Historiak eta oroimenak berealdiko tokia izan dute Gernikan. Horiek izan dira XX. Galeuscaren lemaren osagaiak. Gernika, halaber, berebiziko tokia izan da bertaratutako idazle galiziar, katalan eta euskaldunentzat. Iaz Palman burutu zen Galeusca, «Mugak apurtu» lemapean. Idazleek itzulpegintzaren aldarria egin zuten eta itzulpenaren bidean aritzeko hitza eman zuten. Itzulpena gako ezinbestekotzat jo zuten herrien eta hizkuntzen arteko mugak zabaltzeko. Palman, Galeuscaren historia aztertu ostean, lema bat gailendu zen geroari begira: «Izan ala ez izan».
Aurten, berriz, Gernikako historiari erreparaturik, idazle galiziar, katalan eta euskaldunek «Memoria behar dugu», adierazi dute ozenki. Ahazturak idazleak elbarri egiten dituela eta oroimenari uko ez egiteko erarik eraginkorrena idaztea dela adierazi dute. Idazleek beren oroimenean arakatzeko fikzioa harilkatu behar dute eta horretarako garaian garaiko tresnak erabili behar dituzte: hala nola, hiru elkarteetako idazleen lanak bilduko dituen web gunea, hiru hizkuntzen arteko itzulpenak sustatuko dituen Unesco-rekin elkarlana, edota, lehen urrats gisara, herrialde bakoitzeko 15 poeten lanak bilduko dituen antologia. Azken hori jatorrizko hiru hizkuntzetan eta ingelesez ere argitara emango da. Horra «izan edo ez izan»en arteko erronkari Gernikako Galeuscak eman dion erantzuna.


Gernika alabaina, hiru herrialde hauen literatura sustatzeaz haratago doan aldarria egiteko tokia izan da idazleentzat. Euren ustez, mundu globalizazioa eta eredu ekonomiko liberala estalki astunak ezarri nahian ari dira pertsonen oroimenean. Hartara, Gernika, errautsez estalia izan zen herria, iraganaren oroimena esnatzeko toki gisa hartu du Galeuscak. Egungo Gernikan bildu eta iraganeko Gernika gogoan izan arren, nonahi biltzen direla ere, munduko Gernika guztietan biltzen direla adierazi dute idazleek. Fisterratik Port Bou-ra Gernikan gaindi; konparazione, Bagdad da egungo Gernika. Galeuscako idazleek ez dute plazetako zaldi gaineko jeneraltzarren deialdien araberako egungo demokraziaren eredua onartu nahi. Ez dute onartzen egungo botereek demokraziaren ereduaz banatzen duten zertifikatu arranditsua. Ez dute munduko Gernikak lurperatzeko botatako galipot beltza onartzen. Ez dituzte gure egunkariak ixten dituzten eskuak onartzen eta beren hizkuntzak galarazi nahian dabiltzan eskuak salatu nahi dituzte. Idazle galiziar, katalan eta euskaldunek etorkizunerako iragana behar dutela aldarrikatu dute. Iragana aldarrikatu dute historiak puskatu zuen ispilua hobeto osatzeko. Iragana behar dute oraina birsortzeko eta idazten dutenaz funtzio kritikoa bete ahal izateko.