Bizikidetzaz filoSOFAtzen

  • Manuel Hidalgoren 'La guerra del sofa' liburuan oinarritu du Maskaradak A ze parea! antzezlan berria. Bikotekideen etxeko liskarrak dira protagonista maiatzaren 8an, Pasaian, estreinatu zuen komedian.

2004ko ekainaren 13an
Zure babesik gabe independetzia ezinezkoa zaigu
Hasieran barre egiten zenuen zure bikoteari, bazkaltzeko orduan, makarroiak ahora ailegatu aurretik mahai gainera erortzen zitzaizkionean. Orain, ordea, ez dizu batere graziarik egiten. Lehen elkarrekin ikusten zenituzten telebistako filmak, eta orain borrokan aritzen zarete mandoa nork eskuratuko. Lasai hartu, ohikoa da eta »ez omen gara horretan ere batere originalak». Bizikidetzak txikikeriak arazo bilakatzeko kapritxoa izaten du.

Lau hormen artean gertatzen diren guda txiki horien inguruan mintzatzeko asmoz idatzi zuen, hain zuzen, Manuel Hidalgok La guerra del sofa, 2000. urtean. Ironia eta umore handiz bizikidetzan sortzen diren liskarrak paperean jarri zituen.

Karlos Panerak kasualitatez egin zuen topo eleberri honekin, Euskal Herriko Unibertsitateko antzerki ikasleekin muntatzeko testu baten bila zebilela. Ikasleen lanak ikusleen aldetik harrera bikaina izan zuela-eta, Maskarada taldearekin ekoizpen profesional bat egitea erabaki zuen, antzezlanari A ze parea! izenburua jarrita. Egoera bitxietan oinarritutako komedia honekin konpainia bizkaitarrak orain arte jorratu ez zuen estilo bati heldu dio, aurreko Konbat antzezlan konplexuarekin guztiz apurtuz.

A ze parea! eszenaratzeko Maskaradak lau aktore gazte igo ditu oholtza gainera: Asier Hormaza, Katrin Schlegel, Andoni Agirregomezkorta eta Maria Dondiz. Lauen artean bikote ezberdinak osatzen dituzte, beti ere eszena gainean jarritako laranja koloreko sofaren inguruan. Komenitakoaren arabera, zati ezberdinetan banatzen den sofa mugituz, etxeko gela ezberdinak irudikatzen dira eszenan: komuna, egongela, logela...

Taula gainean esketx bidez azaldutako egoerak nahiko topikoak dira, eta bertan azaltzen diren pertsonaiak nahiko estereotipatutakoak: telebista aurrean eguna etzanda igarotzen duen gizona, kirioak dantzan bizi den emakumea... "Esketxetako batzuk topiko hutsak dira dudarik gabe, baina topiko horiez mintzatzeko oso modu berezia duela uste dut", dio lanaren zuzendariak.

Bideko oztopoak

Panerak aitortzen duenez oholtzara igotzeko zailtasun ugari izan ditu ikuskizunak, hasieratik finantzatzeko zailtasunak izan baititu: "Bi aldiz aurkeztu genuen lana Jaurlaritzaren laguntzetara eta ez digute subentziorik eman. Madrilen modu komertzialagoan saltzeko aukerak ere aztertu genituen baina bide hori ere baztertu egin genuen. Azkenean era honetan muntatzea erabaki nuen, modu sinplean, alegia".

Dena den, uste baino konplexuagoa izan da A ze parea! taula gainean jartzea, komedia egitea ez baita batere erraza. Eszenatoki gainean sofa da aktoreek babesteko duten elementu bakarra eta, hortaz, euren vis komikoaz gain, erritmoa eta intentsitatea ere eurek neurtu beharrean daude lan honetan. Pasaian eginiko emanaldian gabezia nabariak izan ziren alde horretatik.

Euskarazko bertsioa Karlos Panera eta Patxi Ugalderen artean prestatu dute. Horretan ere ez da makala izan egitekoa: "Batzuetan uste duzu Oscar Wilde bat muntatzean euskararekin zailtasun handiagoak izango dituzula. Gero, ordea, uste ez duzun lekuan topatzen dituzu zailtasunak".

Itzulpenak berak sortzen dituen gorabeherez gain, jatorrizko testuak berak ere ez die bidea samurtu Maskaradakoei. Hidalgoren testua paperen irakurria izateko sortua da eta, hortaz, antzerkiaren arauetara egokitzeak buruhauste bat baino gehiago eragin ditu lantaldean »oraindik ere ia arnasarik gabe uzten ditu aktoreak tarte batzuetan». "Eszena bat kendu behar izan genuen estreinaldiaren aurretik", gaineratzen du Panerak, "Teknologia berriei buruzko kapitulua zen, terminologia gogorregia zuela-eta baztertu genuen. Jendeari gehiegi kostatzen zitzaion istorioan sartzea". Testuaren konplexutasunak badu, ordea, zuzendariarentzat balio erantsi bat: "Hizkuntza kultua erabilita ere, sekulako astakeriak esan daitezkeela frogatzen du. Hori da, dudarik gabe, obra honek duen xarma".

Aktoreen apartekoak

"Erretzeak kalte egiten dio bikoteari. Nahiz eta zigarroaren kea beste alde batera botatzen saiatu, beti zure bikotearen aurpegira helduko da zuzen-zuzenean", halaxe dio Asier Hormazaren pertsonaiak, Maria Dondizenak sofan aldizkari bat irakurtzen duen bitartean. Izan ere, antzezlan honetan bi plano bereizten dira: batetik pertsonaiek euren artean dituzten elkarrizketen planoa, eta bestetik publikoarekin dituzten aitortzena. Horregatik, tarteka antzezlanak Stand up comedy estiloa hartzen du, azken boladan modan dauden umorezko bakarrizketena, alegia. Aktorea, gertuko tonuan, hizketan hasten da, bere bertsio partikularra eskaintzeko. Panerak Hidalgoren liburuko kapituluen sarreratxoak erabili ditu bakarrizketa horiek osatzeko: "Nire asmoa aspaldian oso gutxi erabiltzen diren aparte izenekoak erabiltzea zen. Kontua da, norbanakoak bere barruan dituen hainbat pentsamendu linea taula gainean jartzea. Hots, pertsonaia bere kontraesan guztiekin azaltzea. Ikusleak in situ bizitzen du pertsonaia horrek momentuan pentsatzen duena".

Estreinatu berritan herriz herri emanaldi mordoa eskaintzea espero dute, nahiz eta oraindik agenda zehaztu gabe egon. Udan gaztelerazko bertsioa prestatzeari ekingo diote, irailean Bilboko Arriaga Antzokian aurkezteko. Estreinaldiaren zurrunbiloa igarota, Karlos Panerak beste bi proiekturi helduko die: "Batetik Gonzalez de Duranaren testu bat muntatu nahi dut, eta datorren urterako Ingalaterran arrakasta handiz ematen ari diren Stones obra ere egin nahiko nuke".

Manuel Hidalgo, idazlea: «Umorezko antzerkian, hutsune handia dago»
Kazetari lanagatik ezagunagoa bada ere, Manuel Hidalgo iruindarrak liburu mordoxka idatzia du. Zineari buruzko liburuen artean dira El último austrohúngaro. Conversaciones con Berlanga eta Francisco Rabal. El pecador impecable izan zen bere lehen eleberria eta ondotik Azuzena, que juega al tenis, Ole eta La infanta baila idatzi zituen. La guerra del sofa 2000. urtean argitaratu zuen arrakasta handiarekin. Filmetako gidoigile aritu bada ere, bere testu bat oholtza gainean ikusten duen lehen aldia da.

Zure testua eszenan ikusi zenuenean zer sentitu zenuen?
Oso sentsazio ona eman zidan. Lehenagotik antzeko sentsazioa bizi izan dut, zinerako gidoiren bat areto batean eta ikuslez inguraturik ikusi dudanean. Nik gehienetan umorea erabiltzen dut nire testuetan eta, beraz, garrantzitsua da filma ikustean jendeak dituen erreakzioak ezagutzea. Antzerkia, hala ere, askoz beroagoa da, zuzen-zuzeneko zera hori dauka. Efikazia handiko artea iruditzen zait antzerkia.

Zutabe egile zara. Antzerkiak zirikatzeko ahalmenik ba al du gaur egun?
Badira errealitatea modu kritiko, satiriko eta dibertigarrian islatzen duten talde independenteak. Baina talde horiez gain Espainian ez dago umorea modu horretan lantzen duenik. Azken aldian ez da "komediograforik" sortzen. Itzal handiko autore horiez ari naiz, gizartearekin guztiz konektatuz errealitatea ikuspegi dibertigarri batekin itzultzen zuten horietaz. Gaur egun badira idazle gazteak baina ez dute behar adinako zabalkunderik, Jose Luis Alonso de Santosen belaunalditik ez da halako idazlerik sortu. Arlo honetan hutsune bat dagoela uste dut.

Azken esperientzia honekin, antzerkiaren arra nabaritu al duzu dagoeneko?
Behin baino gehiagotan esan didate nire idazle balioa dialogoetan dagoela. Egia esan, elkarrizketetan iaioa izatea baldintza ona da antzerkia idazten saiatzeko; ez hori bakarrik, noski. Hala ere, ez dut inoiz antzerkia idazteko beharrik sentitu. Lan mordoarekin nabil azken boladan atzera eta aurrera, badut nahiko buruhauste. Dena den, etorkizunean, nork daki.

25 urte betetzear
1980an sortu zen Maskarada helburu argi batekin: euskaraz egindako antzerkia duindu eta profesionalizatzea. Zaila da talde bilbotarraren antzerki ildoa zehaztea, denetariko ikuskizunak muntatu baititu urte hauetan. Bernardo Atxagaren Jimmy pottolo eta zapataria (1980) haurrentzako antzezlana kaleratu zutenetik 24 antzezlan sortu dituzte, guztiak euskaraz. 90eko hamarkadan gaztelerazko bertsioa ere egiten hasi ziren. Dario Foren Pistolaren begi zuri-beltzak (1984), Oscar Wildeen Ernesto izatearen garrantzia (1994) eta Arestiri buruzko Kaio luma zikina (2000) igo dituzte, besteen artean, taulara. Azken lanen artean dira Patxo Telleriaren Kontenedore baten istorioak eta Bernard Marie Koltesen Konbat. Euskal antzerkiaren azken urteetako historia erraietan daraman konpainia da, zailtasunak zailtasun, ibilbide sendo eta arrakastatsua egitea lortu duena.


Azkenak
11 urteko mutil bat hil da, igandean Bilboko igerileku batean bero kolpea jasan eta gero

Bilboko Errekalde auzoko igerileku batean gertatu zen ezbeharra. Larrialdi zerbitzuek erreanimazio lanak egin zizkioten adin txikikoari, eta Gurutzetako ospitalera eraman zuten; hiru egunetara hil egin da.


Ostiraleko bileran Putinek su-etena onartu ezean, Trumpek dio “ondorio larriak” izango direla Errusiarentzat

Ostiralean Alaskan izango duten bileraren bezperan heldu da mehatxua. Friedrich Merz Alemaniako kantzillerrak deituta, gailur birtual bat egin dute asteazkenean Zelenskik, Trumpek eta Europako hainbat agintarik. Ukrainako presidenteak adierazi du Trumpen eta Putinen arteko... [+]


50 maliar inguru ari dira kale egoeran bizitzen Gasteizen asilo eskaera ebazten duten bitartean

Ostegunean eman dituzte asilo eskaera tramitatzeko lehen txandak: bederatzik lortu dute, irailerako. Eusko Jaurlaritzak ebazpena arintzea, eta migiratzaileak ostatzeko zentroetara mugitzea eskatu dio Espainiako Gobernuari.


Alberto Alonso (Gogora): “Txiki eta Otaegi ez dira erreferente; indarkeria, beldurra eta terrorea erabili zuten”

Aurten Txiki eta Otaegi fusilatu zituztela 50 urteko beteko direnean, Alonsok adierazi du ETAko bi kideek ez zutela nahi Franco osteko gizarte demokratiko bat: "Diktaduraren aurka borrokatzen ziren, baina diktadurak erabilitako tresna berberekin".


Jai eredua neurodibergentziatik aztertzen

Bilboko Aste Nagusia pertsona autistentzat irisgarriagoa izateko zenbait gako dakartzate Oihan Iriarte Eletxigerrak eta Iker Boveda Martinek, euren esperientziatik.


Ostiraletik aurrera berriz debekatuko dituzte nekazaritza jarduerak Nafarroan

Tenperatura igoera dago aurreikusita datozen egunetarako, eta, sute arriskuak ekiditeko, ostegun iluntzeko 20:00etatik aurrera debekatuta egongo da uzta lanak egitea. Aurretiaz ere neurriak hartuta zituen gobernuak, baina Zarrakazteluko sutea kontrolpean izanda, neurriak malgutu... [+]


Auzo ibilbideak
Atzoko eta gaurko borrokak gogoan

Ezagutu dezakezu Euskal Herria gure txoko eder eta famatuenak bisitatuta, Instagramerako edo postal baterako argazkiak aterata zure buruari, kostaldeko paisaietan edo monumentu bisitatuenetan irri eginez. Baina ez duzu Euskal Herria guztiz ezagutuko. Horretarako, hobe zenuke... [+]


Ipar Euskal Herriko 158 herritan ur murrizketak ezarriko dituzte, alerta egoeraren ondorioz

Ostiraletik aurrera ur murrizketak ezarriko dituzte Euskal Hirigune Elkargoak barne hartzen dituen eta alerta egoeran dauden 158 herritan, eta metereologia zerbitzuek abisu horia ezarri dute trumoien arriskuagatik. Hego Euskal Herrian, berriz, leku ugaritako termometroek 40... [+]


Jaurlaritzak Bailen Energia enpresari Oionen bi parke fotovoltaiko eraikitzeko baimena eman dio

Bakoitzak 1.680 eguzki panel izango ditu, eta megawatt bateko potentzia. Enpresak hiru urteko epea izango du Muga eta Val izeneko instalazio fotovoltaikoak eraikitzeko. 


Delitugile migratzaileak zuzenean deportatzea proposatuko du Erresuma Batuko Gobernuak

Erresuma Batuko gobernuak proposatu du delituak dituzten migratzaileak berehalakotasunez deportatzea, ekainean onartutako legearen bide beretik. Lege horrek baimentzen du sententzien %30 beteta dutenak deportatzea; igandeko proposamenarekin ez dute zigorrik bete beharko... [+]


7 urteko ume bizkaitar bat hil da Errioxako kanpin batean, zehaztu gabeko arrazoiengatik

7 urteko umea oporretan zegoen Fuenmayorren (Errioxa). Logroñoko San Pedro ospitaletik Nafarroako ospitalera eraman zuten eta bertan hil zen. 


Israelek gutxienez ehun palestinar hil ditu azken bi egunetan, eta Gaza hiriaren aurkako erasoak gogortzen ari da

Astelehenetik asteazkenera bitarte eginiko aire erasoetan gutxienez ehun palestinar hil ditu Israelek, horietatik gehienak Gaza hirian, hura osorik okupatzeko asmotan. Gazako Osasun Ministerioaren arabera, 2023ko urriaren 7az geroztik 227 lagun hil dira elikagai eskasiagatik... [+]


Txikik eta Otaegik Zarauzko Udalaren aitortza behar dutela aldarrikatu du Sortuk

Txiki eta Otaegiren fusilamenduen 50. urteurrenaren harira jarritako olana kendu du Zarauzko Udalak. Sortuk salatu du udalak, EAJ eta PSE-EEk osatuta, "zaborra izango balitz bezala" tratatu zuela olana. Zenbait herritarrek berreskuratu eta Azken Portuko plazan ireki dute.


Piano bikaina, Biarritzen

Zer: Biarritz Piano Festival. Amaierako errezitaldia. Benjamin Grosvenor, pianoa. 

Egitaraua: Schumann eta Moussorgskyren lanak

Lekua: Biarritzeko ‘Espace Bellevue’.

Data: abuztuaren 8a.

-------------------------

Biarritz Piano Festival... [+]


2025-08-13 | Nagore Legarreta
Ibaiak begirada itzuli zigunekoa

Munduko hainbat txoko zeharkartzen dituzten ibaiek, bizirik dauden heinean, euren begirada propioa dute mundua bera ikusteko. Gizakiaren garapenaren testigu isilak dira: hirigintza, gerra, kutsadura, uholdeak... dituzte ikusmiran, baita euren bazterretan etengabe ernetzen diren... [+]


Eguneraketa berriak daude