Letren dibertimendua

  • ARGIA astekaria argitaratzen duen Komunikazio Biziagoa S.A.L. elkarteak euskarazko hitz-joko eta denbora-pasen Luma aldizkaria argitaratuko du 2004ko urtarriletik aurrera. Lehen ere badu eskarmentua elkarteak denbora-pasen merkatuan, Zeruko ARGIAk argitaratu baitzituen lehenengo euskarazko denbora-pasak.

2003ko azaroaren 30an

Euskarazko lehen joko idatziak 1883koak dira, Euskal-Erria aldizkarian argitaratutakoak, hain zuzen. Koldo Mitxelenaren aburuz, 1936ko gerraren ondoko urteetan kartzelan egin ziren euskarazko lehenengo hitz gurutzatuak. Hitz joko xume haiek Francoren urteetan argitaratu ziren. 60ko hamarkadatik aurrera berriz, Zeruko ARGIA eta Anaitasuna agerkarietan argitaratu ziren jokoak; geroago (1977tik aurrera) Deia egunkarian. Ordutik hona, normalizaziorantz urratsak eman nahian, hainbat hedabidetan denbora-pasak euskaraz argitaratu badira ere, euskal hitz gurutzatu zaleentzako bereziki sorturiko aldizkari bakarra dugu egun: Luma. Euskaldunok merkatuan dugun hutsune hori betetzeko sortu zen orain bi urte euskarazko hitz-joko, letra zopa eta denbora-pasen Luma hilabetekaria.

Bagabiga S.L enpresak sortu zuen hilabetekaria eta baita orain arte argitaratu ere. 2004ko urtarriletik aurrera, ordea, ARGIA astekaria argitaratzen duen Komunikazio Biziagoa S.A.L. elkarteak izango du Lumaren argitalpenaren ardura. Edukiak sortzeko ardura, berriz, orain arte bezala, Joxan Elosegi, Iñaki Agirresarobe eta Prexen Gastearena egileena izango da (Antton Duesok Lumtxo egiten jarraituko du). Elkarlanerako akordio honekin, eskaintza komunikatiboa zabaldu eta sendotu gura du Komunikazio Biziagoak.

Euskal argitaldari eta komunikabideen munduan eskarmentu itzela du Bagabiga enpresak. 1991 urteaz geroztik euskarazko hitzen tratamendu ludikoaren alorrean aritu den enpresa bakarra da. Lehen aipatu legez, Zeruko ARGIAn argitaratu zituen lehen lanak. Ondoren, berriz, Egin egunkarirako jardun zuen. Hasierako lanen kalitatea hain ona izan ez bazen ere, denbora-pasak eta hitz-jokoak euskaraz egiteko aukeraz jabetu eta lanari ekin zion. Ahalegin horien ondorioz sortu zen Enbido aldizkaria eta ondoren etorri ziren kazeta eta agerkari askorentzat edukiak sortzeko lanak, besteak beste, ARGIA, Euskaldunon Egunkaria, Aizu!, Zabalik, Goienkaria, Irutxulo, Administrazioa euskaraz eta abarrentzat.

Aisiarekin zuzenean

Adin nahiz maila guztietako euskaldunei zuzendutako hitz gezidunak, hitz gurutzatuak, hitz kateatuak, poema presoak, hieroglifikoak, letra zopak, zortziko txikian, zaldiko maldiko, goitibeherak, kontrapasak eta abar eskaintzen ditu Luma aldizkariak. Guztira 30 bat joko mota. Aldizkaria edukiz berritu eta aberasteko asmoz, inguruko herrialdeetan egiten diren mota horretako argitalpenak dituzte oinarri Bagabigako kideek.

Jende heldu askok dauka denbora-pasak egiteko ohitura. Egunkarietakoak direla, propio erositako denbora-pasa liburuxketakoak direla... Baina, ohitura erdaraz egitearena izaten da.

Minutu atseginak pasatzen dira letra dantza horiek deszifratzen eta gaztelerazko eta frantsesezko hitzak ederki ikasten ditugu. Agian, denbora-pasak euskaraz egiteko ahalegina ez da oso atsegina izango, baina letra zopa horiek bi helburuak lortzeko balio dezakete. Batetik, gustura asko letra dantzan ibiltzeko aukera emango digute Lumak (helduei) eta Lumtxok (haur eta gazteei). Bestetik, uste baino euskara gehiago ikasiko dugu, euskaraz pentsatu beharko dugu, eta horrela idatzi koadrotxo guztiak zuzen bete nahi baditugu.

Haurrentzako Lumatxo

Haurrek ere denbora-pasekin dibertitu eta ikasteko aukera dute Lumarekin batera banatzen den Lumtxo aldizkariarekin. Beraz, produktua familiari zuzenduriko hilabetekaria da. Haur eta gaztetxoentzako denbora-pasa eta hitz-jokoen gehigarri hori ikastetxeetan eredu gisa erabili ohi dute ikasleek ariketak landu ditzaten. Euskaltegietako ikasleen artean ere funtzio hezigarria dute bai Lumak eta baita Lumtxok ere. Ikasleei baliagarri eta onuragarri izaten zaie denbora-pasak euskaraz lantzea. Izan ere, aldi berean hainbat gairi buruzko informazioa barneratu eta euskarazko hitzak ikasten dituzte.

Hitzak oparien truke

Lumak eta Lumtxok lehiaketak antolatu ohi dituzte hilero. Zaletuek denbora-pasak zuzen egin eta postaz bidaltzen dituzte, aldizkarietan adierazten zaien helbidera. Opariak hilero ezberdinak izan ohi dira eta irabazleen izenak hilabetekarian agertzen dira.

Denbora-pasak on-line

Internet erabiltzaileek ere badute denbora-pasetan on-line aritzeko parada. Bagabiga taldeak gaietan sailkatutako euskal hitz gurutzatu eta hitz gezidunak egiteko aukera eskaintzen du www.xedera.com web gunean. Jolasteko nahikoa da Macromedia Shockwave Player instalatuta izatea. Dena den, web gunean bertan ere aplikazio hori jaisteko aukera eskaintzen da. SAREKO ARGIAko jokoen kanalean ere, Bagabigako kideek eginiko gurutzegrama eta letra zopekin jolasteko aukera dago, www.argia.eus/jokoak helbidean.

Luma eta Lumatxoko harpidedun

Orain arte bezala, urtean hamabi ale argitaratuko dira: hamabi Luma eta hamabi Lumtxo. Ale bakoitzak hiru euroko prezioa du eta harpidetza eginez gero, 30 euro. Erakunderen batek bost harpidetza baino gehiago nahi izango balitu, eskaintza berezia egingo litzaioke. Kioskoetan eta ohiko salmenta puntuetan eskuragai izango da. Harpidetzeko nahikoa izango da ARGIAko 943 37 15 45 telefono zenbakira deitzearekin. Internet bidez ere harpidetza egiteko aukera izango da www.argia.eus/luma helbidean edota lumaargia.eus posta helbidean.
Durangoko Azokan ere izango du lekua Lumak. Bertan, Luma eta Lumtxo ezagutzeko aukera izateaz gain, hilabetekariak erosi eta harpidetza egiteko aukera ere izango da.


Azkenak
2024-03-31 | Julen Azpitarte
Zinearen historiako film-kontzerturik “onena”

Oscar sari andana jaso zuen The Silence of the Lambs (1991) thriller-a zuzendu zuen Jonathan Demme (1944-2017) zinegile estatubatuarrak estreinatu zuen zineak inoiz eman duen kontzerturik onena: 1970eko hamarkadaren erdialdean New Yorken eratutako Talking Heads taldearen Stop... [+]


"Enpresa pribatuen esku utzi da segurtasun publikoaren norabidea"

Ertzaintzaren azken hamarkadako bilakaera teknologikoa aztertu du bere liburu berrian Ahoztar Zelaieta ikerketa kazetari, kriminologo eta ARGIAko kolaboratzaileak. Segurtasunaren industria ikertu eta Ertzaintzarekin duen lotura plazaratu du, La Ertzaintza que viene... [+]


Campi Bisenzioko GKN fabrikan batu dituzte langile borroka eta ekologismoa

2021eko uztailaren 9an jaso zuten kanporatze abisua Campi Bisenzioko GKN lantegiko 422 langileek. Biharamunean berean abiatu zuten fabrikaren okupazioa eta orduz geroztik bertatik dabiltza borrokan, deslokalizazioaren aurkako borroka zena bestelako industria eredu baten aldeko... [+]


Judith Bilelo Biachó
"Erakundeek ez digute lagunduko, guk geure hizkuntzan hitz egitea lortzen ez badugu"

Judith Bilelo Biachó gure artean izan zen iragan udazkenean, Garabideren Aditu programaren karietara. Ekuatore Ginean jaioa (Malabo, Bioko, 1975), bubi etniako kide da, bubiera hiztun eta hizkuntzaren aldeko militantea. Iraganaz bezainbat mintzo da orainaz, geroari... [+]


Eguneraketa berriak daude