Urriko hostoak


2003ko azaroaren 02an
Inoiz baino beharrezkoagoak dira eskuin muturraren gezurrei
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Fikzioa
Kale-antzezpen bat. Jendea, oihu eta bitore, desfilea ikusten. Aktore guztien artean, errege-jantzian doan zalduna da txalotuena. "Gora Enrike IV.a, gora Enrike gure errege!", egiten du jendeak. Zalaparta hain da burrunbaria, non aktorearen zaldia, izuturik, putinka hasi baita brastakoan. Aktoreak, bridei tira eta ezproiei saka egin arren, ezin du zaldia gobernatu. Zaldiaren jauzietako batean, lurrera erortzen da eta kolpe zakar laburra hartzen du buruan. Erietxe batean esnatzen da. Ez da ezertaz gogoratzen, ez du ohe inguruan dituen lagunak ezagutzen. Artean soinean daraman errege-jantzia ikusirik, jendearen oihuak piztu zaizkio gogoan: "Gora Enrike IV.a, gora Enrike gure errege!". Aginduak ematen hasi da, erresumak premia larriegiak baititu besoak antxumatuta egoteko. Aktorea ez da jada aktore: Enrike IV.a dela sinesteraino itxuraldatu du kolpeak.
Hedabideek eta ikuskizunaren munduak bozketetan duten gero eta eragin handiagoaz mintzatu dira politologoak (horra hitz itsusi bat, itsusirik bada!), Schwarzeneggerrek Kaliforniako bozak irabazi dituela jakin bezain arin.
Beude esanak. Aukeran erakargarriagoa egiten zait gertaera (eta ez anekdota!) Pirandelloren «Enrike IV.»a obraren argitan ikustea: egun batez, erotu aurretik gorrotatzen zuen pertsona bat hiltzen du aktoreak inork zigortuko ez dion uste osoan: nola zigortuko dute hamaika urte Enrike IV.a dela sinetsita bizi den aktore ohi gizajo bat? Eta zer egingo liokete Schwarzeneggerri ere fikziozko mundua gobernatu duen bezala gobernatuko balu eskura jarri dioten mundu erreala? Botoekin irabazia luke zigortu ezingo lioketen xalotasuna, botoek zuritzen dute Bushen kasuan ere badaezpadako gerra bat pizterainoko kasketaldi justiziatsu ustea.
Ni nago aktorea bozkatu dutenek -herio-zigorra gehien praktikatzen duen estatuko herritar gehienek- esperantza horixe dutela: filmetan erakutsi duen ausardia eta justiziaren zentzu bera erakutsiko duela Schwarzeneggerrek mundu egunerokoan ere.

Armiarmaren estrategia
Giuliano Ferrara izeneko kazetari batek -marxista izana, Berlusconiren ahotsa da gaur- Errepublikan gerta daitekeen zernahiren induktore linguistikotzat jo du Antonio Tabucchi. Idazle italiarrak "Armiarmaren estrategia" izeneko artikulu gogoangarri bat idatziz erreakzionatu du. Ezagutu nahi duenak jo beza iragan hamalauko «El Pais» egunkarira: urriko hosto esanguratsuenetakoa aurkituko du bertan.
Artikulua luzea denez, eta adar joria, nekez laburbil dezaket hemen. Esan dezadan Berlusconik kazetari sateliteen bidez darabilen izu-politika aireratzen duela. Italian hainbat intelektualek bizi duen mehatxu-giroari buruz ari dela, alegia.
Armiarmaren estrategiak ez ditu ezkerra eta eskuina bereizten eta, hargatik, ezinezkoa da -niri ezinezkoa zait behintzat- ez gogoratzea «Zutabe»k Hasier Etxeberriaren kontra botatako mehatxuak eta Hasier Etxeberriak «Gara»n emandako erantzuna, orekatua bezain zintzoa. Hanka puntetan bezala pasatu gara auziaren albotik. Han-hemenka, oihartzun herabe batzuk. «Sustatu» izango zen, oker ez banago, oihartzun gehien bildu dituen hedabidea: kolore askotako iritzi-andana agertu da bertan, Etxeberriari eskainitako elkartasun hitzak nagusi. Lagunartean-eta bolo-bolo ibili den gaia izan arren, agerian, isiltasuna hartu dugu aterpe. Berriz ere. Beste hainbatetan bezala. Hitz egiteko beldurra dugu? Axolagabekeria da gurea? Paso egiten dugu? Normaltzat jo behar ditugu -eta noiz arte?- halako miseriak?
Jende asko ezagutzen dut pentsatzen duena amesgaiztoa bukatutakoan hasiko garela hizketan. Gero eta jende gehiago dago, ordea, pentsatzen eta esaten hasita hitz egitea dela amesgaiztoarekin bukatzeko bide eta modu bakarra.

Beranduegi baino lehen
"Jainkoak aldatzen ez diren bitartean, ez da posible deus aldatzea" (Sánchez Ferlosio)
Jainkoak gureak dira, guk sortuak, guk aldarera jasoak, guk izugarrikeriaz jantziak, guk gurtuak. Gure kontzientziaren lasaigarri sortu ditugulako baimentzen dituzte jainkoek hurkoaren oinazea, urrutiko gerrak, ezinduen gosea eta gosetuen ezina.
Oinazea eta gerra eta gosea etxeko atean joka has daitezeenean bakarrik hasiko gara jainkoak madarikatzen. Ordurako, ordea, beranduegi izango da.

Oteiza
Sei hilabete hil zela. Ordutik, jendea harri eta izotz geratu da haren oinordekoek (familiartekoek zein haren ondarea kudeatzeko legea eskultorearen borondatea bihurritzeraino baliatu dutenek) euskararenganako erakutsi duten begirune faltarekin. Hiletan ez zen euskararik izan ("Haserre baino, triste nago", aitortu zuen Miren Azkaratek hiletatik irten zenean). Familiak atera zion heriotza ondorengo oroigarrian ere, euskarak ez zuen hitzik. Museoa inauguratu zutenean ere, halatsu museo berriko hormak, halatsu museo berriko iragarki eta aldarriak, halatsu inaugurazioko hitzak: euskararik gabe. Dagoen tokian egonda eta Oteiza izan zena izanda, ez dut esango museoa arrotza egiten zaidanik, baina bai urrutikoa, urrutiratu zaidana, urrutiratu didatena. Pilar Oteiza eskultorearen ilobak -Madrileko unibertsitateko katedratikoa da- inolako konplexurik gabe adierazi zuen zergatia: "Bi hizkuntzekin hormak beteegiak geratuko ziren. Gainera, nire osabak den-dena gaztelaniaz idatzi zuen". Ez dut inolako zalantzarik Ameriketan-eta egin behar dizkioten erakusketetako programa, ohar, eta obren titulu eta aipamen teknikoak oro hizkuntza bakarrean egongo direla. Gaztelaniaz.
Euskara, neolitikoko fruitu estetiko parerik gabea: hori esanez ahoa betetzen zaien sasi-euskaltzaleen kalamatika ez da Oteizak asmatua, baina Oteiza dugu euskararen inguruko fantasiari modernitatearen distira eta estetikotasunaren dirdira eman zizkiona (Xenpelarrek esango zukeen bezala, abilla zen Oteiza, bazuen pantasiya…). Halatan, eta Oteizaren laguntza eskergaitzarekin, hutsaren diletante eta huts-minaren gurtzaile askori (artistei batez ere, baina tartean baita hainbat politikari abertzaleri ere!) oso ondo etorri zaio euskarari buruzko diskurtso horren farfaila, ez dakit beren kontzientzia linguistikoa lasaitze aldera. Nolanahi ere, euskara izan da galtzaile.

Erregaiak
Razzia: Arpilatzeko, hondatzeko edota pertsonak harrapatzeko helburuz etsaiaren lurrean egindako sartu-irten azkarra (hiztegietatik).
Zaintzaileak nork zaintzen ditu? (Juvenal) Juezak nork juzkatzen ditu? (urriak hemezortziko manifestariek)
Benetako demokraziarik balego, herri batek ez lioke beste bati eraso egingo, indartsuak ez luke ahula zapalduko, justizia eta askatasuna uztarri berean ikusiko genituzke (esperantza galdu nahi ez duen batek).

Plana
Ibarretxeren planak nahiko lan izango du jendearen uste desberdinak uztartzen. Horretarako, eta nor banintz, hitzaren hiru esanahiak betetzea eskatuko nioke lehendakariari: lehenik eta behin, aurreratuen dagoena, "etorkizunerako asmo eta programa" ondo zehaztea; bigarren, egoerari dramatikotasuna kendu eta jende ahalik gehiena biltzea, bere plana "aisiarako pentsatutako ekintza" poz-emailea dela guk sineste aldera. Eta, hirugarrenik, plana edo "hormak porlanez txukuntzeko tresna lau-laua" izan dadila aitaren etxeko hormak aberasteko eta ez berdintzeko. Ez lurrarekin, behintzat.


Azkenak
Estefi Etxebeste
“Mentalki ongi prestatzea dirudiena baino garrantzitsuagoa da harri-jasotzean”

Abuztuaren 9an errekor berria ezarri zuen Estefi Etxebestek (Ituren, Nafarroa, 2002) Sunbillako Ramon Latasa pilotalekuan. 100 kiloko harria 59 aldiz goratu zuen, eta 2014an Idoia Etxeberriak ezarritako 56 altxaldiak gailendu.


Gabriel Aresti omentzen arteak bateratuz

LAIDA ikerketa taldeak Bermeoko Arrantzaleen museoan abuztuaren 28 eta 29 antolatutako ikastaroan egingo duen hitzaldiaren sintesia da Arestiren ekarpen artistikoa nabarmentzea.


2025-08-27 | Patxi Azparren
Askapen prozesu heterokroniko, poliedriko eta “kuantikoa”

Artikulu honek badu testuinguru bat lerroburuaren gainetik, Hernaniko Udalean Kontxita Beitiak aurkeztutako Euskal Euskal Errepublikaren aldeko mozioa onartu ez izana. Harira!

Prozesu heterokronikoa

Kultura judeokristau, musulmana eta platonismoaren ustez, denbora aurrera... [+]


Kilate askoko abesbatza

Fitxa: Musika Hamabostaldia. Kursaal Zikloa. Le Concert des Nations. La capella Nacional de Catalunya.
Zuzendaria: Jordi Savall.
Abesbatzaren prestaketa: Lluís Vilamajó.
Egitaraua: Mendelssohnen lanak.
Lekua: Kursaal Auditorioa.
Data: abuztuaren... [+]


Denge eta chikungunya kasuak ugaritu dira Europan, klima aldaketak eraginda

Abuztuan chikungunya infekzio kasu bat atzeman dute Hendaian. Bero boladek, tenperaturaren igoerak eta eremu tropikaletara egindako bidaiek areagotu dituzte kasuak.


Eskola-itzuleran 400-500 euro artean gastatuko dute Hego Euskal Herriko etxeek, inkesten arabera

Testuliburuen mailegutza, berrerabilera edota bigarren eskuko azokak ugaritu badira ere, ikasmaterialak gastua izaten jarraitzen du etxe askotan, dirulaguntzak dirulaguntza. Eskola-itzulerak batez beste 400 eta 500 euro arteko gastua ekarriko du Hego Euskal Herriko etxeetan,... [+]


Muruzabal eta Zarrakaztelu suteengatik hondamendi eremu izendatu ditu Espainiako Gobernuak

Izendapenak ahalbidetuko du kalte ordainak ordaintzeko prozesuak hastea. Bi suteetan 500 hektarea baino gehiago erre dira.


Frantziako Estatuak “arriskuan” jarriko du EKE, dirulaguntzak 30.000 euro murriztuta

Iaz jasotakoarekin alderatuta, %15eko murrizketa jasango luke Euskal Kultur Erakundeak. Prentsa ohar batean, erakundeak adierazi du erabaki horrek "ondorio latzak" izango lituzkeela: esaterako, hainbat postu arriskuan egongo liratekeela eta kideei emandako dirulaguntza... [+]


Talde ekologistak:
“Auditoretza ekonomiko bat nahikoa izan da inbertitzaileak Muga meatze proiektuan atzera egiteko”

Ekologistak Martxanek eta Sustrai Erakuntzak diote txinatar inbertitzaileek atzera egiteak agerian utzi dituela Zangozako meatzearen "funtsik gabeko arrazoiak". Nafarroako Gobernuari eskatu diote "interes publikoari erantzuten ez dion proiektu defendaezina... [+]


Urruñako sukalde zentrala prest da herriko haur eta adinekoei tokiko elikadura prestatzeko

Herriko Etxeak elikadura burujabetzaren aldeko urrats handia egingo du 380 metro koadroko azpiegitura berriarekin. Sukaldeak haur eta adinekoentzako janari osasungarria eskainiko du, tokiko produktuekin eta tokiko laborantza indartuko du.


Mapamundiak Afrikaren benetako tamaina islatu dezala aldarrikatu du kontinenteak

“Mapak ez dira erreminta hutsa, sinboloak dira, eta mapa zuzentzea Afrikari buruzko narratiba globala zuzentzea ere bada; duintasun kontua da”. Afrikako Batasunak eskatu du munduan oraindik erabilienetakoa den mapa distortsionatua alboratzeko.


Euskal Selekzioak jokatuko du munduko Wallball txapelketan

Wallball txapelketa abuztuaren 27tik 30era jokatuko dute. Euskal Herritik aparte Argentina, Belgika, Erresuma Batua, Valentzia, Herbehereak eta Puerto Rico herrialdeek hartuko dute parte.


Oposizioari aurrea hartuz, Bayrou konfiantza mozio batera aurkeztuko da irailaren 8an

"Gehiengoa lortzen badugu, gobernua berretsiko dute; bestela, erori egingo da", adierazi du Frantziako lehen ministroak. LFI Frantzia Intsumisoak, Frantziako Alderdi Komunistak, ekologistek, Alderdi Sozialistak eta RN Batasun Nazionalak, ordea, dagoeneko jakinarazi dute... [+]


Wagner birformulatua

Fitxa: Musika Hamabostaldia. Kursaal Zikloa. Espainiako Orkestra Nazionala.
Zuzendaria: David Afkham.
Egitaraua: Wagnerren ‘Der Ring ohne Worte’ (Lorin Maazelen moldaketa). Lekua: Kursaal Auditorioa.
Data: abuztuaren 22a.

---------------------------

Oraingo... [+]


Israelek Gazako Nasser ospitaleari eraso egin dio, eta gutxienez 20 pertsona hil ditu, tartean bost kazetari

Gazako osasun zentro nagusia bonbardatu du Israelek. Hildakoen artean bost kazetari daude, Reuters, AP, Al Jazeera eta NBCkoak. 


Eguneraketa berriak daude