkribua mintzarazi, ontsa begiratuz, bai begi hutsez, bai tresna berezi batzuei esker. Horrek erran nahi du anitzetan kolekzio publiko edo pribatuetara joan beharko dela objektua materialki ikusteko, haztatzeko, neurtzeko. Idazleak bere gibelean material asko utz baitezake: eskuizkribu, makina-izkribu, karnet, kaier, fitxero... Ustekabeko anitz informazio aurki daitezke azterketa sistematiko honetan biltzen diren okurrentziei esker. Paperaren analisiak, adibidez, anitz agertzen du. Ur-markek, paper-motek -ikusi behar da ea larria, xehea, garratza, leuna ote den- XIX. mendeko data gabea den testu baten sortzea argi dezakete. Paperaren fabrikatze indizeak eta erabiltze indizeak elkartuz ikusten ahalko da idazleak nola erabili duen materiala. Lehen urrats hori eman ondoan, testua bera bere bariazioekin hartuko da.
Michel Contat-ek Sartre-ren Les Séquestrés d'Altona antzerkia aztertzean agertzen du zer intzidentzia duen, adibidez, egoera sozialak idazle baten izkiriatze prozeduretan. 1958an, Sartre kezkatzen duen arazoa: biolentzia politikoa. Sartrek azpiz Aljeriako Gerlako sarraskiak ditu salatu nahi. Azterketa genetikoak, Sartrek zentsurarekin daraman dialektika agerrarazten du, baina ez hori bakarrik, zeren eta eskuizkribuen azterketek agertuko dute ere ezberdintasun handia badela publikatu zen testua eta antzezlariek errepresentatu zuten testuaren artean. Anitz eszena kenduak izan baitziren antzezteko momentuan. Bertze puntu bat usaian kritikariek kontuan hartzen ez dutena: testuaren egiterakoan gertatzen diren akzidente edo istripuak. Daniel Ferrer-ek aztertzen duen eremu honetan genesia arrastatzen edo inarrosten duten elementu guztiak biltzen dira. Akzidente biografiko edo politiko handiak, zein akzidente grafiko ttipienak. Eskuizkribuaren azterketak agertzen du akzidentea eta sorkuntza ezin bereiziak direla.
Azterketa genetikoa gure garaiekin ontsa doan azterbidea: mugimendua, efimerotasuna, galtzea, ezabatzea, bukatua ez dena kontuan hartzen dituen begirada.
Zerk lotzen ditu Galesko muino berdeak eta Patagoniako basamortu hotzak? Bada, hil nahi ez duen hizkuntza batek. Noelia Sánchez Jenkinsen arbasoak 1865ean lehorreratu ziren Patagonian (Argentina). Galesetik iritsi ziren, britainiarrek inposatutako zapalkuntzatik ihesean... [+]
Gipuzkoako enpresak hainbat kontratu sinatu ditu Israelgo industria militarrarekin, eta diru publikoa jasotzen du ibilgailu elektriko bat garatzeko, Espainiako Gobernuak finantzatutako proiektu baten bidez.
Ingalaterrako Massive Attack taldeak artisten arteko aliantza sustatu du, hasi berri diren artistei edo Israelen aldeko erakundeen zentsura pairatzen dutenei babesa emateko.
Espainiako Gobernuak Europako Batzordeari egindako eskaerari Euskal Herriko, Kataluniako eta Galiziako 28 unibertsitatek babesa eman diote. Salvador Illa Kataluniako Generalitateko presidenteak eta Imanol Pradales lehendakariak eskutitz bat sinatu dute eskaerari babesa... [+]
Bilera akigarria izan zuten asteazkenean Eskirozko BSHko lan batzordeko kideek eta multinazional alemaniarraren zuzendaritzako kideek: aurreakordioa lortu zuten UGT, CCOO, ATTIS eta Solidarik (17 ordezkaritik gehiengoa dute 12 kiderekin) eta ez dute mahai gainean jarritakoa... [+]
Gaztetape (Getaria) eta Muriola (Barrika) hondartzak 2050. urterako desager daitezke Greenpeaceren txostenaren arabera. Itzurun (Zumaia), Karraspio (Mendexa), Isuntza (Lekeitio) eta Azkorri (Getxo) hondartzek hedaduraren erdia gal dezakete.
Nafarroako Gobernuak espetxeetako osasun zerbitzuaren eskumena eskuratu zuenetik, baliabideak “indartu” dituzten arren, presoek nabarmendu dute ez diela sobera eragin egunerokoan.
Hezkuntza Sailak 2025-2026 ikasturtearen antolaketa bigarren hezkuntzako ikastetxe publikoetan ebazpena argitaratu du. Urteroko agiria da, uztail hasierakoa; ikasturte-hasierako ebazpena esaten diogu.
Aurtengoan, hauxe jasotzen du euskarazko bertsioak:... [+]
Artziniegako Udalak mezua zabaldu du gertatutakoa gaitzesteko eta elkartasuna adierazteko irainak jaso dituzten herritarrei.
Duela bi urte Aranzadi Zientzia Elkarteak neandertalek egindako harrizko tresna batzuk eta haiek jandako animalien hezurrak aurkitu zituzten San Adriango koban. Horrela jakin zuten neandertalek duela 40.000 urte koba hori erabili zutela. Aurten egin duten indusketa-kanpainan... [+]
WeTransferren baldintza berri gaiztoen aurrean, alternatibarik? Bai, pare bat, edo bien arteko konbinazioa. Enkriptazioa edo/eta Tori.eus zerbitzu euskalduna erabiltzea.
Georges Ibrahim Abdallah, Frantzian 40 urteko espetxealdia igaro ondoren kaleratuko dute. Palestinaren askatasunaren aldeko militantea, Libanoko Frakzio Armatu Iraultzailearen sortzailea izan zen, eta diplomazialari israeldar eta amerikar bana hiltzeaz akusatu zuten. Inoiz... [+]
Azken sei urteotan Piztu Donostia eragile sozialaren talde motorra osatu dugunoi txanda pasatzeko unea iritsi zaigu, mila gai eta beste mila fronte zabalik geratzen diren arren.
Duela sei urte Eneko Goiak, PSOEren laguntzarekin, osaturiko Donostiako Udalak bideratzen zuen... [+]
Ekainaren 13an hasi eta 24an amaitu zena “12 Egunetako Gerra” bezala ezagutuko da aurrerantzean. Gauza harrigarri batzuk gertatu ziren bertan, pentsaezinak ordura arte. Nahiz eta lerro hauek idaztean egun gutxi igaro diren bukatu zenetik, ondorio batzuk atera... [+]
UEMAren zuzendaritza batzordeko kideek hedabideen aurrean agerraldia egin dute ostegun eguerdian Zarautzen, Espainiako Auzitegi Gorenaren azken epai euskarafoboa salatzeko. Epaia "larria" dela adierazi dute, eta batez ere udalerri euskaldunei eta euskaraz aritzen... [+]