Bai, lastima da. Prentsan hainbeste minutu, hainbeste orri, hainbeste kontu... Behar lukeen baino garrantzia gehiago du, eta horrek arriskutsua bihurtu du futbola. Batetik arriskua du diruarekin galtzeko. Eta bestetik, ez baldin bada ongi erabiltzen, futbola bonba bat da pertsonentzat. Zenbat jende gelditzen da bidean, zenbat egunetik egunera bere ilusio guztiak galduta. Gure garaian ez bezala, gaur egunean jendeak profesional izatea amestuz jokatzen du futbolean, dirua irabaztea amestuz. Bai gurasoek, bai mutikoek, horrela bizi dute. Eta horiei egia esan behar zaie. Esan behar zaie arrunt zaila dela kirol profesionalera iristea. Hori esplikatzen ez bazaie, bonba bat da futbola.

Nik ez dut horren azalpenik emango, ez dut emango ez diot harrapatzen eta. Logika bat baleuka esanen nuke, baina zer esan behar dugu, denak arrunt nazkatuak gaudela eta orduan horregatik jotzen dugula futbolera? Eta zergatik ez saskibaloira? Edo zergatik ez mendira joan? Nire ustez, futbolak erotzen du horrela tokatu delako. Moda bat da.

Ez dakit ba. Ni oroitzen naiz Espainian munduko kopa izan zenean nola esaten zuten: "Futbola bukatu da". Ni orduantxe Realean hasi berritan, eta taldetik zortzi edo bederatzi joan ziren munduko kopa jokatzera. Izugarrizko desastrea izan zen. Eta oroitzen naiz esaten zutela, "hau bukatu da." Periodikoetan eta hori ateratzen zen, telebistan ere bai. Irabaziak negatiboan zeudela, eta hori bukatu egingo zela, eta ez zeukala jada garrantzirik. Begira orain non gauden.

Horrek esan nahi du egiari ez diogula begietara begiratu nahi. Garrantzitsuak ez diren gauzak garrantzitsu egin nahi ditugu. Eta horrek esan nahi du pertsonak ez diela gaurko egunean, edo gobernuak, egiazko problemei aurpegira begiratu nahi. Horren ordez hain garrantzitsuak ez diren gauzekin betetzen digute eguna. Hain garrantzitsuak ez direnekin baina garrantzitsu bihurtzen ditugunekin. Nik uste dut hala dela, eta mundu honetan hainbeste gertaera daude bizkarra ematekoak...

Gehiegia da bai. Askok esaten du, "futbolariek diru gehiegi irabazten dute". Egia. Hori denek badakite, eta futbolariarekin berekin bakarka hitz egiten baduzu ere baietz esanen dizu. Zuk esaiozu "zu hau eta hau irabazten ari zara, ez al da gehiegi?". Eta berak esanen dizu: "Bai. Baina begira, lehengo partida 200 milioi pertsonak ikusi zuten, nire argazkia atera dute eta mundu guztira zabaldu da, nik daukat hau, bestea, publizitatea..." eta orduan esaten duzu: "Ezin dut deus esan".

Ez horixe. Etxean hamaika anai-arreba ginen. Nik hamahiru urte nituela aita hil zen, eta ama gelditu zen denen kargu. Orduan, burutik ez da oso listoa izan behar asmatzeko gure momentuan beharra ezagutu genuela. Faltan ez ginen inoiz izan, ez jateko, ez bizitzeko ere, baina bai nahiko justu. Ez genuen negatiborik, baina positibo askorik ere ez. Hortxe, inguru horretan bizi ginen.

Zaildu ez dakit, baina asko ikasten duzu. Ikasi nuen familia zer zen. Ikusi nuen anaia zaharrak nola ikasketak utzi eta lanean hasi ziren. Lanean hasi ziren familia aurrera ateratzeko. Orain askok esango du: "Joxe Mari Bakero izarra...". Baina benetako izarrak haiek ziren, anaia zaharrak. Nik egin dudana baino zailagoa da haiek momentu hartan egin zutena. Nik beti esan izan dut, azkenean, gu klan bat bezala ginela. Eta klan batek baditu gauza oso onak, eta baditu oso txarrak, baina hori beharrik gabe ez da ezagutzen.

Bai, hamabost urterekin egin nuen lehen kontratua profesional bezala Sanserekin. Bi zatitan ordaintzen zidaten; batekin ikasketak pagatzen zizkidaten, eta bestea soldata bezala jasotzen nuen. Orduan soldata hori etxera joaten zen, amarentzat eta beste senideentzat. Azken batean anaia zaharrenen bideari jarraitzea zen. Momentu hartan aukera hori izan nuen eta, egia esateko, niretzat gauza zoragarria izan zen, zoragarria zen aukera hori ematea amari.

Horixe da gaur egungo futbolaren arazoa. Hamabi-hamahiru urterekin ez bazaude talde handi baten filialean arrunt zaila da goiko mailara iristea. Aukeraketa gero eta gazteagotan egiten da, eta hori ez da zuzena. Engainatzen ari dira denak. Batez ere gurasoak. Beraz, kluben partetik beste perspektiba bat behar da gauzak ikusterakoan. Mutikoei denbora utzi behar zaie beren bidea egiteko, garatzeko. Gaur egun gurasoek pentsatzen dute beren semea hamabi urterekin onena delako dena egina dagoela. Baina hamabi urterekin nahiz onena izan, ez dago inor munduan firmatuko duenik mutiko hori onena izango dela hamasei urterekin. Horregatik esaten dut futbol profesionala oso erreala ez den egitura batean oinarritzen dela. Baina ez da futbola bakarrik, bizitza da, eta bizitzari buelta bat eman behar diogu.

Egiarekin. Ni entrenatzailea banaiz eta gazteekin banabil, esplikatu behar diet ilusioa gauza bat dela, eta kirola egitea beste bat. Horregatik diot kluben aldetik eta federazioen aldetik orain baino konpromiso handiagoa hartu behar dela, eta entrenatzaileak prestatu behar direla. Hortxe dago etorkizuna, eta gero jendeari egia garbi esan behar zaio. Horrela bakoitzak bere mugak ezagutuko ditu. Eta bakoitzak neurtuko du zein den bere helmuga. Izan ere, zer da arrakasta? Arrakasta ez da bigarren mailara iristea, edo lehenera. Bat hirugarren mailara iristen da, eta esanen duzu: "Ez nuen sinestuko horraino helduko zenik"; beraz, horrentzat, zoragarria da hori. Beste bat bigarren mailan gelditzen da eta esaten duzu: "Nik uste nuen lehen mailara iristeko bazuela abildadea". Non da arrakasta? Arrakasta da bakoitzak bere limiteak garbi edukitzea buruan, eta muga non duen haraino iristea.

Bai, hor ez dago miraririk. Ez bazara jaiotzen, ez duzu aukerarik. Kirola egiteko lau bertute daude: fisikoa, teknikoa, taktikoa, eta psikologikoa. Nik gaztetan fisikoa nuen indartsua, baina beste denetan minimo hori ere bai. Zeren eta ez baldin baduzu minimo bat denetan, ezin zara aurrera atera. Gerta liteke taktiko aldetik ez izatea hain ona, baina fisiko indartsua edukitzea, eta psikologikoa terriblea. Kasu horretan zure puntu indartsuetan ahalik eta abantaila handiena hartu behar duzu, eta puntu ahulak ahal bezain gordean eduki. Orduan atera zintezke. Baina minimo bat behar da denetan, gainerakoan alferrik zabiltza.

Gauza asko dira. Zer da inteligentea? Eta zer da jokalari teknikoa? Edo da malabarista bat, edo zelaian mugimendu onak egiten dituena, edo toke batean jokatzen duena. Tira, nik uste dut inteligentea dela momentu bakoitzean tokatzen dena egiten duena, erabaki on gehien hartzen duena. Eta erabaki ona da momentu horretan eta leku horretan taldeari dagokiona egitea.

Bartzelonan ez da oso maitatua baina nik uste dut Figo dela horietako bat. Figok, futboletik aparte ere, telebistan ikusten duzu eta nabaritzen da baduela bere pertsonalitatea. Gustatuko zaizu, edo ez, baina jokalari inteligentea da.
Edo bestela ikusten duzu Ronaldinho, eta bere aurpegiak esaten dizu disfrutatu egiten duela. Hain ongi pasatzen du zelaian... Adierazpen batzuk egin zituen esanez "futbola nire bizitza da, ez banu futbolean jolastuko ez dakit zer egingo nukeen". Hala da. Profesional batentzat, nahiz eta bizitzan ezinezkoa izan, onena litzateke futbola bakarrik egitea. Ezkondu gabe, familiarik gabe, harremanik gabe, futbola bakarrik. Zeren eta zu aste guztian egongo bazina kontzentratua egon behar duzun bezala, deskantsatua behar den bezala, zoragarria litzateke. Baina bizitza bizitza da, eta futbola lan bat da, osagai bat zure bizitzan. Hala ere Ronaldinhoren aurpegiak islatzen du nik esaten dizudana. Gozatu egiten du jokatuz, eta nola hain ongi pasatzen duen, nola lana gustatzen zaion, konpromisoa hartzen du. Eta konpromisoa da garrantzitsuena. Izan ere, ateratzen dira izugarrizko liburu pila, milaka teoria, baina sinplea da bizitza. Eta orduan eta sinpleagoa orduan eta zailagoa, eta orduan eta sinpleagoa orduan eta zuzenago iristen da pertsona bat nahi duen horretara. Eta futbola ez da ezberdina.

Suertea izan dut, eta asko disfrutatu dut. Egia esan, hasi nintzenean futbola ez zen nire ametsa, tokatzen zitzaidalako egin nuen. Hala ere, nik beti ongi igaro dut kirol hori egiten. Oroitzen naiz behin Bartzelonan, nire andrearekin etxera joan, eta nola esan zidan: "Nik ez dut ulertzen! Argazkitan, telebistan, beti barrez ateratzen zara. Gero etxera etortzen zarenean beti haserre zaude, beti zomorroa bezala". Hori esan zidanean pentsatzen hasi nintzen. Barrez ibili banaiz benetan gustatu zaidalako izan da. Askok esanen du: "Gustatuko ez zaizu ba? Denen ametsa da eta!". Ba badira jokalari batzuk jokatzen dutenean sufritu egiten dutela iruditzen zaizkidanak. Uste dugun baino jende gehiago dago sufritu egiten duena. Entrenamenduan bereak eta bi egiten dituzte, baina gero paratu igandetan eta beraiek ez dakite, baina sufritu egiten dute. Eta inportantea ez da entrenamendua. Partidan igaro behar duzu ongi, eta orduan eta jende gehiago egon ikusten orduan eta hobeto, orduan eta inportantzia handiagoa partidak orduan eta hobeto. Horrek markatzen du diferentzia profesionaletan. Hori da diferentzia pilotan Retegi, edo ni. Horregatik diot nik futbolean beti disfrutatu izan dudala, bai Realean, bai Bartzelonan. Eta nola disfrutatzen duzun konpromisoa hartzen duzu, eman egiten diozu. Hau da, Reala daukazu zure negozio bezala, ez duzu lana egiten Realarentzat, edo ez duzu lana egiten Bartzelonarentzat, baizik eta zu negozio horren parte zara.

Ni ez naiz pozten beraiei gauzak gaizki doazkielako, baina gertatu zaienak badu irakurketa on bat niretzat: onenak izateak ez du esan nahi arrakasta izango duzunik. Konpromiso falta baino gehiago ekipo falta da. Eta ekipoa da denen artean halako sinkronizazio bat egotea. Defentsek badakite gutxi gorabehera zer behar duten aurrelariek eta aurrelariek badakite gutxi gorabehera zer egingo duten zelai erdikoek. Horregatik esaten da denbora asko behar dela ekipo bat egiteko. Elkar ezagutu behar da, esperientziak igaro, momentu onak eta txarrak igaro, denetik pasa behar da ekipo bat egiteko. Horregatik hamaika izar paratuta denak batean ez da ekipoa egiten, eta ez du esan nahi irabaziko duzunik. Irabazteko egin egin behar da, dakizuna egin eta daukazuna eman, Valentziak bezala. Azkeneko bost urteotan azkeneko momentuetan ekipo bezala bera izan da onena, eta hori garrantzitsua da. Zeren eta nahiz batzuk galaktikoak izan, hemen bakoitzak bere lekua du eta leku hori harrapatzean dago bizitza honetako borroka.

Gauza horiek arrunt sinpleak dira baina jendeak telebistatik ikusten du futbola eta pentsatzen du marrazki bizidunak direla. Iritzia erraz ematen du, baina ez da hain erraza, egunetik egunera hainbeste gauza gertatzen dira ekipo batean! Futbolaria pertsona da eta gauza asko darabil buruan: jokatzen dudan edo ez, familiako problema bat dudan edo ez, kontratua berrituko didaten edo ez, joan behar dudan Eurokopara edo ez... Futbolariaren buru barruan zurrunbilo bat dabil, eta hori telebistatik ez da ikusten. Jendea paratzen da telebista aurrean eta gaur Bartzelonan jokatzen dute, hiru egunera Moskun, eta haiek ez dakite igandean jokatu duzula bederatzietan Bartzelonan, astelehen goizean entrenatu duzula, Moskura joan zarela... Hori ez da bere problema. Eta esaten dizute: "Gainera joaten zarete hotel zoragarrietara...". Eskerrak, zeren eta txarretara joango bagina, orduan ezingo genuke ezta jokatu ere.

Nik uste dut baietz. Ni euskalduna naiz, eta nik badakit zer den euskara Euskal Herrian. Eta hemen Katalunian, berentzat katalana guretzat euskara bezala da. Beraz pentsatzen baldin baduzu hemen bizitzea, nire haurrak hemen jaioak baldin badira, nik uste hori normaltasunez egin beharreko gauza bat dela.
Euskal taldeetan ere aukera jarri behar lukete. Behartu ez, baina gutxienez aukera eman euskara ikasteko. Jokalari bat fitxatzen duzunean paratu aukera, berak jakiteko nora heldu den. Ez euskaraz hitz egin behar dutelako, baizik eta etxean bezala sentitu behar dutelako.

Zaila da oreka aurkitzea. Bizitzan, gauza batzuk ongi heldu dira eta beste batzuk ez hain ongi. Beraz, hori orekatzea taldearen esku dago. Alde horretatik, egia esaten dizut, Athleticek meritu izugarria dauka, eta Realak berriz oreka bat aurkitu beharko du. Gainerakoan, egun batean, susto batekin hor geldituko da. Eta nahi duenak botako dio errua entrenatzaileari edo ez dakit zeini, baina hori errazena da. Benetan barrenean gauzak nola egiten diren begiratu behar da.

Niretzat orain dela hogei urtetik hona ez da deus aurreratu. Esaten den guztia ongi dago, aditzen dut, baina ez da deus aurreratu. Orain patinajeko Kataluniako horiekin zerbait lortu ote den esperantza ere zabaldu da, baina uste dut gehiago egin dutela erlazio pertsonal baten bidez bestela baino. Nik zaila ikusten dut. Futbolean zer diferentzia dago orain dela hogei urte edo orain? Euskal selekzioak urtean partida bat jokatzen du orain, eta orain dela hogei urte ere bai. Ez da deus aldatu.

Adibide erraz bat jarriko dut. Partida jokatu eta etxera datorrenean, ez diot sekula galdetzen: "Zer egin duzu?". Lehenik, beti: "Zer moduz gaur? Ongi? Eta zerbait ikasi al duzu berria?". Geroago galdetzen diot: "Zer egin duzu?", baina behin ere ez lehendabizikotik. Horrekin ez dut esan nahi irabazteak garrantzirik ez duenik, zeren bada jendea esaten duena garrantzitsuena parte hartzea dela. Hori ez da egia. Ni txikia nintzenean nire anaiarekin herrian hasten nintzenean lasterka, nik berak baino lehenago iritsi nahi nuen. Jolasa zen, baina lehenago iritsi nahi nuen. Orduan orain nik nola esan behar diet besteei ez dela inportanteena irabaztea? Ez, ez da inportanteena, eta ez diot hasieratik irabazi al duen galdetu behar, baina momentu batean bai. Jakin dezan nik ere garrantzia ematen diodala, bizitzan ere garrantzia baitu.

Ongi oroitzen naiz Realarekin irabazitako lehendabiziko txapelketaz, baina egia esan nik buruan ditudan argazkiak nik sartutako gol batzuenak dira. Oroitzen naiz esate baterako Valladoliden kontrako partidaz. Bat eta hutsa irabazten gindoazen, eta minutu bat falta zela haiek banakoa egin zuten. Luzapenean nik gol bat sartu nuen eta bi eta bat irabazi genuen. Oroitzapen hori dut nik, eta horren bidez nire bihotzean daukat liga txapelketaren ospakizuna. Bartzelonan, berriz, jende asko oroituko da Kaiserlaurtengo golaz. Baina nik beste gol bat dut gogoan. Europako kopatik eliminatu gintuen Dinamo de Kievek, eta hurrengo igandean Athleticen kontra jokatu genuen eta bat eta hutsa irabazi. Goikoetxeak erdiraketa bat egin zuen eta nik buruarekin sartu nuen gola. Momentu hartan gol hura garrantzitsua izan zen guretzat, izugarria. Horrekin esan nahi dut zure oroitzapenak ez direla jendearen oroitzapenak. Jendearenak dira batzuk, eta zureak besteak.

Bai, egia da. Betea gelditzen zara. Hemen jendeak maite nau, egin behar dudana egin dut, eta sentsazio horrekin bizi naiz. Nik behinik behin gehiago ezin nuen egin. Uste dut berez nik nituen aukerak baino gehiago egin dudala. Ez nuen behin ere pentsatuko iritsiko nintzenik maila horretara. Askotan begiratzen dut atzera eta esaten dut: "Ez dut sinesten nik egin ditudanik". Orduan, betea bezala gelditu naiz, eta pentsatzen dut nirekiko: "In diet. Tokatzen zen ta in diet".