Javier Elzok Euskadin totum revolutum politiko-mediatiko-intelektual bat sortu dela dio, gizartearengandik gero eta urrunagoa dagoena. Bien arteko harremanaz ari denean dibortzio hitza darabil soziologo honek: «Dibortzio hau iazko maiatzaren hauteskundeen aurretik hasi zen. Orduan, estrategia baten lehen jomuga bururatu zen, estrategia muturrekoa, lotsagabea eta iraingarria izan zen, bere bultzatzaileek euskal nazismoaz eta euskal ‘gulag’ batez hitz egiten zuten, EAJ-EAri botoa ematea ETAri botoa ematea zela zioten, baina porrota jaso zuten. Diskurtso hori bizirik dago eta nazionalismoaren alternatiba eraikitzea helburua du oraindik ere. Baina, ez dezagun ahantz, herri hau nazionalista da, nazionalista moderatua baina nazionalista».

Gure errealitate soziologikoa askoz anitzagoa eta bizikidetzarako emanagoa da politikarien mintzalekuetan agertzen dena baino. Politikariek, hedabideek eta zenbait intelektualek Euskal Herriaren errealitatea itxuraldatu dute, okerrera jakina, errealitatearen fikzio bat sortu dute finean. Hauen arabera hemen nazionalistak eta ez nazionalistak borroka bizian ari gara. Euskal Herrian ikuspegi ezberdinak daude, begi bistakoa da, baina euskal gizartearen gehiengoak bizikidetzarako komuntasun bat agertzen du, elkarrekin bizitzeko gaitasuna. Euskal gizarteak zentralitate edo erdigune ardatz nagusi bat mantendu nahi du, baina, hau ez da diskurtso politikoetan agertzen. Fikziozko diskurtso politiko honek muturreko egoera batera eraman nahi gaitu, bi mundu erabat ezberdinetan biziko bagina bezala, eta hori ez da egia.

Bai. Euskal nazionalismoak ere ez du garaipen hura egoki gobernatzen jakin. Jaso zuen botoa, boto nazionalista izan zen funtsean, baina euskal nazionalismoaren aurkako jarreraren aldeko botoa ere izan zen. Une honetan, nazionalismoaren parte bat defraudatua senti daiteke, iruzurtua. Ibarretxeri eman zitzaion botoa euskaldunek erabakitzeko duten eskubidearen aldeko botoa bada ere, batez ere, askatasunaren eta elkarrizketaren aldeko botoa izan zen. Orduan, maiatzeko 13aren aurretik bizi izan genuen egoera biziberri daiteke. Aznarrek esaten duenarekin orduko egoerara itzuliko gara berriz ere. Ez dugu deus aurreratu beraz.

Bai. Grabitatearen erdigunean aldaketa bat eman dela diot, bazegoen erdigune bat, demokratek erdigunea osatzen zuten eta biolentziaren aldekoak alde batean zeuden; ENAM zen kanpo zegoen bakarra. Ez dezagun ahantz, Euskadin dugun arazo latzena ETAren iraunkortasuna dela, lehen arazoa. Gero, PPk gehiengo osoa lortu zuen Espainiako Parlamentuan eta Batasuna legez kanpo uzteko prozesua hasi zuen. Muturreko mundu batek irabazi du eta honek beste muturra legez kanpo utzi nahi du. Bi muturrak gero eta aldenduagoak daude, eta erdigunea, berriz, gero eta ahulagoa, PPren mesederako, noski. Totum revolutum delakoa bultzatzen dutenek euskal gizartearen zatiketa bermatu nahi dute, dinamika hori indartuz gero mutur bat garaile aterako delakoan, kasurako PP. Izan ere, bi mutur hauetako bat oso indartsua da, PP; gobernatzen duena. Baina, kontuz, Batasuna bizirik dago, legez kanpo utzi arren bizirik jarraituko du. Batasuna ez da GRAPO baten espresio politikoa. Batasunak 200.000 pertsonaren sostengua dauka, herri erakundeetan dago eta politikan ari da.

Bigarren fasean gaudela esango nuke, hau da, ETA eta ENAM negutegian sartu direla ematen du, nahita bilatutako atzeraegite moduko bat da. Ni oso kritikoa izan naiz HBrekin eta Batasunarekin kritikoa izaten segitzen dut. Batasuna, ordea, modu nahiko adimentsu eta zentzudun batez jokatzen ari da une honetan, legearen bidetik ari da, eta legeak hainbat aspektutan huts egin dezake. Europako hauteskundeetan, adibidez, Batasuna Frantziako legearen barruan baldin badago, ikusi beharko dugu nola argudiatzen duten ilegalizazioa Europako Auzitegian, ea nola defendatzen den ilegalizazioa Europa mailako hauteskundeetan. Nik Batasuna bide horretan ikusten dut eta onuragarria da.

Kale borrokaren gutxitzea poliziaren lanari esker izan daiteke, baina, baliteke ere, ETAk bere komandoak hobekiago prestatu nahi izatea, gero eta arinago erortzen direlako, eta horregatik ere ETA negutegian sartu izana. ETA ez baita desagertu, hirugarren fase edo eszenatokia irits daiteke. ETAk beste estrategia bat hasten duen unetik bukatuko da hibernazio aldia.
Aurreikusitako eszenatoki horiek neronek asmatuak dira, eta orain esango dudana ere kimera bat izan daiteke. Baina, agian, une hau egokia liteke Batasuneko burukideekin nolabaiteko harreman bat lantzeko, ez beraiekin gobernatzeko gisan elkarrizketa sustatzeko baizik. Horregatik, une honetan hurbilagoa naiz EAJ eta IU-EBren jarrerarengatik EAren jarrerarengatik baino. Nik ondo bereizten dut Batasunarekin hitz egitea eta gobernatzea. Nahiz onartzen dudan Batasuna ETAtik aldentzen ez den bitartean zaila dela berarengana hurbiltzea. Eta, niretzat, aldentzeak Batasunak iniziatiba politikoa hartzeko gai dela erakustea esan nahi du.

Ez, ez horixe! Eta ez gaude PPri biolentzia terroristaren parametroek etekin politiko bat ematen diotelako. Baten batek doilor baten modura ari naizela esango du, baina PP errentagarritasun politiko bat ateratzen ari zaio fenomeno terroristari. Espainiako Gobernuaren alderdiak terrorismo egoeraren irakurketa hauteskundeei begira egiten duen bitartean, gatazkak ez du konponbiderik. Eta nik esaten dudanak ez badu muntarik, kontuan har dezaten Jordi Pujolek esandakoa, hots, «guk ez dugu inoiz terrorismoa arma politiko modura erabili». Beraz, ulertu nahi duenarentzat nahiko eta sobera.

Ajuria Eneko Itunaren espiritua egoera soziopolitikoa erdira ekartzea da, espirituaren lehen printzipioa hauxe delarik: hemen proiektu politiko ezberdinak daude, baina horrela izanagatik fenomeno terrorista bat dago, mehatxagarria, gizartea mehatxatzen duena. Orduan bi gauza kontuan hartu behar dira: terrorismoa arazoaren ardatza dela ahaztu gabe, ez ahaztu ere Euskal Herriak sentimendu ezberdin bat duela, nazio bat dela. Beraz, nazio arazo bat eta terrorismo arazo bat ditugu, biak ezberdinak dira, begi bistakoa denez. Badaude estatu gabeko nazioak terrorismori gabe, baina guk daukagun arazoaren funtsa bera dutenak. Honekin ez dut ezer legitimatzen, gauzak nolakoak diren esaten ari naiz, besterik ez.

Ez, zoritxarrez, Madrildik fenomeno terrorista poliziaren neurrien bidez konpondu nahian segitzen dute eta bide hori porrotera kondenatua dago. Eman dezagun ETAko komandoekin bukatzen dutela, horrek ez du ETArekin bukatu dutenik esan nahi. Orain ez bada, geroago eratuko dira komando berriak. ETArekin ez da bukatuko, ENAMeko nukleo gogorra ETAren bidea porrotera kondenatua dagoela konbentzitzen ez den bitartean; eta ez hori bakarrik, baizik eta konponbide posiblea agortua dela konturatzen ez den bitartean, beren interesen aurkako estrategia batean ari direla konbentzitzen ez diren bitartean. Baina noiz iritsiko da hori?