KIROLA ETA JOLASA ARMATUTA
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Lehen tiroko platera 1883. eta 1887. urteen artean azaldu zen. Victoriar garaian ehizaldiak oso ohikoak ziren. Tirorako gaitasuna edukitzea beharrezkoa zen ehizaldi haietan parte hartzeko. Honela, plater tiroarekin praktikatzea eta hobetzea posible zen. 1812an sortu zen lehen plater tiro kluba Londreseko auzo behartsuetan. Plateren ordez, kapelak erabiltzen zituzten. Garai honetan hasi zen kirol honen garapena. 1850ean, ehiztariak biltzen hasi ziren eskuz jaurtikiriko kristalezko bolei tiro egiteko. 1977an, Adam Bogardu amerikarrak kristalezko bola hauek jaurtitzeko lehen katapulta sortu zuen. Espainiako Estatuan, aldiz, tiraketa kirol moduan XX. mendeko bigarren erdian agertu zen. Pierre Coubertin baroiak XIX. mendeko azken urteetan hasiriko mugimendu olinpikoak zirela medio, kirol zibil bezala sortu zen.
Kirol hauek praktikatu ahal izateko, nahitaezkoak dira armen baimena eta lizentzia izatea. Federazioko kirol txartelarekin, probintzia bertako instalazioetan praktikatu daiteke inolako gehigarririk ordaindu gabe. Praktika hauetan zaletuenak gazteak dira. Dena den, instalazio faltagatik geroz eta gutxiagok praktikatzen dute. Batzuek aisialdirako beste edozein kirol moduan praktikatzen duten arren, beste batzuek ehizarako teknikak hobetzeko praktikatzen dute bai plater tiroa eta baita uso tiroa ere, nahiz eta bigarren hau praktikatzea garestiagoa izan.
Eskopetei dagokienez, bi motatakoak erabiltzen dira gehienbat: sobrepuestak eta paraleloak. Lehenengoaren kasuan, kanoi bat bestearen gainean kokatua dago, eta bigarrenean, aldiz, bata bestearen ondoan. Prezioari dagokionez, 600-1.000 euro inguru balio dute eskopeta hauek. Eskopetez gain, platerak, kartutxoak eta entzungailuak erabiltzen dira, besteak beste. Produktu hauen prezioei dagokienez, bi kaxa kartutxok sei euro inguru balio dute, 25 plateretako serie batek 3 euro inguru eta entzungailuek 18-20 euro gutxi gorabehera.
Material hauek guztiak eta gehiago Villabonako Eizmendi armategian (Kale Berria 19-21) aurki daitezke, baita antolatzen diren plater tiro eta uso tiro norgehiagoketan izena bertan eman ere. Kirol mota honek Euskal Herrian izan duen bilakaeraz gehiago jakiteko xedez, bertara jo dugu. Bertan jasoriko iritzi eta adierazpenek, Gipuzkoako Administrazioak kirol honekiko duen jarrera pasibo eta ezkorra salatzen dute. Izan ere, Gipuzkoan plater tiroak itzelezko indarra izan badu ere, kirol mota hau praktikatzeko zentro eta instalazioak gero eta gutxiago dira. Hain zehazki ere, Irunen, Olaberrin, Arraten, Legazpin eta Oñatin praktika daiteke kirol hau. Bizkaiak eta batik bat Arabak ordea, instalazio gehiago dituzte. Arazo hau dela-eta, gipuzkoar jende asko bertan lizentziatu beharrean Nafarroan lizentziatzen da. Bestalde, Gipuzkoan plater tiro zaletu asko, instalazio faltan, legala izan ez arren, euren kabuz mendira joaten da berau praktikatzera. Aipatzekoa da Gipuzkoako Udamendi zentroa dela Europako hoberenetakoa.
Arma joko guztietan ordea ez da bolbora erabiltzen, arku tiroan esaterako. Diana batera geziak botatzean datzan kirol hau defentsarako jarduera zen antzina. Adituen aburuz, 20.000 edo 25.000 urteko antzinatasuna du aktibitate honek; izan ere arkua eta gezia gizakiak bizirik irauteko, funtsezko lanabesak izan dira. Aitzitik, bolboraren sorrerarekin izaniko jarduera honen ia erabateko desagertzearen ondoren, Amerikako Estatu Batuetako gerra zibilak sustatu zuen arku tiroketa. Olinpiar Jokoetan 1900. urtean izan zuen lekua Parisen lehen aldiz eta hurrengo olinpiar jokoek serio hartu zuten modalitate hau.
Iraunkortasuna eta hobetzeko grina pizten dituen kirol honek zaletasuna sortzen du. Txikitan indioetara jolasten ibili eta nolabaiteko harra geratzen zaion jendeak praktikatu ohi duela esaten bada ere, adin guztietako jendeak praktikatzen du kirol mota hau. Autokontrola eta diziplina garatzen laguntzen du arku tiroak. Hori dela eta, erlaxazioa eta iraunkortasuna funtsezko elementuak dira praktika hauetan. Garapen fisikoari dagokionez, bizkarreko muskuluak lantzen dira gehienbat. Hala, oso ona da bizkarrezurra indartzeko. Adituek ere, lesio eta istripuetatik errekuperatzeko kirol praktika hau gomendatzen dute. Bizkaiko Arkulariak elkartean azaldu digutenez, badira ikasketetan arazoak dituzten haurrak, zeinak urtebetez kirol hau praktikatu ostean konstantzia eta irmotasuna berreskuratzen duten.
Arku tiroa edota plater tiroa kirol ezagunak izan arren, badira apurka gure gizartean sartzen ari diren beste arma joko batzuk ere, paintballa esaterako. Paintballa izadiarekin harremanetan egonik bi taldek edo gehiagok pinturazko tiroak elkarri jaurtikitzean datzan kirola da. Estresa eta adrenalina askatzeko xedez, lagun taldeak eta enpresa taldeak ezkongaien agurrak, urtebetetzeak eta abar ospatzera joaten dira. Edozein aitzakia ona da paintballera jokatzeko.
Kirola, emozioa, denbora-pasa, adrenalina eta izadia uztartzen dituen jarduera honetan erabiltzen den pintura biodegradagarria da, ez da pozoiduna eta garbigarria da. Paintballa kirol guztiz segurua da; izan ere, tirokatzen diren pinturazko bolak ez dute inolako kalterik egiten. Gainera, kirol hau praktikatzeko segurtasunezko maskarak beharrezkoak dira, begiak, aurpegia eta belarriak babesteko. Joko honetan parte hartu ahal izateko ezinbestekoa da segurtasun neurriak eta jolas eremuko erregelak onartzea.
Jokalarien helburua bandera lortzea da. Batzuetan irabazteko gogor ahalegindu arren, lan horrek ez du ordain saririk emango, eta hain zuzen ere hori da kirol honek erakusten duena, hots, jolasteko aukera anitz daudela eta ez dela sekula etsi behar. Profesional mailakoak ez direnek, gutxitan dute irabazteko helburua, baina hala ez izanda ere jokalariak laster konturatzen dira joko honen xedea ez dela garaile izatea, baizik gizabanakoaren jarduera hobetzen saiatzea.
Janzkerari dagokionez, paintballa jokatzen hasi zirenean, kamuflaje militarrak erabiltzen ziren, eta ondoren ehiza edota paintballera egokituriko jantziak. Egun ordea, jantzi ikusgarri eta koloretsuak erabiltzen dira kirol hau praktikatzeko. Bestalde, markagailuek su-armen oinarrizko funtzio berak dituzte, hala nola, katua, heldulekua, kanoia eta mira. Dena den, joko garbia da paintballa, izan ere, inor ez da zauritzen joko honetan. Gainera, psikologoek oldarkeria zuzendu eta bideratzeko eta eguneroko tentsioak askatzeko modu ezin hobetzat jotzen dute.
Prezioei dagokienez, DebaVentura elkarteak Lasturren (Itziar, Gipuzkoa) antolatzen dituen praktiketan adibidez, ordu bat eta erdiz 100 bola botatzeak 21 euroko prezioa du eta hiru orduz 200 bola botatzeak aldiz 30 euroko prezioa. Prezio honetan jolas eta segurtasun ekipoa, maskara, lan jantzia, bufanda, markagailua eta bolak sartzen dira. Inork kirol elkarte honekin praktika hauek gauzatu nahiko balitu honako edozein telefonotara hots egin beharko luke: 660450239 edota 660450245.
1970ean, James Hale ingeniari iparramerikarrak asmatu eta patentatu zuen lehen margo markagailua ganadu eta zuhaitzak markatzeko xedez. Eginkizun hauetaz arduratzen ziren langileak margo hau elkarri tirokatzen jolasten zirela uste bada ere, ofizialki, 1981ean sortu zen paintballa, Amerikako Estatu Batuetako New Hampshire hirian. Kirol honen sortzaileak, Bob Gurnsey kirol produktuen saltzailea, Hayes Noel inbertitzailea eta Charles Gaines idazlea izan ziren. Hala, lehen paintball partida 1981eko ekainean jolastu zen Nel-spot 007s pistolekin. Lehen markagailuek Estatu Batuetako Nelson konpainiak sorturiko gelatina eta pintura begetalez osaturiko kapsulekin funtzionatzen zuten.
1982an, lehen paintball landa sortu zen Rochesterren (New York). Urtebete beranduago, kirol hau praktikatzeko beharrezko diren produktuak ekoizteaz eta banatzeaz arduratuko ziren National Survival Game eta PMI enpresak sortu ziren. Apurka-apurka, munduan zehar hedatuz joan zen kirol hau. Hala, 1984an iritsi zen Australiara, 1985ean Ingalaterrara eta 1991n Europara.
Egun, paintballa gorakada handiena duten kiroletakoa da. Norgehiagoka, eskualdeko liga, nazio liga eta munduko txapelketa ugari jokatzen dira. Espainia mailan, paintballa geroz eta ezagunagoa egiten ari da kirol munduan, norgehiagoka talde ugari daudelarik, bai amateur bai profesionalen mailan. Hala, Madrilgo Paintball Landek antolaturik, 2002 urteaz geroztik Paintball Liga jokatzen da Espainian
Hasieratik argi utzi nahiko nuke ez naizela inolaz ere feminismoan, sexu- eta genero-teorietan ezta LGTBIQ+ komunitatearekin lotutako gaietan aditua. Gizon txuri heterosexual bat naiz, ezkertiarra esan dezagun, bere burua feministatzat hartzen duena (edo feministen aliatua,... [+]
Goizaldeko lehenengo eguzki-izpiekin batera zabaldu ditu ateak Kirikiño Ikastolak. Zapatua da, auzolan eguna. Parte-hartze batzordeko arduradunak irrintzia egin eta lanera bideratu ditu bertaratu diren ehundik gora partaide: “Hemen erronkak denonak dira! Aurrera,... [+]
Amasa-Villabonako EH Bilduk argitaratutako idatziaren harira, hainbat adierazpen egin nahiko genituzke. Lehenik eta behin, argi utzi nahi dugu larrialdi klimatikoari aurre egitearen urgentzia ukaezina dela, eta horregatik, krisi honekiko dugun kezkagatik beragatik jartzen dugula... [+]
Hainbat talde "neonazik" azkenaldian Irunen zabaltzen ari dituzten mezuak salatu dituzte asteazkenean Harrera Sareak eta hainbat kolektibok herrian. Eskuin muturreko "auzo patruilak" antolatzen ari direla salatu dute, eta hauek jendearen jatorriaren arabera... [+]
Euskalgintzaren Kontseiluak deituta, Espainiako Auzitegi Gorenak joan den astean ebatzitako sententzia salatzeko prentsaurreko bateratua egin dute Bilbon. Sententzia "euskal gizartearen eta euskal erakundeen borondate demokratikoaren aurkako eraso zuzena" dela... [+]
Egun EH Bilduren esku dagoen udalak ia milioi bat euro itzuli beharko lioke foru erakundeari, duela hamairu urte, EAJ agintean zenean, diru-laguntza bat ez zelako behar bezala erabili, baizik eta iruzurra egiteko, EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak berretsi duenez. Eskaerak erabat... [+]
Eusko Jaurlaritzako Ogasuneko Kontrol Ekonomikoko Bulegoak barne txosten bat egin zuen Ertzaintzak jaso dituen 300 BMWen esleipen kontratuaren hainbat baldintza kritikatzeko. Ezarritako baldintzak zehatzegiak eta murriztaileegiak zirela salatu du ogasunak, eta horrek enpresa... [+]
Bi aste barru hasiko diren hiriko jaietan txosna jartzen utzi ez dietela salatzeko kanpaldia egin nahi zuten Gasteizko GKSk eta Etxebizitza Sindikatu Sozialistak, Andre Maria Zuriaren plazan. 20:30ak aldera, ertzainak oldartu egin dira kanpaldian zeudenen aurka, eta bi... [+]
Milaka pertsonak modu aktiboan parte hartu dute, eta hala jarraitzen dute, XXI. mendeko holokausto telebisatu handienaren aurka protestatzeko, eta pertsona horiei errespetu eta miresmen handiena zor diet. Baina, gizateriaren zoritxarrerako, askoz gehiago dira, egoerarekin... [+]
Jarduera ekonomikoak sinplifikatzeko eta lehiakortasuna indartzeko aitzakiarekin, Europa mailan baita Europar Batasuneko hainbat estatutan ere, klima, ingurunea eta giza osasuna kaltetuko dituzten legeak biderkatzen ari dira 2024tik, askotan interes pribatuen lobbyen eraginpean... [+]
Eusko Jaurlaritzaren Familia, Haur eta Nerabeen V. plana aurkeztu du Nerea Melgosa sailburuak asteazkenean. Hamazazpi "trakzio-neurri berritzaile" jaso ditu planak, baina ez dute zehaztu noiz jarriko diren indarrean.
Beasaingo enpresak 1.695 milioi euroko kontratua lortu du Belgikako SNCB-NMBS tren konpainia publikoarentzat 54.000 plaza dituzten bagoiak egiteko. Baina aurretik, belgikar konpainiak eskatu dio bere jarduerek nazioarteko zuzenbidea eta giza eskubideak errespetatzen dituztela... [+]
Musika-eszena antikomertzialean alea jartzeko asmoz sortu dute Aurka kolektiboa. Martin eta Katalin kideekin hitz egin dugu arlo horretako kolektiboen loraldiaz, musika politizatuaz eta musikaren potentzialitateez, industria musikalaz, makrojaialdiez eta beste.
Lizarrako Udalak udarako antolatu dituen bost musika ikuskizunetan eta beste horrenbeste film emanaldietan bat bera ere ez da euskaraz izanen; datorren astean hasiko diren festen egitarauan haurrentzako ekitaldi bat dago euskaraz programatua, justu, erraldoi eta buruhandien... [+]
Abu Youssef Al-Najjar Ospitaleko zuzendari Marwan Al-Hams kanpainako ospitaleen arduraduna da eta Gazako Osasun Ministerioko bozeramailea. Uztailaren 21eko arratsaldean atxilotu dute Israelgo Indar Armatuek.