Ehun urte pasa dira Estatu Batuetako hondartza batean Wright anaiek beraiek diseinatutako eta eraikitako hegazkinean historiako lehen motordun hegaldia egin zutenetik. Orduz geroztik, hegazkinak asko hobetu dira teknikoki. Hogei, berrogei edo ehun metro irauten zuten hasierako hegazkinek airean. Orain aparatuak Asiatik Afrikara joan daitezke hegan geldiunerik egin gabe. Ehun urteko bidaia luze horretan euskaldunak ez dira atzean geratu.

Euskal Herriaren eta aeronautikaren arteko loturak uste baino estuagoak izan dira eta dira. Duela gutxi jakin dugunaren arabera, Rolls-Royce britainiar multinazionalak egoitza Bilbon duen ITP enpresa aeronautikoari hegazkinentzako motorrak eraikitzeko eskatu dio. ITP enpresaz gain beste hainbat dira aeronautikarekin lotura dutenak.

Iraganari begiratzen badiogu berriz, diseinuan zein eraikuntzan Euskal Herriak bere alea jarri duela ikusiko dugu eta pilotu ezagunak ere sortu ziren hemen. Hegaldi bikainak ere ikus ahal izan dira Euskal Herriko zeruetan.


1903an Wright anaiek lehen aldiz hegan egin zutenetik, munduan zehar azkar zabaldu zen asmakuntza berri honen inguruko jakin-mina. Donostia ez zen salbuespena izan eta bertan 1910eko martxoan egin zen lehen hegaldia, Ondarreta hondartzan. Humberto Le Blon pilotu frantsesak "Bleriot XI" aparatuan Ondarreta zeharkatu zuen.

Hondartzan hegazkinak lur har zezan behar ziren aparatuak prestatu, pista eraiki eta hondartzaren inguruak itxi ziren. Sarrera ordaindu egin behar zen. Martxoaren 27an egin zen lehen hegaldia eta garaiko egunkariek ziotenez, inguruak jendez gainezka zeuden. Sortu zuen ikusmina medio, Le Blon-ek hurrengo bi egunetan hegaldiak errepikatu zituen. Apirilaren 3an, Le Blon-ek, donostiarrei izandako harrera ona eskertu nahian, arratsaldeko hiruretan, inori ezer esan gabe hegan egin zuen. Airean minutu bat zeramala, hogeita hamar metroko altueratik erori zen hegazkin eta guzti. Itsasontziak inguratu ziren bere bila, baina beranduegi zen jada.

Orduz geroztik hegaldi ugari egin zen Euskal Herrian. Donostiako Igeldo eta Ulia mendien gainean eta hondartzetan hegan ibili ondoren, 1910eko uztailaren 21ean lehen aldiz Bilbo gainetik pasa ziren hegazkinak. Hiru urte geroago, Gasteizen jarri zuten Euskal Herriko lehenengo pilotu eskola, zeinaren pistak 500 metroko zabalera eta 300 metroko luzera zuen.


Benito Loygorri pilotua Biarritzen jaio zen 1885ean. Bera izan zen Espainian pilotu gidabaimena lortu zuen lehen gizona, 1910eko abuztuaren 30ean, hain zuzen ere.

1902ko martxoan berriz, Carlos de Haya Gonzalez bilbotarra jaio zen. Hamasei urterekin Marokora joan zen gerrara. Hogeita bost urterekin teniente titulua eman zioten eta ondoren, Badajozen lortu zuen pilotu titulua. Carlos de Haya Marokora bidali zuten berriro, baina oraingo honetan pilotu gisa. Gerra amaitu bezain laster, Madrilgo Cuatro Vientos-eko aerodromoan aritu zen lanean. 1931n, Sevillatik Gineara joan zen hegaldi bakarrean. Hogeita lau orduko bidaia egin zuen Cipriano Rodriguez kopilotuarekin, Sahara desertuaren eta Nigerreko oihanaren gainetik pasaz. 1936ko Gerra Zibila hasi zenean Francoren bandoan egin zuen borroka, Francoren pilotu pertsonal bezala lan eginez. Carlos de Haya bilbotarrak bere ibilbide luzean hainbat munduko marka lortu zuen. Pilotu hau 1938an hil zen, Ebroko batailan.

Aeronautikaren historian pertsonaia garrantzitsua izan zen baita ere Heraclio Agapito Alfaro Fournier gasteiztarra. 1893an jaio zen Heraclio Fournier eta aitonak zuen dirutzari esker, bere proiektuak aurrera eraman ahal izan zituen. Hamazazpi urterekin Heracliok pilotu titulua lortu zuen eta Gasteizko Lakuan ingeniari ikasketak egin ondoren, 1913an Espainiako lehen hegazkina diseinatu zuen. 1920an Estatu Batuetara joan zen ikastera eta ondoren, Massachusetts-eko teknologi institutuan hasi zen lanean. Han hegazkinen motorrei buruzko ikerketak burutu zituen.

Hegazkingintzaren historian izan dugun beste euskaldun garrantzitsu bat, Horacio Echevarrieta bizkaitarra da. 1927an, Getxon bizi zen Horacio Echevarrieta Mauri enpresa gizonak, 6.611 euroko kapitalarekin, Iberia, Espainiako lehen konpainia aereoa ipini zuen abian. Gizon hau airelinea garrantzitsu horrek izan duen lehen lehendakaria eta sortzailea izan zen.