«Publish what you pay»: garapenak argia behar du

  • Merkatu kapitalista gardenki kudeatu behar dela uste duen fundazio bat eta munduko miseriak arintzen saiatzen diren erakunde humanitarioak elkartu dira kanpaina berezi honetan: multinazionalek publiko egin dezatela herrialde atzeratuetako gobernuei zenbat ordaintzen dieten.

2004ko otsailaren 15ean
Zure babesik gabe independetzia ezinezkoa zaigu
Angolan 40 urte luzeko gerra ikaragarria bukatu eta gero, Global Witness erakundeak izenburu hau ipini zion hari buruzko bere dossierrari 1999an: «Ezusteko gordina». Munduko baliabideak, gatazkak eta ustelkeria lantzen dituen Global Witness-ek («Lekuko Globala» itzul dezakegu libre samar euskaraz) urte luze horietan bankuek eta petrolio konpainiek Estatuari egindako lapurreta orokortuan izan zuten zerikusia salatu zuen. Txosten hartan garbi geratzen zen ilunpeko diru mugimenduek nola eraman zuten herrialde bat hondamendiraino; eta agiriaren bukaeran dei egiten zitzaien petrolio konpainiei Angolako agintariei ordaintzen zieten dirua publikoki aitor zezaten: «Publish what you pay».

Angolari buruzko agiri hori arretaz irakurri zuen garapen bidean diren herrialdeetan lanean ari den zenbait agentek, denetan zabalduta dagoen eritasuna baita agintarien ustelkeria. Eta Gobernuz Kanpoko Erakunde gehiago bildu ziren Global Witnessen kanpainaren itzalera.

«Publish what you pay» kanpaina sostengatzen duten erakunde humanitario eta altermundialisten zerrenda anitza bezain aberatsa da: Attac, Intermon-Oxfam, Human Right Watch edo Amnesty International-en ondoan, Pax Christi, Caritas eta beste hainbat kristau erakunde ageri dira, eta irakurle gehienei ezezagunak egingo zaizkien beste asko ere bai.

Baina kanpainari ukitu berezia eta indarra Georges Soros filantropo hungariar-amerikar aberatsaren fundazioak eman dio. Hona kanpainarekiko bere sostengua zertan oinarritzen duen Georges Sorosen Open Society Institute-k: «Georges Sorosek uste du korporazioek, merkatuen mekanikari begira, hirugarren munduan bere estandarrak hobetzeak epe luzera globalizazioaren eragin negatiboak hobetzeko balioko duela». Kapitalismoan sinesten duen gizon honen optimismoa ez dute izango beste erakunde sinatzaile askok. Baina kanpainaren inguruan bil daitezke, nonbait.

Txoriak gari artean goseak

Gardentasun estandarrak oso ezberdinak dira enpresentzako herrialde garatuetan eta hirugarren mundukoetan. Kanpainaren helburua, leku guztietan gardentasun osoa izatea da: «Baliabide naturalak Estatuak monopolio gisa hartzen ditu leku gehienetan. Eta horregatik da hain garrantzizkoa herritar guztiek jakin dezaten zer egiten den enpresek baliabide horien truke pagatzen dutenarekin».

Baina ikuspegi moral horrez gain (herritarrek beren baliabideekin zer egiten den jakiteko eskubidea dutela, alegia), herriak bazterketa ekonomikotik ateratzeko estrategiek ere gardentasun hori eskatzen dute. «Publish what you pay» agiriak dioenez «zuk ezin duzu maneiatu neurtu ezin duzuna». Eta arazo sinple bezain larri honekin egiten dute talka hirugarren munduari karitateaz gain aurrerapenerako laguntza ekarri nahi dioten erakundeek.

Petrolioa, gasa eta meatze industriak garrantzizkoak dira garapen bidean dauden 50 herrialdeetan. Horietan bizi diren 3.500 milioi pertsonetatik 1.500 milioi egunean bi dolar baino gutxiagorekin bizi dira. Herrialde horiek jasaten dituzte munduan zorrik handienak dituzten estatuak, eta giza eskubideekiko errespeturik gutxien erakusten dutenak. Afrikari dagokionez, kontinente horretatik egunero sekulako aberastasuna ateratzen badute ere, 300 milioi herritar egunean dolar bat baino gutxiagorekin bizi da, eta beren bizi itxaropena 48 urtez azpira erori da. Haurren heriotza kopuru izugarriak, gosea, milioika heriotza eragin dituzten gerrak, armen zirkulazio beldurgarria... horiek guztiak, batera edo bestera, lehengaien kontrolik gabeko esportazioari lotuta daude. Ikusi bestela, adibideok.

Angolan petroliotik datozen diru sarrerek osatzen dute Estatuak dituen diruen %90 (3.000 eta 5.000 milioi dolar artean). Hala ere, dirutza horri buruzko informazioak ezkutuan segitzen du. Zenbait ikerlariren ustez, azken bost urteotan gutxienez urteko 1.000 milioi dolar geratu da Estatuaren kontabilitatetik kanpo. Zifra hori beste honek argitzen du: Nazio Batuek 200 milioi dolarreko laguntza ematen diote munduan haur heriotza kopururik handiena duen herrialde horri.

Antzeko zerbait gertatu da Nigerian: petroliotik dator hango Estatuaren diru sarreren %90, eta duela gutxi agintetik kendu duten Sani Abacha lehendakariak gutxienez 4.000 milioi dolar ostu eta atzerriko paradisu fiskaletan gorde zuela uste da. Beste hainbeste gertatzen da duela 35 urte arte Espainiaren kolonia izan zen Ekuatore Ginearekin: bere Estatuaren kasik diru guztiak petroliotik datozkio eta horietatik 135 milioi dolar baino gehiago urruneko paradisu fiskaletan ordaintzen zaie hango agintariei.

Ustelkeria hori gardentasunik ezaren estalkipean babesten denez, «Public what you pay» agiriaren sinatzaileek petrolio multinazional handiak konbentzitu nahi dituzte beraiek zergetan agintariei ordaintzen dietena publika dezaten. Izan ere, erakunde humanitarioek herrialde garatuetako herritar eta instituzioen artean dirua eta negozio baldintza zuzenagoak eskatzen dituztenean, hirugarren munduko erregimen ustelei lagundu baizik ez dietela egiten entzun behar izaten dute sarritan. Horregatik nahi dute laguntza eman behar dutenak konbentzitzearekin batera, hartzaileetan ustelkeria kontrolbidean jarri.

Multinazionalak konbentzitzeko argudio saila landu dute «Public what you pay» koaliziokoek: merkatua epe luzera egonkorragoa bihurtuko duela, multinazionalei ezusteko gogorrak (Suharto diktadorearen erorketa aipatzen dute sarri) saihetsi dizkiela, inbertsioak egin dituztenei segurtasun handiagoa eskainiko zaiela... Erregulazio on baten eredua ere erakusten dute: Botswana. Hemengo agintariek eta bertako diamanteak ustiatzen dituen De Beers konpainiak alor honetan garapen bideko herrialdeei bidea erakusten omen diete, konpainiak bere zergak txukun pagatu eta publikatzen dituelako eta Estatuak herritarren garapenean inbertitzen dituelako.

Baina multinazionalek oztopoak erakutsi dituzte: gardentasun politika honetan sartuz gero, estatu horietako agintari askok beste konpainia batzuetara joko dutela, leialtasunik gabeko konpetentzia dela eta abar. «Public what you pay» agiriak, ondorioz, mundu mailan ezarriko den protokolo bat lortu nahi du epe baten buruan.

Geroak erakutsiko du gardentasuna zenbateraino lortu ahal izango den, eta lortzen denak zertarako balio duen. Baina iraganak jada erakutsi du milioika herritarren miseria eta beren agintarien ustelkeria uztarri berean doazela.

http://www.argia.eus/nethurbil helbidean, gai honi buruzko informazio gehiago eta Interneteko loturak.


Azkenak
Iturengo arotza eta arte birziklatua

Ituren (Nafarroa), 1777. Erramun Joakin Sunbil (1755-1821) arotza Donamariako Joana Mari Ezpondarekin ezkondu zen. Ia 40 urte eman zituzten ezkonduta, Joana Mari 1806an hil zen arte. Eta tarte luze horretan, noizbait, Iturengo arotzak santu baten kobrezko estatua urtu omen zuen... [+]


2025-07-25 | Julen Orbea
Bilbon euskara jira ta Bira

Euskara badago Bilbon, baina non? Eta zertarako? Nork sortzen du euskarazko kultura, eta nork sostengatzen? Galdera horien aurrean, udalaren azken urteetako erabakiei begira, argiago ikusten da euskara eta kultura bizirik nahi ditugunontzat kezkagarriak diren erabakiak hartu... [+]


Honezkero, hemen dago beherakada

Antropologo eta ingeniaria den Yayo Herrerok dioen bezala, datu bat da. Horren jatorria ulertzeko erraza den baieztapen xume batean laburbil daiteke: Lurra agortzen ari da.

Gaia konplexua da. Ikuspegi asko daude, interesak gurutzatzen dira, informazioa desinformazioarekin... [+]


2025-07-25 | Ana Morales
Esan barik ez doalako

Sasijakintsua, jakineza eta franco txikia: horiexek dira aurrekoan Gotzon Lobera jaunak, Bilboko kale batzuen izenak aldatzeko ekimenaren kariaz, Deia egunkarian zuzendu dizkidan epitetoak. Ez du nire izena aipatu, egia, baina neu izan naizenez urte eta erdi luzeko borrokan... [+]


Gizon heterosexualak eta literatura feminista: hausnarketa bat

Hasieratik argi utzi nahiko nuke ez naizela inolaz ere feminismoan, sexu- eta genero-teorietan ezta LGTBIQ+ komunitatearekin lotutako gaietan aditua. Gizon txuri heterosexual bat naiz, ezkertiarra esan dezagun, bere burua feministatzat hartzen duena (edo feministen aliatua,... [+]


Auzolanean ikastola eraiki!

Goizaldeko lehenengo eguzki-izpiekin batera zabaldu ditu ateak Kirikiño Ikastolak. Zapatua da, auzolan eguna. Parte-hartze batzordeko arduradunak irrintzia egin eta lanera bideratu ditu bertaratu diren ehundik gora partaide: “Hemen erronkak denonak dira! Aurrera,... [+]


Amasa-Villabonako EH Bilduri erantzuna

Amasa-Villabonako EH Bilduk argitaratutako idatziaren harira, hainbat adierazpen egin nahiko genituzke. Lehenik eta behin, argi utzi nahi dugu larrialdi klimatikoari aurre egitearen urgentzia ukaezina dela, eta horregatik, krisi honekiko dugun kezkagatik beragatik jartzen dugula... [+]


Irunen eskuin muturreko “auzo patruilak” sortu dituztela salatu dute

Hainbat talde "neonazik" azkenaldian Irunen zabaltzen ari dituzten mezuak salatu dituzte asteazkenean Harrera Sareak eta hainbat kolektibok herrian. Eskuin muturreko "auzo patruilak" antolatzen ari direla salatu dute, eta hauek jendearen jatorriaren arabera... [+]


Udal legearen kontrako epai euskarafoboa
Euskararen aurkako erasoa salatu dute 200 alkate eta udal ordezkarik, eta hizkuntza bultzatzeko konpromisoa berretsi

Euskalgintzaren Kontseiluak deituta, Espainiako Auzitegi Gorenak joan den astean ebatzitako sententzia salatzeko prentsaurreko bateratua egin dute Bilbon. Sententzia "euskal gizartearen eta euskal erakundeen borondate demokratikoaren aurkako eraso zuzena" dela... [+]


Alonsotegiko Udalari dirua itzultzeko eskatu dio Bizkaiko Aldundiak, iruzurra egin zenetik hamairu urtera

Egun EH Bilduren esku dagoen udalak ia milioi bat euro itzuli beharko lioke foru erakundeari, duela hamairu urte, EAJ agintean zenean, diru-laguntza bat ez zelako behar bezala erabili, baizik eta iruzurra egiteko, EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak berretsi duenez. Eskaerak erabat... [+]


Ertzaintzaren 300 BMW ibilgailuen erosketan irregulartasun posibleak salatu zituen barne txosten batek

Eusko Jaurlaritzako Ogasuneko Kontrol Ekonomikoko Bulegoak barne txosten bat egin zuen Ertzaintzak jaso dituen 300 BMWen esleipen kontratuaren hainbat baldintza kritikatzeko. Ezarritako baldintzak zehatzegiak eta murriztaileegiak zirela salatu du ogasunak, eta horrek enpresa... [+]


Txosnetako “beto politikoaren” aurkako GKSren kanpaldiaren kontra oldartu eta lau pertsona atxilotu ditu Poliziak Gasteizen

Bi aste barru hasiko diren hiriko jaietan txosna jartzen utzi ez dietela salatzeko kanpaldia egin nahi zuten Gasteizko GKSk eta Etxebizitza Sindikatu Sozialistak, Andre Maria Zuriaren plazan. 20:30ak aldera, ertzainak oldartu egin dira kanpaldian zeudenen aurka, eta bi... [+]


Lotsa sentitzen dut giza generoko kide izateagatik

Milaka pertsonak modu aktiboan parte hartu dute, eta hala jarraitzen dute, XXI. mendeko holokausto telebisatu handienaren aurka protestatzeko, eta pertsona horiei errespetu eta miresmen handiena zor diet. Baina, gizateriaren zoritxarrerako, askoz gehiago dira, egoerarekin... [+]


2025-07-24 | Nicolas Goñi
Europan, oraingo sinplifikazioaren izenean, biharko bizitzak kaltetuko dira

Jarduera ekonomikoak sinplifikatzeko eta lehiakortasuna indartzeko aitzakiarekin, Europa mailan baita Europar Batasuneko hainbat estatutan ere, klima, ingurunea eta giza osasuna kaltetuko dituzten legeak biderkatzen ari dira 2024tik, askotan interes pribatuen lobbyen eraginpean... [+]


Sektore publikoan gurasotasun baimena luzatu eta seme-alaba bakoitzeko diru laguntza handituko duela iragarri du Jaurlaritzak

Eusko Jaurlaritzaren Familia, Haur eta Nerabeen V. plana aurkeztu du Nerea Melgosa sailburuak asteazkenean. Hamazazpi "trakzio-neurri berritzaile" jaso ditu planak, baina ez dute zehaztu noiz jarriko diren indarrean.


Eguneraketa berriak daude