PARADISUETAKO HOTZIKARAK


2003ko ekainaren 15an
Amazoniako oihan tropikaletan barnera gaitezke uda honetan edo sabana afrikarrean paseatu, baina bidaia zoragarria buruhauste bilakatu daiteke osasuna babesteko hainbat aholku ez badugu kontuan hartzen. Eskualde tropikaletatik gaixotasun bereziekin itzultzen diren bidaiariak geroz eta gehiago dira. Horregatik ezinbestekoa da informazioa lortzea joan behar dugun zonaldeari buruz. Gaixotasun tropikalek zein hedapen maila duten eta zein txerto izango zaizkigun gomendagarriak ezagutzea komeni da. Ondoren medikuak lagunduko digu botikina prestatzen, arriskuak aurreikustea baino erremedio hoberik ez baitago arazoak saihesteko. Goza dezagun bidaiaz, baina osasunari arreta pixka bat jarriz.

Hona hemen, Munduko Osasun Erakundeak emandako gomendio garrantzitsuak gure ametsetako bidaiak itzulera zoriontsua izan dezan:


Denboraz egin prestakuntzak

Bidaiaren prestakuntza denboraz egin, zenbait txerto edo botika hartu behar baita. Txertaketei dagokienez, zonalde askotan gomendatzeaz gain, Txertoen Ziurtagiri Internazionala eskatzen dute. Sukar horiaren kontrako txertoa leku batzutan beharrezkoa da. Kontuan hartu zein garaitan goazen eta zein motatako bidaia den, alegia, oihanean sartuko garen... horrelako egoerek arriskua areagotzen baitute.


Eltxoen ziztadak eragotzi

Malaria eta sukar horia gaixotasunak adibidez, eltxoen ziztaden bidez transmititzen dira.
Janzkera egokia eraman. Praka eta mahuka luzeak erabili eta kolore argiko arropa izan dadila, eltxoak erakartzen baitituzte kolore ilunek, batez ere ilunabar eta goizaldean.
Noski, eltxo-sareak eta bestelako uxatzaileak gomendagarriak dira lotarako.


Janari gordinarekin kontu izan

Barazki gordinak eta zuritu gabeko frutarik ez jatea gomendatzen da eta kontu handia izan bereziki entsaladekin. Haragi eta arrainak gordin edo gutxi eginak baztertu. Izozki eta gozokiekin ere kontu handia izan behar da.


Ura botilakoa

Eskualde tropikaletako klima dela-eta, likido ugari hartzea komenigarria da, baina osasungarria dela bermatzen diguna, noski, botilakoa izan dadila. Ura gaixotasunak transmititzeko bide erraza da. Besterik ezean iodo tantak erabil daitezke, hiruzpalau tanta ur litroko. Kontu berezia izan izotzdun edariekin, izotzak kutsatutako ura izan baitezake. Edariak izotzarekin baino freskoak edatea komeni da.


Erne bainuekin

Zenbait ibai eta lakutan bainua hartzea arriskutsua da. Lokatzetan ibiltzea ere arriskutsua da eta horrela egitekotan zapata egokiak erabili, parasito dezente jasotzeko arriskua baitago.


Maiz garbitu

Norberaren garbitasuna garrantzitsua da, izerdiketak, hezetasunak infekzio arriskuak gehitzen baititu. Arreta berezia ezarri ondo lehortzeari.


Animaliengandik urrundu

Edozein animaliarekiko kontaktua saihestea da garrantzitsua, baita etxabereekikoa ere. Suge eta honelako animalien hozkak eragozteko oinetako egokiak erabili.


Arropak astindu

Lotarakoan maindireak eta jazterakoan arropa eta zapatak astindu, intsektu edo bestelako animaliatxoren bat egon daiteke ezkutatuta.


Botikina prestatu

Prestaketa guztia hobeto egiteko medikuarengana joatea gomendagarria da. Txertoei buruzko argibideak emateaz gain, botikina prestatzen ere lagunduko digu, batez ere hain eskuragarri ez ditugun zonaldeak bisitatzen baditugu. Oporraldi bikaina igarotzeko aukeratu dugun eskualde ederraren arabera, analgesiko, antibiotiko, antihistaminiko, eltxoak uxatzeko botika, iodo edo bestelakoren bat eramango dugu botikinean ondo gordeta.

Gaixotasun ohikoenak

Malaria edo paludismoa

Infekzio gaixotasunik hedatuena da eta beraz bidaiariak arreta berezia jarri beharko dio gaixotasun honi. Oso antzinatik egon da gizakiaren alboan. Egipziarrek ondo adierazi zizkiguten euren papiroetan gaixotasunaren nondik-norakoak. Hala ere, badirudi, egipziarren datuak ez direla zaharrenak.

Malaria edo paludismo gaixotasuna plasmodium generoko parasito batek sorrarazten du eta beronen transmisioa Anopheles izeneko eltxoaren ziztadak bideratzen du. Osasunaren Mundu Erakundeak ematen dituen datuak beldurgarriak dira eta okerrerantz egin omen du eskualde askotan. Dirudienez, plasmodium parasitoek botikekiko duten erresistentzia dela-eta, tratamentua zailagoa gertatzen da. Mila milioi eta erdi pertsona bizi dira gaixotasuna endemikoa den munduko hainbat eskualdetan. Gainera, urtero 1,2 milioi pertsona hiltzen da malaria gaixotasunarengatik.

Sintomak ondorengoak izaten dira: ondoeza, buruko mina, neke izugarria, sabeleko mina, giharretako mina, sukar altua eta nola ez hotzikarak.


Sukar horia

Gizakiak eta tximinoak dira gaixotasuna gehien pairatzen dutenak. Birus batek sortzen du infekzioa. Gaixotasun honen transmisioa eltxo bidezkoa da baita ere. Beraz, beste behin ere, eltxoen ziztada eragoztearen garrantziaz ohartzen gara. Afrikan eta Hego Amerikan ageri da gaixotasuna. Behin gaixotasuna gaindituz gero betirako inmunitatea lortzen omen da. Epidemia garrantzitsuak ezagutu dira sukar horia dela-eta. Txertaketen eta bestelako neurrien bidez epidemien nolabaiteko kontrola lortu da, baina ez erabat desagerraraztea. Sintomatologia ezaguna da: sukar altua, azal horiztatua eta odol jarioak.

Gainera ez dago tratamentu zehatzik gaixotasunarentzat, sintomak kontrolatzen saiatzen dira soilik.


Kolera

Vibrio colerae izeneko bakterioak sorrarazten du infekzioa. Sintomak beherako bortitza eta goitika egitea dira. Horregatik hasieran zaila izaten da gaixotasuna zehaztea, honelako sintomak dituzten gaixotasun gehiago ere badaudelako. Amerika, Afrika eta Asiako herrialde askotan gaixotasun endemikoa da. Transmisio bidea orokorrean ura izaten da, baina baita janari kutsatua ere. Gizakiz-gizakirako transmisioa gertatzea zaila da. Gaixotasuna hedatzeko modua gehienetan iturri bidezkoa izaten da giza gorotzez kutsatua izan dena. Uda aldea da gaitza transmititzeko garai egokia, uraren tenperaturak 20° C lortzen dituenean. Kasu gehienak ez dira larriak izaten, heriotza muturreko deshidratazioak bakarrik sor dezake. Badaude txertoak koleraren gaixotasuna eragozteko.


Bidaiarien beherakoa deituriko gaixotasuna

Eskualde tropikaletako bidaiarien %20-50ak, lehenengo egunetan edo itzuleran «Bidaiariaren beherakoa» deiturikoa izaten omen du. Kasu honetan ere infekzio sortzaileak bakterioak dira, bereziki Escherichia coli deitzen den heste-bakterioa. Bidaiatuko dugun zonaldean edari eta janariarekin kontu handia izan behar da. Bestelako gaixotasunen bat baldin badaukagu beherakoak pairatzeko probabilitatea handiagoa da.


Azkenak
'Cristóbal Balenciaga' telesaila
"Nabaritu dadila euskaldun batzuok euskaldun baten istorioa kontatu dugula"

Cristóbal Balenciaga diseinatzailearen biografia kutsuko fikziozko telesaila egin du Moriarti hirukoteak, Disney+ plataformarentzat. Estreinakoa dute formatu horretan. Aitor Arregi eta Jon Garañorekin egin du hitzordua ARGIAk, Jose Mari Goenaga kanpoan baitzen,... [+]


Eguneraketa berriak daude