Matusalen


2004ko ekainaren 06an

Matusalen deitzen zaio munduko zuhaitz zaharrena dela uste dugunari. 4.770 urte omen ditu eta ezagutzen den beste edozein zuhaitz baino gutxienez 1.000 urte zaharragoa da. Agi danean, Arizonako Unibertsitateko Zuhaitzen Eraztunen Ikerketarako Laborategiko Edmund Schulmanek azken milurteetako klima aldaketak eta eragin kosmikoak ikertu zituen1939-1953 urte artean, AEBetako mendebaldeko basoetako koniferoen enborretako hazkunde-eraztunetan oinarrituta. Dendrokronologia, alegia. Beheko bailaretako sekuoiatzarrak (Sequioiadendron giganteum) ez bide ziren ikerketarako egokiak, beti erdi heze dagoen tokian bizi baitira. Mendi tontor inguruetako zuhaitzak aproposagoak nonbait, ur faltaren estresa, eguraldi aldaketa zakarragoak, eta abar pairatzen baitituzte. Honela, 600 urteko duglas izei bat (Pseudotsuga menziesii), 800 urteko pinu bat (Pinus longaeva), eta 975 urteko pinazi-pinu bat (Pinus pinea) datatu zituen. Hauen bidez 1215 eta 1299 urteen arteko izugarrizko lehorte baten berri jakin ahal izan da, zeinaren eraginez Pueblo indiar komunitatea bere ohiko bizitokia utzi eta lur berri eta oparoagoak bilatzera abiatu zen. Schulmanen ikerketek 200 urteko lehorte-eurite zikloak antzeman zituen, baina ez zen nahikoa froga. 1953an 1.700 urteko pinu bat (Pinus flexilis) topatu eta White Mountains mendikatean bertakoek gurtzen zituzten pinu oso zahar batzuen berri izan zuen. Ez zebilen oker... 3.000 eta 4.000 urte arteko adineko pinuak aurkitu zituzten 3.300 metro garaierako mendi mutur zakar harkaiztsuetan. 1957an Matusalenekin topatu ziren, 4.723 urte zituen orduan. National Geographic aldizkarirako artikulu bat idatzi eta argitara eman aurretik, bat-batean hil zen ikerlaria. Urte berean AEBetako Baso Zerbitzuak pinu hauek bizi diren inguruan Ancient Bristlecone Pine Forest babesgunea antolatu zuen, bertako txoko berezienari Schulman Memorial Grove izena emanez. Pinu hauek, Pinus longaeva, ez dira asko hazten, 18 metro ditu ezagutzen den garaienak. Estrategia apartak ditu iraupenerako: inor gutxi bizi ahal den tokiak aukeratu konpetentziarik ez izateko, urte asko iraungo duten orriak hazi, erretxin asko ekoitzi gaitz eta izurrite urriei aurre egiteko, suak edo lehorteak eragindako kalteei aurre egiteko juxtu irauteko beharrezkoa duen azala, eta egurrari soilik eutsi bestea hiltzen utziz... Landareak ez omen dira azkarrak gero! Ia 5.000 urteko estrategia...


Azkenak
'Cristóbal Balenciaga' telesaila
"Nabaritu dadila euskaldun batzuok euskaldun baten istorioa kontatu dugula"

Cristóbal Balenciaga diseinatzailearen biografia kutsuko fikziozko telesaila egin du Moriarti hirukoteak, Disney+ plataformarentzat. Estreinakoa dute formatu horretan. Aitor Arregi eta Jon Garañorekin egin du hitzordua ARGIAk, Jose Mari Goenaga kanpoan baitzen,... [+]


Eguneraketa berriak daude