Euskaltzaindia sortu zeneko 55. urteurrena ospatzen ari ziren hartan, «Euskeraren Batasunaz» ziharduen berriro ere Aita Luis Villasantek Euskal Herria osoari zuzentzen zion agirian. Izan ere, Euskaltzaindiari eta Euskaltzaindiaren lanei buruz egun haietan gero eta gehiago zabaltzen ari ziren eta egiazko ez ziren jardunak ikusirik, argi eta garbi utzi nahi baitzuen zenbait gauza, hala nola Euskaltzaindiak hartutako bidea ez zela ateoena, zenbaitek zioen bezala.

Aita Luis Villasante Kortabitarte, Euskaltzaindiaren lehendakaria izateaz gain, eliz gizona ere bazen, eta min handia ematen zion erlijioa beste zer edo zeren morroi hartu nahi izate horrek. Beraz, ateoen kontu hori gezurtatu eta beste zenbait puntu argitu nahi izan zituen, 1973ko hasiera hartan.
Adibidez, 1918an, sorrera egunean berean, zeregin nagusi gisa Euskaltzaindiari eskatu zitzaiona gogoratu, hau da: «Ekingo du euskalgi oroen odolez azitako euskal-eredu bat gertutzen, itzez, itz-yoskeraz, ta idazkeraz albait erabatetsuena, euskaldun guziak idatz-irakurketan erabiltzekoa» hura. Eta baita ere Euskaltzaindiaren xede eta helburuak, hala nola Euskal Herriko eskualde, euskalki eta euskara mota guztien ordezkariak zeudela erakunde honen baitan.
«Euskaltzaindiak kultur-jakintzaz bakarrik du zer ikusi -adierazten zuen gero- eta deus ez politikaz ezta inongo taldekeriaz ere. Pluralismorik jatorrena egon da beti eta dago orain ere haren barnean. Euskaltzaindiak garbi ikusi du beti euskera herri baten ondasuna dela, eta herri osoarena, gainera, eta hain zuzen horrexegatik, ez du nahi ondasun hori talde baten eskuetan eror dadin. Bide horretan barrena ibili da beti Euskaltzaindia eta dabil orain ere».
Gizakien artean gehienetan gertatzen den bezala, ordea, Euskaltzaindiaren barrenean ere, hizkuntza arazoetan, euskaltzain guztiak iritzi bereko ez izatea, gerta zitekeena zen, «eta horrek ez gaitu ere harritu behar», zioen Aita Villasantek, edozein Instituzioetan egunero gertatzen zen kontua zela azpimarratuz. «Baina horregatik egin behar duena egin gabe ere ez du egon behar. Egotzi zitzaizkion betebeharrak ez lituzke beteko eta».

Gero, Euskaltzaindia sortu zeneko 50. urteurrena ospatzerakoan pentsatu zena zekarren kontura. Alegia euskaldun guztiek idatz-irakurketan erabil zezaketen euskara aztertu eta, ahal bazen, erabaki behar zela pentsatu zutela, Euskal Herriak ezagututako aldaketekin, problema horri soluzioa ematea beharrezkoa ez eze, premiatsu eta luza ezina ere bilakatu zelako. Gauzak horrela, azaltzen zuen pazientzia santuaz, Euskaltzaindiak biltzar bat burutu zuen Arantzazun 1968ko urrian, berariaz gai horri eskainia, eta biltzar horretan ortografia, izenen deklinazio eta hiztegiari zegozkion zenbait puntu aztertu ondoren, biltzarra bukatzerakoan, euskaltzain osoek elkarrekin bildu eta agiri bat idatzi eta onartu zuten.
«Agiri hura irakurri besterik ez dago, kontseilu edo gomendio gisa emana dela ikusteko -zioen jarraian Aita Villasantek, bost urte beranduago-. Ez da inor behartzen iritziz aldatzera, beste pentsamolde bat izateko eskubidea ez zaio inori kentzen, euskera idatziaren batasuna lortzeko beste bide egokiago bat bilatzea edo proposatzea ez zaio inori galerazten".
Haatik, gauza bat ezin zitekeen egin, eta horixe zen, hain zuzen ere, Euskaltzaindiaren lehendakariak mahaigaineratzen zuena: «Euskaltzaindiak ez duela batere argirik eman, esan; edo Agiri horren balioa dudatan ipini», zenbaitek behin eta berriz egiten zuen bezala.
«Beste gauza erruz eta maila orotan (baita erlijio eta pastoral mailatan ere) zabaltzen dute Euskaltzaindiaren batasuna bideari ateak itxi nahi dizkiotenak: bide hori ateoena dela edo erlijio gabeena. Asmazio honek ez du ez buru eta ez buztanik, ez itxurarik, ez egiarik ez egia antzik ere -kexatzen zen Aita Villasante-. Baina behin da berriz eta azpikeriaz hori sinets arazi nahi dutela ikusirik, egiaren alde aurpegia ateratzera behartua nago. Neure indar eta ahal guztiaz salatu nahi dut, bada, hori egia ez dela. Arazo honek hizkuntzaz bakar-bakarrik du zer ikusi, eta deus ez erlijioaz, fedeaz edo politikaz. Bakoitzak eskubide osoa du bere pentsakera edo ikusmolde berezia izateko euskera idatziaren batasun kontuan. Baina Jainkoaren amorioarren! ez daitezela zeruko gauzak eta lurrekoak berriro nahas"