PARADISUETAKO HOTZIKARAK


2003ko ekainaren 15ean
Zure babesik gabe independetzia ezinezkoa zaigu
Amazoniako oihan tropikaletan barnera gaitezke uda honetan edo sabana afrikarrean paseatu, baina bidaia zoragarria buruhauste bilakatu daiteke osasuna babesteko hainbat aholku ez badugu kontuan hartzen. Eskualde tropikaletatik gaixotasun bereziekin itzultzen diren bidaiariak geroz eta gehiago dira. Horregatik ezinbestekoa da informazioa lortzea joan behar dugun zonaldeari buruz. Gaixotasun tropikalek zein hedapen maila duten eta zein txerto izango zaizkigun gomendagarriak ezagutzea komeni da. Ondoren medikuak lagunduko digu botikina prestatzen, arriskuak aurreikustea baino erremedio hoberik ez baitago arazoak saihesteko. Goza dezagun bidaiaz, baina osasunari arreta pixka bat jarriz.

Hona hemen, Munduko Osasun Erakundeak emandako gomendio garrantzitsuak gure ametsetako bidaiak itzulera zoriontsua izan dezan:


Denboraz egin prestakuntzak

Bidaiaren prestakuntza denboraz egin, zenbait txerto edo botika hartu behar baita. Txertaketei dagokienez, zonalde askotan gomendatzeaz gain, Txertoen Ziurtagiri Internazionala eskatzen dute. Sukar horiaren kontrako txertoa leku batzutan beharrezkoa da. Kontuan hartu zein garaitan goazen eta zein motatako bidaia den, alegia, oihanean sartuko garen... horrelako egoerek arriskua areagotzen baitute.


Eltxoen ziztadak eragotzi

Malaria eta sukar horia gaixotasunak adibidez, eltxoen ziztaden bidez transmititzen dira.
Janzkera egokia eraman. Praka eta mahuka luzeak erabili eta kolore argiko arropa izan dadila, eltxoak erakartzen baitituzte kolore ilunek, batez ere ilunabar eta goizaldean.
Noski, eltxo-sareak eta bestelako uxatzaileak gomendagarriak dira lotarako.


Janari gordinarekin kontu izan

Barazki gordinak eta zuritu gabeko frutarik ez jatea gomendatzen da eta kontu handia izan bereziki entsaladekin. Haragi eta arrainak gordin edo gutxi eginak baztertu. Izozki eta gozokiekin ere kontu handia izan behar da.


Ura botilakoa

Eskualde tropikaletako klima dela-eta, likido ugari hartzea komenigarria da, baina osasungarria dela bermatzen diguna, noski, botilakoa izan dadila. Ura gaixotasunak transmititzeko bide erraza da. Besterik ezean iodo tantak erabil daitezke, hiruzpalau tanta ur litroko. Kontu berezia izan izotzdun edariekin, izotzak kutsatutako ura izan baitezake. Edariak izotzarekin baino freskoak edatea komeni da.


Erne bainuekin

Zenbait ibai eta lakutan bainua hartzea arriskutsua da. Lokatzetan ibiltzea ere arriskutsua da eta horrela egitekotan zapata egokiak erabili, parasito dezente jasotzeko arriskua baitago.


Maiz garbitu

Norberaren garbitasuna garrantzitsua da, izerdiketak, hezetasunak infekzio arriskuak gehitzen baititu. Arreta berezia ezarri ondo lehortzeari.


Animaliengandik urrundu

Edozein animaliarekiko kontaktua saihestea da garrantzitsua, baita etxabereekikoa ere. Suge eta honelako animalien hozkak eragozteko oinetako egokiak erabili.


Arropak astindu

Lotarakoan maindireak eta jazterakoan arropa eta zapatak astindu, intsektu edo bestelako animaliatxoren bat egon daiteke ezkutatuta.


Botikina prestatu

Prestaketa guztia hobeto egiteko medikuarengana joatea gomendagarria da. Txertoei buruzko argibideak emateaz gain, botikina prestatzen ere lagunduko digu, batez ere hain eskuragarri ez ditugun zonaldeak bisitatzen baditugu. Oporraldi bikaina igarotzeko aukeratu dugun eskualde ederraren arabera, analgesiko, antibiotiko, antihistaminiko, eltxoak uxatzeko botika, iodo edo bestelakoren bat eramango dugu botikinean ondo gordeta.

Gaixotasun ohikoenak

Malaria edo paludismoa

Infekzio gaixotasunik hedatuena da eta beraz bidaiariak arreta berezia jarri beharko dio gaixotasun honi. Oso antzinatik egon da gizakiaren alboan. Egipziarrek ondo adierazi zizkiguten euren papiroetan gaixotasunaren nondik-norakoak. Hala ere, badirudi, egipziarren datuak ez direla zaharrenak.

Malaria edo paludismo gaixotasuna plasmodium generoko parasito batek sorrarazten du eta beronen transmisioa Anopheles izeneko eltxoaren ziztadak bideratzen du. Osasunaren Mundu Erakundeak ematen dituen datuak beldurgarriak dira eta okerrerantz egin omen du eskualde askotan. Dirudienez, plasmodium parasitoek botikekiko duten erresistentzia dela-eta, tratamentua zailagoa gertatzen da. Mila milioi eta erdi pertsona bizi dira gaixotasuna endemikoa den munduko hainbat eskualdetan. Gainera, urtero 1,2 milioi pertsona hiltzen da malaria gaixotasunarengatik.

Sintomak ondorengoak izaten dira: ondoeza, buruko mina, neke izugarria, sabeleko mina, giharretako mina, sukar altua eta nola ez hotzikarak.


Sukar horia

Gizakiak eta tximinoak dira gaixotasuna gehien pairatzen dutenak. Birus batek sortzen du infekzioa. Gaixotasun honen transmisioa eltxo bidezkoa da baita ere. Beraz, beste behin ere, eltxoen ziztada eragoztearen garrantziaz ohartzen gara. Afrikan eta Hego Amerikan ageri da gaixotasuna. Behin gaixotasuna gaindituz gero betirako inmunitatea lortzen omen da. Epidemia garrantzitsuak ezagutu dira sukar horia dela-eta. Txertaketen eta bestelako neurrien bidez epidemien nolabaiteko kontrola lortu da, baina ez erabat desagerraraztea. Sintomatologia ezaguna da: sukar altua, azal horiztatua eta odol jarioak.

Gainera ez dago tratamentu zehatzik gaixotasunarentzat, sintomak kontrolatzen saiatzen dira soilik.


Kolera

Vibrio colerae izeneko bakterioak sorrarazten du infekzioa. Sintomak beherako bortitza eta goitika egitea dira. Horregatik hasieran zaila izaten da gaixotasuna zehaztea, honelako sintomak dituzten gaixotasun gehiago ere badaudelako. Amerika, Afrika eta Asiako herrialde askotan gaixotasun endemikoa da. Transmisio bidea orokorrean ura izaten da, baina baita janari kutsatua ere. Gizakiz-gizakirako transmisioa gertatzea zaila da. Gaixotasuna hedatzeko modua gehienetan iturri bidezkoa izaten da giza gorotzez kutsatua izan dena. Uda aldea da gaitza transmititzeko garai egokia, uraren tenperaturak 20° C lortzen dituenean. Kasu gehienak ez dira larriak izaten, heriotza muturreko deshidratazioak bakarrik sor dezake. Badaude txertoak koleraren gaixotasuna eragozteko.


Bidaiarien beherakoa deituriko gaixotasuna

Eskualde tropikaletako bidaiarien %20-50ak, lehenengo egunetan edo itzuleran «Bidaiariaren beherakoa» deiturikoa izaten omen du. Kasu honetan ere infekzio sortzaileak bakterioak dira, bereziki Escherichia coli deitzen den heste-bakterioa. Bidaiatuko dugun zonaldean edari eta janariarekin kontu handia izan behar da. Bestelako gaixotasunen bat baldin badaukagu beherakoak pairatzeko probabilitatea handiagoa da.


Azkenak
Honezkero, hemen dago beherakada

Antropologo eta ingeniaria den Yayo Herrerok dioen bezala, datu bat da. Horren jatorria ulertzeko erraza den baieztapen xume batean laburbil daiteke: Lurra agortzen ari da.

Gaia konplexua da. Ikuspegi asko daude, interesak gurutzatzen dira, informazioa desinformazioarekin... [+]


2025-07-25 | Ana Morales
Esan barik ez doalako

Sasijakintsua, jakineza eta franco txikia: horiexek dira aurrekoan Gotzon Lobera jaunak, Bilboko kale batzuen izenak aldatzeko ekimenaren kariaz, Deia egunkarian zuzendu dizkidan epitetoak. Ez du nire izena aipatu, egia, baina neu izan naizenez urte eta erdi luzeko borrokan... [+]


2025-07-25 | Julen Orbea
Bilbon euskara jira ta Bira

Euskara badago Bilbon, baina non? Eta zertarako? Nork sortzen du euskarazko kultura, eta nork sostengatzen? Galdera horien aurrean, udalaren azken urteetako erabakiei begira, argiago ikusten da euskara eta kultura bizirik nahi ditugunontzat kezkagarriak diren erabakiak hartu... [+]


Gizon heterosexualak eta literatura feminista: hausnarketa bat

Hasieratik argi utzi nahiko nuke ez naizela inolaz ere feminismoan, sexu- eta genero-teorietan ezta LGTBIQ+ komunitatearekin lotutako gaietan aditua. Gizon txuri heterosexual bat naiz, ezkertiarra esan dezagun, bere burua feministatzat hartzen duena (edo feministen aliatua,... [+]


Auzolanean ikastola eraiki!

Goizaldeko lehenengo eguzki-izpiekin batera zabaldu ditu ateak Kirikiño Ikastolak. Zapatua da, auzolan eguna. Parte-hartze batzordeko arduradunak irrintzia egin eta lanera bideratu ditu bertaratu diren ehundik gora partaide: “Hemen erronkak denonak dira! Aurrera,... [+]


Amasa-Villabonako EH Bilduri erantzuna

Amasa-Villabonako EH Bilduk argitaratutako idatziaren harira, hainbat adierazpen egin nahiko genituzke. Lehenik eta behin, argi utzi nahi dugu larrialdi klimatikoari aurre egitearen urgentzia ukaezina dela, eta horregatik, krisi honekiko dugun kezkagatik beragatik jartzen dugula... [+]


Irunen eskuin muturreko “auzo patruilak” sortu dituztela salatu dute

Hainbat talde "neonazik" azkenaldian Irunen zabaltzen ari dituzten mezuak salatu dituzte asteazkenean Harrera Sareak eta hainbat kolektibok herrian. Eskuin muturreko "auzo patruilak" antolatzen ari direla salatu dute, eta hauek jendearen jatorriaren arabera... [+]


Udal legearen kontrako epai euskarafoboa
Euskararen aurkako erasoa salatu dute 200 alkate eta udal ordezkarik, eta hizkuntza bultzatzeko konpromisoa berretsi

Euskalgintzaren Kontseiluak deituta, Espainiako Auzitegi Gorenak joan den astean ebatzitako sententzia salatzeko prentsaurreko bateratua egin dute Bilbon. Sententzia "euskal gizartearen eta euskal erakundeen borondate demokratikoaren aurkako eraso zuzena" dela... [+]


Alonsotegiko Udalari dirua itzultzeko eskatu dio Bizkaiko Aldundiak, iruzurra egin zenetik hamairu urtera

Egun EH Bilduren esku dagoen udalak ia milioi bat euro itzuli beharko lioke foru erakundeari, duela hamairu urte, EAJ agintean zenean, diru-laguntza bat ez zelako behar bezala erabili, baizik eta iruzurra egiteko, EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak berretsi duenez. Eskaerak erabat... [+]


Ertzaintzaren 300 BMW ibilgailuen erosketan irregulartasun posibleak salatu zituen barne txosten batek

Eusko Jaurlaritzako Ogasuneko Kontrol Ekonomikoko Bulegoak barne txosten bat egin zuen Ertzaintzak jaso dituen 300 BMWen esleipen kontratuaren hainbat baldintza kritikatzeko. Ezarritako baldintzak zehatzegiak eta murriztaileegiak zirela salatu du ogasunak, eta horrek enpresa... [+]


Txosnetako “beto politikoaren” aurkako GKSren kanpaldiaren kontra oldartu eta lau pertsona atxilotu ditu Poliziak Gasteizen

Bi aste barru hasiko diren hiriko jaietan txosna jartzen utzi ez dietela salatzeko kanpaldia egin nahi zuten Gasteizko GKSk eta Etxebizitza Sindikatu Sozialistak, Andre Maria Zuriaren plazan. 20:30ak aldera, ertzainak oldartu egin dira kanpaldian zeudenen aurka, eta bi... [+]


Lotsa sentitzen dut giza generoko kide izateagatik

Milaka pertsonak modu aktiboan parte hartu dute, eta hala jarraitzen dute, XXI. mendeko holokausto telebisatu handienaren aurka protestatzeko, eta pertsona horiei errespetu eta miresmen handiena zor diet. Baina, gizateriaren zoritxarrerako, askoz gehiago dira, egoerarekin... [+]


2025-07-24 | Nicolas Goñi
Europan, oraingo sinplifikazioaren izenean, biharko bizitzak kaltetuko dira

Jarduera ekonomikoak sinplifikatzeko eta lehiakortasuna indartzeko aitzakiarekin, Europa mailan baita Europar Batasuneko hainbat estatutan ere, klima, ingurunea eta giza osasuna kaltetuko dituzten legeak biderkatzen ari dira 2024tik, askotan interes pribatuen lobbyen eraginpean... [+]


Sektore publikoan gurasotasun baimena luzatu eta seme-alaba bakoitzeko diru laguntza handituko duela iragarri du Jaurlaritzak

Eusko Jaurlaritzaren Familia, Haur eta Nerabeen V. plana aurkeztu du Nerea Melgosa sailburuak asteazkenean. Hamazazpi "trakzio-neurri berritzaile" jaso ditu planak, baina ez dute zehaztu noiz jarriko diren indarrean.


CAFek giza eskubideak errespetatzen dituela “baieztatu” beharko du, Belgikako kontratu milioiduna eskuratzeko

Beasaingo enpresak 1.695 milioi euroko kontratua lortu du Belgikako SNCB-NMBS tren konpainia publikoarentzat 54.000 plaza dituzten bagoiak egiteko. Baina aurretik, belgikar konpainiak eskatu dio bere jarduerek nazioarteko zuzenbidea eta giza eskubideak errespetatzen dituztela... [+]


Eguneraketa berriak daude