2.000 espezie baino gehiago ezagutzen dira. Horietatik 150 soilik dira etxebizitza edo eraikuntzetako egurrari erasotzen dietenak. Espainiako Estatuan, orain arteko aipuek diotenez, hiru espezie daude eta soilik bi egurrari kalteak eragiten dizkiotenak, Reticulitermes lucifugus lurpeko espeziea eta Criptotermes brevis habia egur lehorrean egiten duena. Azken hau Kanarietan soilik topatu dute. Hala ere, oso gutxi dakigu intsektu honi buruz eta dagoen informazio urria aspaldikoa da.

Beraz, gure etsairik handiena, lehena dugu. Izenak dioen moduan, argiarekiko oso sentikorra da, ilunpetan bizi da. Espezie honetako termitek habi nagusia lurpean egiten dute. Habi hau, lur azaletik 2-3 metrotako sakoneran egon daiteke. Bertatik soldaduak janari bila irteten dira. Behin helburua lortuta, sabelaldea lurraren kontra igurzten dute feromonak askatzeko (komunikazio kimikoa). Feromonekin, jaki goxorainoko bidea markatzen diete langileei. Langileek, beraien baraila sendoekin, egurra karraskatzen dute eta habiraino garraiatu. Sekulako autobiak eraikitzen dituzte, norabide bikoitzekoak, batzuk janari bila joateko eta besteak bueltatzeko. Denborarekin, kolonia hazi egingo da, janari gehiago behar dute eta, soldaduak berriz irtengo dira zonaldea arakatzera. Gerta daiteke langileek bide luzeegia egin behar izatea. Kasu horretan, bigarren mailako habi bat eraiki dezakete erdi bidean. Bertara bigarren mailako ugaltzaileak joango dira beren soldadu eta langileekin eta beste kolonia txiki bat eratuko dute. Ordezkapeneko ugaltzaile hauei esker esaten da suntsiezinak direla intsektu hauek.

Tarteren batean argitan ibili behar badute, ez dago inongo arazorik, tunela eraikitzen dute. Beraien kaka, listu eta lur pixka batekin, ordu gutxitan "tximinia" deritzon pasadizoa egingo dute, berriz ere, ilunpeko bidera edo helburura iritsi arte.

Gure basoetako hostozabal eta konifero espezie guztiei erasotzen diete eta egurraren deribatu guztiei ere bai: kontratxapatuari, kartoiari, paperari...


Termitak Euskal Herrian, hainbat lekutan egon badaude: Iruñean, Artean eta Gorlizen (Bizkaia)... Pasaian (Gipuzkoa) izugarrizko arazoa bihurtu zen, kale oso bateko etxeak kutsatuak baitzeuden. Udalak diru laguntzak eman zituen. Zarautzen, termiten erruz, etxe bat bota behar izan zuten.

Askotan zaila da jakitea etxe batean termiten erasorik badagoen ala ez. Etxe azpiak, pisu baxuak edo lurretik gertu dauden txokoak dira beraientzat tentagarrienak, baina hirugarren solairuan ere aurki daitezke. Komenigarria da altzarien atzean hezetasunik baden ala ez begiratzea, eta egurrari arreta handia jarri, zeren nahiz kanpotik ez ikusi, barrutik janda egon daiteke. Batzuetan pintura geruza soil bat uzten dute, guretzat engainagarri dena. Udaberri eta udazkenean, termiten presentzia ziurtatzen diguten errege-erreginen hegoak topa ditzakegu lurrean.

Termitak tratatzeko etxea tratatu behar da. Hau da, habia aurkitzea da egokiena, baina hori oso zaila denez, etxea tratatzen da. Hala ere, alboko etxean termitak ibil daitezke gora eta behera inongo arazorik gabe.

Tratamendu klasikoa produktu kimikoetan oinarritzen da. Lurra, paretak eta etxeko egurra tratatu behar izaten dira. Hori bai, erabiltzen diren produktuak, nahiz eta gero eta hobeak diren, ez dira oso onuragarriak gure ingurumenerako.

Gaur egun, termiten biologia aztertzeari ekin diote, termitak modu naturalean akabatzeko. Gehien erabiltzen dena beita edo amua da. Termizidaz beteriko elikagai gustagarria jartzen dute etxeko hainbat puntutan, normalean termitek erabiltzen dituzten pasabideetan.

Nahiz eta guretzat izugarrizko buruhauste diren termitak, ezin dugu ahaztu badutela beren funtzioa ekosisteman. Deskonposatzaileak dira. Materia organikoa deskonposatzen dute eta lurzorura itzuli. Deskonposatzaileei esker, gure mendi eta basoak garbi-garbi mantentzen dira eta lurra ongarritzen dute. Guretzat eta ingurunearentzat onuragarri eta beharrezkoak dira.

Gizakiari esker, baso-izurrite izatetik hiritar bilakatu da. Garai batean, zuhaitza bota behar zenean, ez zuten edozein garaitan botatzen. Neguan botatzen zituzten, izerdia gora igo baino lehen eta espeziearen arabera ilgora edo ilbeheran. Ilgoran, pagoa, lizarra, haltza, platanondoa... eta ilbeheran urkia, haritza, artea... Ondoren, bertan uzten ziren lehortzen, hobeto lehortzeko, egurrak biziorik har ez zezan (ez okertzeko) eta inongo izurriekin kutsa ez zedin.

Gaur egun, hori guztia ez da errespetatzen, ez baitago denborarik zain egoteko. Kutsatutako piezak, egur hondakinak, lurra... garraiatzen dira hara eta hona eta termitak, leku berrira iristean, baldintza egokiak badituzte, bertan geratzen dira.


Frantzian, aspalditik ari dira aztertzen hiri izurrite hau. Azken 50 urteetan izugarri hedatu da eraikinetako izurrite suntsitzaileena. 1999. urtean, lege berria kaleratu zen termiten hedapena geldiarazteko. Neurri zorrotzak hartu dituzte, kutsatutako egur eta egur hondakinen garraioari dagokionez. Garraiatu aurretik tratatu egin behar dira bertan. Etxean termitak izanez gero, udalean jakinarazi behar du kaltetuak. Kasurik egin ezean, isuna 500 eta 1.000 euro bitartekoa izan daiteke. Bestalde, etxebizitza bat saldu aurretik, beharrezkoa da etxebizitzaren osasuna ziurtatuko duen ziurtagiria edukitzea.

Euskal Herrian ere, ez gara Frantziako arriskutik urrun ibiliko, baina ezjakintasunak zoriontsu egiten gaitu. Horregatik, Azpeitiko Cidemco ikerketa zentroak proiektu bat hasi berri du. Termiten mapa zehatz bat burutu nahi dute, termiten hedapena ezagutzeko eta era berean, kutsatzeko dugun arriskua ezagutzeko.

Horretarako behar beharrezkoa da guztien kolaborazioa, hala nola, desinfekzio enpresa, udal, errestaurazioko enpresa, arkitekto elkargo, ondarearen kontserbaziorako erakunde edota interesa duen edozein pertsonaren laguntza.

Kolaborazioa termitak bidaltzean datza. Parte hartu nahi duenari, ikerketa zentroak laginketarako materiala bidaltzen dio, gutunazal, zigilu eta guzti. Jasotako termita horiekin alde batetik, mapa osatuz joango dira eta bestetik, ingeniaritza genetikoaren bidez, espeziea identifikatzea lortuko dute, lehen aipatu dugun bezala, garai bateko informazioan oinarritzen baikara Euskal Herrian bizi diren espezieak aipatzeko orduan.