Mongolia Osoa ezagutzeko asmorik ez zeukaten hiru bidaiariek. Asiako herrialde honek 1.565.000 kilometro koadro ditu eta 1.555.000 biztanle. Biztanleak herrialde osoan banatuz gero kilometro koadro bakoitzean mongoliar bat topatuko genuke. Kentei mendikatera hurbildu ziren Altan mendietan eski zeharkaldia egiteko asmoz. Inguru haietako elur zuritik lehen aldiz igaroko ziren zakurrak lerari tiraka. Eskiatzeaz gain, mongoliar nomaden bizimodua ezagutu, monasterioak bisitatu eta Ulan Bator hiriburuan egun batzuk igaro zituzten.
Zeharkaldia: 230 kilometro 12 egunetan
Joel Rauzy frantziarrak lera handia eraman zuen zazpi txakurrekin. Mikel Irurek txakurra eraman zuen aurretik eta bera eskiekin. Atzean lera zeraman. Irurek egin zuen eski motari skijöring deitzen zaio. Txakurrak apur bat laguntzen du, baina eskiatzaileak egin behar du lanik handiena atzeko karga eramateko.
Asmoa hiru kideez gain, zeharkaldia gida batekin egitea zen. Bidea erakutsiko zien norbait behar zuten eta itzultzailea ere bai. Bidaia egin aurretik kontratatua zuten gida, baina hara joandakoan bi gida hartzera behartu zituzten. Mongoliako zonalde hartan animaliekin (hartzekin, zakurrekin, ganaduarekin...) kontu handiz ibili behar zela adierazi zieten eta horregatik, bigarren gida behar zela. Planak aldatu egin ziren. Bi gidek oinez egin behar zuten bidaia eta noski, makalago zihoazen. Irure, Rauzy eta Escafit telebista kameralariak zeharkaldia egiten zuten bitartean, gidek bidezidorrak aprobetxatzen zituzten oinez ahalik eta azkarren ibiltzeko. Bi gidetako batek itxura arraroa zuen: "Kalasnikov batekin azaldu zitzaigun eta egunero horrekin zebilen", dio harrituta Mikelek. Kalasnikova eramatearen arrazoia laster ulertu zuten bidaiariek: "Han ginen lehenengo goizean ikusi genuen hartza. Puntu beltz bat seinalatu zigun gidak eta hartza zela esan zigun. Guk, ‘bai zera!’ eta hark baietz. Halako batean ikusten genuen txikitzen-txikitzen zihoala puntu beltz hura. Arrazoi zuen!". "Nomaden txakurrak ere arriskutsuak ziren erdi basatiak zirelako. Ez genituen bi gida alferrik eraman, zona arriskutsua zen, animalia asko dabilelako".
Hiru egun mongoliar nomadekin
Urte sasoien arabera batetik bestera dabiltza mongoliar nomadak. Hiru bidaiariek ezagututako nomadek zona hartan negua igarotzen zuten eta udan beste toki batera alde egin. Ganadua dute bizibide: ardiak, antxumeak, behiak, zaldiak, jakak... Saltzeko edo larrerako dituzte. Larrekoak ez dituzte erretiratzen eta saltzekoak, berriz, txabolatan gordetzen dituzte. Txabolekin batera yurtak dauzkate, beraien bizilekuak. Familia bakoitza yurta batean bizi da eta bi edo hiru yurta egoten dira gertu, gehienetan senideak baitira. Egurrezko egitura dute etxe hauek eta kanpotik larruz estalita daude. Zirkuluaren erdian sua egiten dute, jatorduak prestatzeko eta beroa mantentzeko. Inguruan oheak daude, egunez eserleku funtzioa betetzen dutenak. Bizilekuz aldatu behar dutenean gurdi moduko bat erabiltzen dute trasteak eramateko. Ur bila joateko ere erabiltzen dute. Gurdia jakak tiratzen zuela esne marmiten tankerakoak hartuta ikusi zituen Mikelek behin bertako bizilagunak. Ibaian metro eta erdiko izotza zegoen. Zati handi bat moztu eta izotz puska eraman zuten, urtu eta edateko.
Nomadak tartean behin, 100 kilometrora dagoen Ulan Batorrera, hiriburura, joaten dira. Han denetik dago, baina batzuetan bertara heltzea ez da hain erraza, errepideak asfaltatu gabe daudelako, besteak beste. Oinez, zaldiz, kotxez, motorrez... ibiltzen dira, ahal den moduan.
Mikel Irure nomada hauen izaerak harritu zuen. Isilak dira eta "oso hotzak". Elkar agurtzeko moduak harritu zuen Mikel edo hobe esan ez agurtzeak: "Gizonezko taldeak batera eta bestera ibiltzen dira zaldiz. Atsedena hartzeko (bai beraiek eta baita zaldiek ere) inguruko yurtetara hurbiltzen dira. Yurtan sartu eta eseri egiten dira, barrukoei kasurik egin gabe. Ia hitzik egin gabe berriz ere alde egiten dute". Mukizapirik ere ez da existitzen. Aurpegia izoztuta izaten dute eta mukiak ere bai, gehienez ere arroparen mahukekin kentzen baitituzte.
Ulan Bator
Kotxez, motorrez, biztanlez jositako hiriburua da. Hautsa eta poluzioa dira nagusi. Kablerik gabeko telefonoak zintzilik dituztela dabiltza saltzaileak. Ez dute telefonoa saltzen deia baizik. Kaleak jendez gainezka daude, eta merkatuak izugarriak dira, galtzeko modukoak. Ia Mongolia osoan ez bezala Ulan Batorren denetarik dago Txinatik eta Koreatik ekarrita. Aldiz, nomaden bizilekuetan bezalaxe, etxe zein jatetxe askotan ez dago komunik. Baina nola moldatzen dira? "Kalera ateratzen dira. Klima lehorra eta hotza da. Horrek salbatuko ditu-edo", dio Mikelek.