Dozena bat reggae


2003ko irailaren 21an
Urteak pasa ahala musika mundua gero eta estilo gehiagotan banatzen ari da. Azkenaldian fusioak musika mota gehiago sortzeko parada eman du. Eta hortaz, entzuleak askoz ere aukera zabalagoa du. Euskal Herrian musika estilo bat izan da nagusi hainbat urtetan. Azken urteotan, ordea, mundu zabalean bezala estiloak ugaritu egin dira: heavy-a, rock-a, hip-hop-a, technoa... Bob Marley eta The Wailers taldeak Europan hain ezagun egin zuen reggae-ak ere bere tokia topatu du gure artean. Asko ez badira ere, badaude Jamaikako doinu horiek jorratzen dituzten taldeak. 12 Tribu banda azpeitiarrak ia zortzi urte daramatza rastafari doinu dantzagarriak Euskal Herrian barrena hedatzen.

Popetik reggaera

Aurrekariak topatzen hasiz gero Uztauek izan zen 12 Triburen hazia erein zuen banda. Izan ere, talde hartatik zetozen Jorge, Txato eta Galo izan ziren proiektu berriaren bultzatzaileak. Borja, Mark, Jaques eta Peio izan ziren beraiekin batera lehen formazio sendoa osatu zutenak. Bi gitarra, baxua, bateria, saxoa, teklatua eta tronboiaz osatutako bandak Tau Ceti izenpean egin zuen lehen grabaketa. Lau abesti haiek, ordea, ez ziren bakarrik argitaratu. Bilduma hartan beste hiru talde azpeitiar izan zituzten lagun. "Atxuiya Sound" izenarekin kaleratu zen lana. Orain bezala, grabaketa hartan ere ingelesez mintzatu ziren, izan ere, Mark abeslaria australiarra da. "Egia da ukitu internazionala ematen diola taldeari. Baina egia esan, beharrizanagatik egiten dugu ingelesez. Mark eta Txato bateria-joleak dira abesten jartzen diren bakarrak. Bestalde, bateria jo eta abestea ez da batere erosoa. Hortaz, Mark da abeslari nagusia. Gustatuko litzaiguke abesti guztiak euskaraz abestea, baina... ", diosku saxofoi-joleak. Lehen grabaketa hartan oraindik pop doinuak jorratzen zituzten, baina jadanik hasiak ziren reggae munduan murgiltzen. Estraineko diskoa 1998. urte inguruan kaleratu zuten. Grabazio berriarekin batera banda azpeitiarrak izena ere aldatu zuen. Horrela, Israelgo hamabi tribuak gogoratuz 12 Tribu izenez bataiatu ziren. Formazioan hainbat aldaketa izan eta gero, beste hiru partaide sartu ziren taldean, banda azpeitiarra tronpetaz, DJ batez eta perkusioaz indartuz. Eizagirreren esanetan baliabide oso gutxirekin burutu zuten grabaketa: "Zortzi pistako mahai analogiko batean grabatu genuen, ahal zena egin genuen". Produkzio guztiaz taldea arduratu zen eta banaketarako Gaztelupeko Hotsak diskoetxearen laguntza izan zuten. Argitaletxeak "Hotsak" zigiluarekin kaleratu zuen "Who's your leader" izeneko estraineko lan hura. Makina bat kontzertu eskaini zituzten lan harekin. "Armintzako Txapel Reggae Jaialdian izan ginen, Nafarroan ere hainbat emanaldi egin genituen, gaztetxe askotatik pasa ginen. Eskarmentu handia hartu genuen garai hartan", onartzen du saxofoi joleak. Kontzertuak eskaintzeari utzi gabe bigarren disko bat grabatzeko abestiak konposatzeari ekin zion banda azpeitiarrak. Horrela, joan zen neguan "In it together" grabatu zuten. Gaur egun zazpi partaidek osatzen dute 12 Tribu: Mark (ahots nagusia, gitarra solista eta erritmikoa), Ladis "Ras la" (baxua eta koroak), Imanol (teklatua), Txato (bateria eta koroak), Dono (tronpeta), Pello (tronboia) eta Borja "Txarly" (saxoa, flauta eta koroak).

Jamaika, rastafaria, filosofia eta bizimodua

Gaur egungo beste hainbat estilok bezalaxe reggaeak ere Ameriketara Afrikatik eramandako esklaboen musika tradizionalean ditu sustraiak. Horrela, bluesa Mississippi inguruan sortu zen moduan, reggaea Jamaikatik dator. Mento izenekoa, Jamaikako musika tradizionala da Eizagirreren esanetan reggaearen jatorria. "Mentoa rythm&blues eta soularekin nahastean ska musika sortu zen Jamaikan. Skatalites eta Laurel Aitken dira, besteak beste, estilo hori gure artean ezagun egin dutenak. Bob Marley bera hasieran ilea soilduta ibiltzen zen eta ska estiloa jorratzen zuen The Wailing Wailers taldearekin. Ska-ren erritmoak pixka bat aldatuz eta makalduz rocksteady eta reggae estiloak sortu ziren gero", azaltzen du Borja Eizagirrek. Banda azpeitiarreko saxofoi- joleak, gainera, Euskal Herrira etortzen den bakoitzean Lauren Aitkenek lagun duen bandan parte hartzen du, Basque Ska All Stars izenekoan, alegia.

Reggaea rastafari mugimenduarekin oso loturik izan da beti. 12 Tribuko saxofoi-joleak dioskunez, sinestunak, rastafariak, elizetan biltzen ziren abestu, danborra jo eta Jah jainkoa gurtzeko. Marihuana erretzearen filosofia ere bide horrekin bat zetorren. Taldeko partaide guztien kasua ez bada ere, Eizagirreren esanetan badira zenbait kide rastafari mugimenduarekin oso identifikaturik sentitzen direnak. "Beste era batera bizi izango bagina, agian, denok txurroekin joango ginateke kaletik, baina... ni alde horretatik agnostikoa naiz", onartzen digu saxofoi-joleak. Azpeitiarraren esanetan, zerbait barruraino sentitzeko ez da zertan janzkera zehatz batekin joan behar kaletik.

Reggaezale sutsuak ez direnen artean Bob Marley da, dudarik gabe, Jamaikako musika estilo honen erreferentziarik garrantzitsuena. Bestalde, musikari eta pertsona handia izan zela uste badute ere, Marley ez da, ezta gutxiagorik ere, azpeitiarren eragin bakarra. "Taldean entzuten dugu Bob Marley, baina beste hainbat banda mitiko daude, Burning Spear, kasurako. Disko berrian gainera talde horren kanta bat sartu dugu. Hor daude Al Jaman, Gregory Isaac... zortzi mila klasiko esan ditzaket", dio Eizagirrek.

«In it together»
"In it together" autoproduzitutako lan bat da. Diskoa Azpeitiko Urrestilla auzoan grabatu dute Tiobibo Produkzioak-en eskutik. Nahasketetaz, ordea, Santanderko Loud&Lone bikotea arduratu da. Borja Eizagirreren esanetan estatuko eta Europa osoko reggae ekoizlerik "garrantzitsuenetakoak" dira Loud&Lone. "Borja eta Robertok (Loud&Lone) taldeko teklistarekin, Imanolekin ikasi dutenez, gure diskoa produzitzeko ideia aipatu genien. Orain hori behar zutela esan eta materiala pasatzeko eskatu ziguten", azaltzen du azpeitiarrak. Santanderkoek A-Lone Productions zigiluarekin egiten dituzte ekoizpen lanak. Eta musikari gisa Iñaki Yarrituren Basque Dub Fundation taldearekin ere lan egin izan dute. Diskoa ekoizteaz gain, Loud&Lone taldearen zortzi abesti dub bertsioan egiteaz ere arduratu da. Hortaz, diskoa hemeretzi abestiz osatzen da: 12 Tribuk konposatutako hamabi kanta eta horien artean aukeratutako zortzi abestiren dub moldaketak. Grabatutako kanta bat oinarrian izanik grabazio eta produkzio mahaia erabiliz abestiaren bertsio berri bat egitean datza dub moldaketa. "Batzuetan beste grabazio pista bat ere gehitu diezaiokezu, flauta bat melodia bat eginez... Baina funtsean dub moldaketa bolumenekin eta efektuekin jokatuz egiten da. Aurretik existitzen den kanta baten birnahaste moduko bat da", azaltzen digu Eizagirrek. Reggae-a ez ezik, ska estiloa ere jorratzen du 12 tribu taldeak: "Aurreneko lanean ska nahiko azkarra landu genuen. Oraingo honetan, berriz, ska klasikoagoa egin dugu, Skatalites bezalako taldeen eragin zuzenagoa duen ska klasikoa".


Azkenak
Intsusaren bigarrena

Joan urteko udaberrian idatzi nuen intsusari eskainitako aurreneko artikulua eta orduan iragarri nuen bezala, testu sorta baten aurrenekoa izan zen. Sendabelar honen emana eta jakintza agortzen ez den iturriaren parekoa dela nioen eta uste dut udaberriro artikulu bat idazteko... [+]


Arrain-zoparako, besterik ezean, itsasoko igela

Amonak sarritan aipatu zidan badela arrain bat, garai batean kostaldeko herrietako sukalde askotan ohikoa zena. Arrain-zopa egiteko bereziki ezaguna omen zen, oso zaporetsua baita labean erreta jateko ere. Beti platerean oroitzen dut, eta beraz, orain gutxira arte oharkabeko... [+]


2024-04-22 | Jakoba Errekondo
Lurra elikatu, guk jan

Lurrari begira jartzea zaila da. Kosta egiten da. Landareekin lan egiten duenak maiz haiek bakarrik ikusten ditu. Etekina, uzta, ekoizpena, mozkina, errebenioa, emana, azken zurienean “porru-hazia” bezalako hitzak dira nagusi lur-langileen hizkuntzan.


2024-04-22 | Garazi Zabaleta
Txaramela
Pasta ekologikoa, ortuko barazki eta espezieekin egina

Duela hamabi urte pasatxo ezagutu zuten elkar Izaskun Urbaneta Ocejok eta Ainara Baguer Gonzalezek, ingurumen hezkuntzako programa batean lanean ari zirela. Garaian, lurretik hurbilago egoteko gogoa zuten biek, teoriatik praktikara pasa eta proiektu bat martxan jartzekoa... [+]


'Cristóbal Balenciaga' telesaila
"Nabaritu dadila euskaldun batzuok euskaldun baten istorioa kontatu dugula"

Cristóbal Balenciaga diseinatzailearen biografia kutsuko fikziozko telesaila egin du Moriarti hirukoteak, Disney+ plataformarentzat. Estreinakoa dute formatu horretan. Aitor Arregi eta Jon Garañorekin egin du hitzordua ARGIAk, Jose Mari Goenaga kanpoan baitzen,... [+]


Eguneraketa berriak daude