Iragana eta oraina alde-aldean


2002ko urriaren 20an
Laburra da gero, geure memoria! Adibidez, makina bat jenderi entzuten zaio zintzotasun osoz esaten, Euskal Herrian, aldatzeagatik, eguraldia ere erabat aldatu dela. Bada, ez dirudi, 1972ko urriaren amaieran Iñaki Eizmendi «Basarri»k gure aldizkariko "Nere Bordatxotik" sailean zioena irakurrita. Horrez gain, ZERUKO ARGIAn idazten zuten guztien artean egindako bilera bat zekarren kontura. Aurpegi ezezagun askorekin egin omen zuen han topo. «H»zale porrokatuak eta berak bezala «h» hori begien bistan ikusi nahi ez zutenak elkartuak ziren, nonbait. Hala eta guztiz ere, oso pozik nabaritzen zitzaion gizonari, han ikusi eta somatu zuen elkarrenganako errespetuagatik.


UDABERRIAREN LEHENGUSU TXIKIA

Aurtengo udako eguraldia dela-eta kexu bazarete, hona hemen, kontsolamendu gisa, duela hogeita hamar urte «Basarri»k azaltzen zituen kontuak: "Udaberri eskas, txatxu, petrala izan genduen. Iritxi zan udara, ta lengusu txiki ote zan esan bear. Marmar bizian kanpotarrak, ondartzarako edo urerako girorik etzutela-ta. Dagonilla (abuztua) batipat, ortik onerakoa. Kanpoa oso atzera, Gipuzkoa'ko gerezi bakar bat jateko erarik ez genduen izan. Beste frutu batzutatik ere urri izango geran itxurak. Baiña... itz neurtuz adieraztea ez ote egokiago?".
Eta bertsoak jartzen eta botatzen zuen abileziaz baliatuz, ahapaldi esanguratsu mordoska bat idatzi zuen segidan. Irakurri, irakurri, haietako batean zioena:
"Uda joan zaula-ta
zertan izan pena?
Bera izaten baita
sarri kaxkarrena.
Aspaldiko urtetan
uka ez leikena,
askoz obea dala
emen udazkena".
Hala bedi, nire partez behintzat!


"ZERUKO ARGIA"REN DEIA

Makina bat kontu azaltzen zituen «Basarri»k "Nire Bordatxotik" sailean. Orduko hartan, ordea, eguraldiaren inguruko aipamena eta Z. ARGIAren arduradunek deituta Donostian egin zuten bilerakoa baino ez zekartzan mahai gainera.
"1972'garren urteko urrilla'ren zortzigarren eguna. Urgull mendiaren magalean dagoen Santa Teresa etxerako deia izan genduen. Donosti zoragarriak dituen ainbat leku edderretatik, nor oni aurrea artzekorik?
Zuzendaritzaren naia ala zalarik, an bildu giñan Zeruko Argia'n idazten degunok".
Nortzuk ote bilduak? "Irakurle danak ondo dakitenez, bide desberdiñetatik gabiltzan idazleak gera, ortografiari ta zenbait gramatika zatiri buruz", aurreratzen zuen Iñaki Eizmendik. Eta ondoren, pasarte horren amaieran, puntu eta bereiz.
Izan ere, euskara batua zela eta ez zela hainbeste istilu gertatu eta gero, aldizkaria irakurtzen zutenen artean inor gutxi behar zuen «Basarri» zein aldekoa ote zen konturatu gabea...
Hurrengo lerroan, baina, berri ona: "Biziro pozik etxeratu giñela aitortu bear". Eta puntu eta bereiz, berriz ere.
Handik aurrera, bileran gertatua azaltzea baino ez zitzaion geratzen: "Bakanak giñan an ezagutzen genduenak. Guretzat beintzat, aurpegi ez-ezagun asko azaldu zan. Pozgarria benetan an ikusi eta somatu zan alkarganako itzala ta errespetoa. ‘Jendetasuna', Aingeru Irigarai jaunak esango lukenez. Batzuk H-zale purrukatuak; besteok, begien bistan ikusi nai eztegunak. Benetako demokrazia. Bakoitzaren jabetasuna aintzat artzea da, an egin zan bezela".
Adibide argia zeukala esku artean eta, ondoren, aholkua ematen zuen: "Milla bider esanak gera, ta bijoa bein da berriro: jorra dezala bakoitzak bere baratza al duen modurik onenean, naste-borraste onek irauten duen artean. Denborarekin urak etorriko dira beren bidera. Orduan konturatuko gera uskeri batzuren truke zenbat xixtrinkeri izan dan gure artean. Geroak argituko du orain ain illun ikusten degun zerualdea. Libreki, askatasun osoz, azaldu ziran iritziak, eta bai asmo ederrik agertu ere. Ziur gaude egun artako billerak bere frutua emango duela".
Bilera horretan, dirudienez, besteak beste etorkizunerako asmoak agertu zitzaizkien: "ZERUKO ARGIA, luzaro baiño len (bere denbora bearko du, noski), beste tankera batean azalduko da. Gaur eztituen sail batzuk izango ditu berekin. Baserritar, arrantzale, langille, errietako berriemale ta abar, danak izango ditu gogoan. Bakoitzari bere bazka eskeiñiko dio. Alkarganako begirapenik galtzen eztegun artean; lau umekeriren truke odolak irakinda jartzen ez geran artean, itxaropen aundiak izan genitzake. Askoz obea izango litzake (nola ez), danok bide batetik joko bagendu, ta arau berdiñetara errendituko bagiña", adierazten zuen «Basarri»k, zenbaiten barne gogoaz jakitun. Baina berehala zetorren beherapena: "Au eziñezkoa da gaurkoz. Pikoek ere giroa bear izaten dute ondo elkartuko badira".
Nolanahi ere, itxaropen giroa mantendu nahi zuen gizonak bere idazlan hartan, eta "gure izkuntzari etorriko zaiola uste degu premizko zaion giroa", zioen jarraian. "Orretxek galdu gaitu oraindaiñokoan: girorik ezak. Urte mordo aundia galdu degu derrigorrean. Egoak moztu zizkiguten eta ezer egiterik ez. Alakorik gerta ezpalitz, gaur etzan ain negargarria izango gure izkuntzaren egoera". AURREKOEK EGINIKO LANA
Iritsia zitzaion belaunaldi berriei eta zegoenerako aurrekoa ahazturik zutenei zenbait gauza gogoratzeko garaia: "Askotxo zegoen lendik egiña, ta askoz geiago egingo zan. Geuk uste baiño urrutiago giñan onezkero, danok gogoan degun gertakari garratz ura tarteko izan ezpalitz. Ta... gaur gauden baiño (ezta zailla-ta), milla bider elkartuago. Ekaitz beldurgarri ark txikitu ta desegin zuen ia eskuetan genduen uzta (kosetxa). Ekaitzaren aurretik lanean ari giñanok itzegin genezake ontaz, geienetan batekoz bestera gertatzen bada ere. Gaur ain errez itzegiten eta idazten duten batzuk, ur aietatik paseak izan balira, agian, beste modu batez pentsatuko lukete, edo itzak obeto neurtuko lituzkete"

Garcia Marquez-en liburu berria
Ehun urte bakardadean" liburua inguru hauetan zabaldu zenean, Márquez-ek bere "Orbela" liburuko eta beste zenbait ipuietako irudimena, teknika eta hizkuntza agortuak izango zituela pentsatzen genuen. Ze, harrigarri gertatu zitzaigun "Ehun urte bakardadean", bainan ironiagatik, irudimen azkar eta estrainoagatik, hizkuntza aberats, ugari eta sakonagatik harrigarri. Esku artean dut bere azken liburua. Bere izenburu bitxi eta sujerentea (La increíble y triste historia de la Cándida Eréndira y de su abuela desalmada) liburuko azken ipuiarena da. Baina ez dut uste garrantzitsuena denik, nahiz eta "Ehun urte bakardadean" liburuaren antzeko eskema labur bat izan. Pertsonaje batek -Eréndira- eta paisajeak -basamortua- sortzen dute irudimena ipui honetan. (...) Bainan Márquez-en liburuak beste mundu berri batetan murgiltzen gaitu: Itsasoa da bere lehen ipuietan gaiaren giar, ardatz eta pertsonaje (...) (1972-X-22)

Aranzadi elkartea (II)
Aurreko lanean ere esaten genuen elkarkideen 200 peztako urte-saria farregarri dela Elkarte honen lan-beharrei erantzuteko. Bi bide genituen aurrerako: edo urte-saria jaso edo elkarkideak ugaldu. Bigarren honi eutsi nahi diogu. Talderen batean lan egin nahi baduzu, ateak zabalik dituzu. Jakin zale bazara, azterketa-lanak Muniben izango dituzu, eta dibulgaziokoak Aranzadianan. Elkartekoek aztertzen ditugun alderdi hauen zale ez bazara bainan bai euskaltzale, duela 25 urtekoei lagundu zieten bezala, herritik sortutako Azterketa Elkarte honi lagun dezaiokezu. Zuk duzu orain hitza (...) (1972-X-22)

Bahitegiak
Gizarte osoak arduratu behar du giza-bahitegi edo espetxeaz. Gizartearen erakundeetako bat degu. Gizarteak bere iraupenerako sortu duen zerbait. Eta ez dirudi oraingoz ken dezakeenik ere. Oraingoz, behintzat, beharrezko zerbait duela dirudi. Espetxeak urritzeko ordez ugalduz joango direla dirudi, gaiñera. Jendea ugaltzeak okerrak ere ugaltzea dakar. Okerra egin dezaketenak, edonork egin bait dezake uts, gehitu egin direlako. Jendea ugaltzeari dagokion bizi-moldeak ez jartzeak, barru-izaeraz gaixo dan jende asko sortzen du. Etsipenezko eta larritasunezko egoerak gehitzen ditu. Legea ez da askotan, zoritxarrez, giza-askatasunaren zaitzaille. Guzti horrek ugaldu egiten ditu legearen aurkako pekatuak. Baiña pekatuaren errua askotan ez dago ‘gaizkillearen' bihotz makurrean, gizonaren gaixotasunean, bizieran, egoeran, erakundean baizik (...) (1972-X-22)


Azkenak
Lan banaketak

Gizakiok ez bezala, erlauntzako hiru partaideek jaiotzetik dituzte eginkizunak argi.


Arrosarioa, sexu-estrategia aurrerakoiaren adierazle

Itsaso zabalean bada izaki lirdingatsu bat, gorputz gardenekoa, bitxi bezain ezezaguna. Aitzitik, ezin esan genezake ezohikoa denik, haren banaketan munduko itsaso gehienetara zabaltzen baita, Kantauri itsasoa barne. Batzuetan bakarka topatu daitezke, besteetan aldiz lepoko edo... [+]


2024-05-06 | Jakoba Errekondo
Intsusa lore edariak

Edanari emateko prest? Uda atari hau aproposa da gero berokoak etortzean ez lehortzeko edariak destilatzeko. Hezetasunari eustea garrantzitsua da gorputzari bere onenean atxikitzeko, eta etxean sortutako mamarekin bada zer esanik ez.


2024-05-06 | Garazi Zabaleta
Erlauntzako airea arnastearen onurak

Eladi Balerdi erlezainaren eta Jose Manuel Atxaga erleen zale sutsuaren arteko elkarlanetik egitasmo berritzailea sortu da duela gutxi. "Arnastu erlauntzaren airea" eta "Erleen sauna" jarduerak proposatu dituzte, konbentzituta baitaude onuragarri direla... [+]


Pertson(alismo)en politika

Sánchez Sánchez Sánchez Sánchez Sánchez. Bost egun errepikaren errepikaz. Enpatxura arte eztabaidatu da “hausnarketa” egun batzuk hartzeak zenbat duen zintzotik eta zenbat jokaldi politikotik. Baina deus ez bere egiteko... [+]


Eguneraketa berriak daude