Joana Albreten bizitzaren gaineko materiala biltzen hasi nintzenean, hari buruzko antzezlana paratzeko, konturatu nintzen bazela Nafarroako Erresumaren historiaren alde bat euskaldunok neurri batean galduta geneukana, beharbada erresuma hori erdi bitan zatituta gelditu zelako Erdi Aroan, Errege Katolikoak mugaz honantzako zatia bereganatu zutelako, eta bestea erresuma protestantea zelako, eta orduan, bada, ez zen oso ondo egokitzen Euskal Herrian gerora nagusitu zen joera katolikoarekin.

Pentsatu izan delako errege hura, azken batean, Frantziako Henrike IV.a zela, nahiz eta guretzat Nafarroako III.a izan. Gainera bazuen zama bat: berak erabaki baitzuen bere agindupeko Nafarroako Erresuma Frantziaren barruan desegitea.

Hauxe galdetu nion neure buruari: nola ikusiko zuen euskaldun protestante batek Henrike, erlijioz aldatu zuen, bere erresumaz ahaztu zen, eta halako konkistatzaile fama zeukan erregea? Gainera hor bazen munduan garrantzi handia izan duen gertaera bat, San Bartolome gaueko hilketa. Henrike eta Margot Medici ezkontzera zihoazenean, Nafarroako gortesau gehienak Paris aldean zeudela baliatuta, katolikoek hiria itxi eta 30.000 higanota-edo hil zituzten. Katalina Medicik, Margoten amak eta garaiko Frantziako erreginak abiarazitako konplota zen, higanotak zapaltzeaz gain, Nafarroako Erresuma bere mendean izateko.